Hemzeyi vasillar; semai ve kıyasi olmak üzere iki kısımdır.
Semaen hemze-i vasıllar:Hemzetübnin-vebnemin-vebnetin-vemrain-vemraetin-vesneyni-vesneteyni-vesmin-vestin-ve eymünin. Kıyasen hemze-i vasıllar:Ve hemzetül mazi vel masdari vel emri minel humasiyyi ves südasiyyi ve emril hazıri mines sülasiyyi vel hemzetül muttasılatü bi lamıt tağrifidir
anlatim;hemzeyi vasil demek ibtida halinde sabit gecis halinde sagit olan hemzedir
semaen hemzeyi vasla misal:ibnemin die ibtida halinde hemze sabit vebnemin die gecis halinde hemze sagit yani dusmustur
kiyasene misal:inkesera gibi humasinin hemzesi inkisaren gibi masdarin hemzesi inkesir gibi emrin hemzsidir bunlar inkesera,inkisaren
inkesir die ibtida halinde hemze sabit venkesera,venkesir ,venkisaren die gecis halinde hemze hazif olunmustur
Hemzeyi vasil ibtida halinde meksur gecis halinde mahzufdur.Ibtida halinde meksurdur nitekim inkesir,inkisaren,inkesir die hep hemze
meksur olarak gelmistir yanliz hemzeyi vasillrin icinde elgulamu die lami tarife bitisen hemze ve eymunun hemzeside dahildir dikkat cekilecek olursa bunlar hemzeyi vasil olduklari halde ibtida halinde meksur olmamislardir cunku bunlar filasil hemzei kat-idir kesrati istigmal
llerinden yani cok kullanilmalarindan dolayi hemzei vasil kilinmistir hemze i kati olduklari bilinsin icin ibtidasi,evveli fetha ile harekelenmisdir
hemze i katiler:
ekrame gibi ifal babanin hemzesi her babdan mutekellimin hemzesi, efulün ve efalün gibi ceminin hemzesi,erracülü fiddari gibi istifhamın hemzesi,ismi tafdilin hemzesi,ya ü gibi ya-i nidadan sonra gelen ismi celalin hemzesi,ehmeru gibi sıfat-ı müşebbehenin hemzesi,ehaze ve ekele gibi mazinin kendi hemzesi,lamı tarife muttasıl olan hemzedir.