Su Hayvanları
Kur’ân-ı Kerîm’de deniz avının ve denizden elde edilen yiyeceğin helâl olduğu bildirilmiş (el-Mâide 5/96; el-Fâtır 35/12), Hz Peygamber de deniz hakkında sorulan bir soruya “Onun suyu temiz, meytesi (içinde ölen) helâldir” şeklinde cevap vermiştir (Ebû Dâvûd, “Tahâret”, 41; Tirmizî, “Tahâret”, 52) Gerek bu açıklamalar gerekse hakkında özel bir hüküm bulunmayan konularda mubahlığın esas alınması ilkesi suda yaşayan hayvanlarla ilgili hükmün temelini teşkil eder
1 Balık türleri bütün mezheplere göre helâldir, boğazlama işlemine de gerek yoktur Şu var ki, Hanefîler’e göre kendiliğinden ölmüş ve su üzerine çıkmış balıklar yenmez Hanefîler’in bu görüşü sağlık açısından ihtiyatı tercih etmiş olmalarından kaynaklanır Fakat suyun çok sıcak veya soğuk olmasından, buzlar arasına sıkışmaktan, su içine hapsedilmekten ve suyun çekilmesinden ötürü ölen balıklar kendiliğinden ölmüş sayılmaz, yenebilir Yine, balık avlamak üzere suya balık otu atıldığında balıklar ele geçirilmeden ölse ve onların bu yüzden öldüğü bilinse, kezâ kılıç balığı gibi büyük balıklar avlandığında sudan çıkmadan başına sert bir cisim vurularak öldürülse, yenebilir
2 Balık türü dışında kalan (midye, kurbağa, yengeç gibi) su hayvanlarını yemek Hanefîler’e göre helâl de-ğildir Diğer üç mezhebe göre ise, sadece suda yaşayan her türlü hayvan kendiliğinden ölmüş bile olsa- yenebi-lir, helâldir Şâfiî mezhebinde, Hanefîler’in paralelinde bir görüş ile su hayvanlarından eti yenen kara hayvanlarına benzeyenleri helâl, eti yenmeyen kara hayvan-larına benzeyenleri haram sayan bir görüş de vardır
Hanefîler Mâide sûresinin 3 âyetinde geçen “meyte” lafzını mutlak şekilde yorumlamışlar, ayrıca balık dı-şındaki türleri “habâis” (iğrenç şeyler) kapsamında kabul etmişlerdir Fakihlerin çoğunluğu Mâide sûresinin 96 âyetindeki “deniz avı” ifadesinin umumunu (kapsamlı olu-şunu) esas almışlar ve ayrıca Hz Peygamber’in “Denizin suyu temiz, ölüsü helâldir” (Ebû Dâvûd, “Tahâret”, 41; Tirmizî, “Tahâret”, 52) anlamındaki hadisine dayanmışlardır
e) Hem Karada Hem Suda Yaşayan Hayvanlar
Hem karada hem suda yaşayan kurbağa, kaplumbağa, yen-geç, yılan, timsah gibi hayvanlar hakkında üç görüş var-dır: Hanefîler’e ve Şâfiîler’e göre bunları yemek helâl değildir Mâlikîler’e göre bu tür hayvanlar yenebilir, helâldir Hanbelîler’e göre timsah, kurbağa ve yılanın yenmesi helâl değildir, diğerleri yenebilir Ancak bunlardan, akıcı kanı olan (kaplumbağa, su aygırı gibi) hayvanlar için boğazlama işlemi gerekir, akıcı kanı olma-yanlar için boğazlama da gerekmez Yengecin akıcı kanı olmamakla beraber mezhepte yaygın görüş, herhangi bir yerini keserek boğazlama yerine geçecek bir işlemin (tezkiye) yapılması gerektiği yönündedir Ahmed b Hanbel’den ise tezkiye gerekmediği rivayet edilmiştir
Hanefi mezhebinde balık şeklinde olmayanlar yenmez Kalkan, sazan, Yunus balığı, yılan balığı yenir Kalamar, mürekkep balığı, deniz hınzırı, deniz aygırı gibi hayvanlar ve yengeç, midye, istiridye, ıstakoz, kerevit, karides gibi deniz haşaratı yenmez Diğer üç mezhepte ise, deniz ürünlerinin hepsi yenir
[Şafii’de denizde yaşayan her hayvan yenir Bir kısım Şafii âlimlerine göre ise, tab’an pis olanlar yenmez Peygamber efendimiz, (Denizin suyu temizdir, meytesi [bir sebeple öldürülmüş olanı] helaldir) ve (Kendiliğinden ölüp de, su üstüne çıkan balığı yeme, su çekilip de açıkta kalarak ölmüşse onu ye! Böyle bir sebeple denizde öleni de ye!) buyurdu]
Su içinde kendiliğinden ölüp, karnı üst tarafta duran balık yenmez Fakat ağ ile, saçma ile, ilaç ile, sarsıntı ile dinamit veya herhangi bir madde ile ölen her balık yenir Suyun açılıp kurumasında, fazla sıcaktan veya fazla soğuktan dolayı ölen veya kuşlar tarafından öldürülen, su içinde bağlı tutulmakla ölen, buz arasında sıkışarak ölen balıklar yenir Deniz içinde ölen veya sudan çıkarılmadan tokmak ile vurulup öldürülen veya bıçakla başı kesilen balıklar yenir Temiz olmayan suların içindeki balıkları yıkayıp yemek caizdir Avlanan bir balığın içinden çıkan balık, sağlam ise yenir
Buffalo, zürafa, zebra, kanguru, deve kuşu yenir Avını köpek dişi ile yakalayan hayvanın eti yenmez Avını pençesi ile yakalayan, leş yiyen kuşların eti yenmez
Bir hadis-i şerif meali:
(Azı dişi olan yırtıcı hayvanlar ve pençesiyle avlanan kuşlar yenmez) [Müslim]
Buffalo, sığır gibi ot yer, geviş getirir Zürafa ve zebra ceylan gibi ot yer, kanguru, tavşan gibi ot yer Bunların köpek dişleri yoktur Deve kuşu, hindi gibidir, avını pençesiyle yakalamaz, leş yemez Yumurtası da yenir
Kaynak: Diyanet işleri
