Gramofondan, radyodan işitilen Kur'ân-ı Kerîm'i dinlemek ve secde âyetini yapmak hakkında, büyük merhum Küçük Hamdi Efendi'nin tefsirinin 3. cilt, 2361-2362. sayfalarında şu malûmatı görüyoruz:
«Cenâb-ı Hak buyuruyor ki: 'Kur'an okunduğu vakit namazda veya hutbede veya herhangi bir mecliste hemen kulak verip onu dinleyiniz. Ve ağzınızı tutup susunuz ki belki rahmete erişebilirsiniz'. Çünkü susmak iyi dinlemeye, iyi dinlemek anlamaya, anlamak ise îman ve amele, îman ve amel de rahmet ve ilâhî nimete sebep ve yoldur.

Görülüyor ki bu 'Kur'ân okunurken dinleyiniz ve susunuz' emirleri okuma'ya bağlanmıştır. Okumak ise, dilin isteyerek yaptığı bir harekettir ki akıllı ve konuşan bir insanın ağzından harflerin çıktığı hususî yerlerine dayanarak çıkan, niyet ve anlayışına yakın olan sesiyle yapılır.
Binaenaleyh, akıllı olmayandan ve cansız olan şeylerden çıkan seslere okuma denilmeyeceği gibi, sesten akseden ve meydana gelen harekete de okuma denilemez.

Bunun içindir ki fıkıh âlimleri, 'Bir kıraatin aksinden meydana gelen aksi sadaya kıraat ve tilâvet hükmü terettüp etmez' demişlerdir. Meselâ, tilâvet secdesi lâzım gelmez diye hükmetmişlerdir. Secde, benzemeye, hikâyeye değil okumaya bağlı olduğundan, âyet secdesini kuştan, yâni papağandan ve terbiye edilmiş maymundan ve ses yankısından, meselâ yüksek dağlardan ve kubbelerden işitene de secde vacip olmaz.

Bir kitabı sessiz okumak, kıraat demek olmadığı gibi, çalan ve çınlayarak akseden sesi dinlemek de bir kıraat değil, bir kıraatin yankısıdır ki bunlara dinlemek ve susmak emirleri bağlanmaz. Yâni dinlenilmesi ve susulması vacip olan Kur'an, çalınan Kur'an değil, okunan Kur'an' dır.1

Bununla beraber, dinlenilmesi vacip veya müstahap değildir, derken dinlenilmesi caiz değil veya dinlenilmemesi vaciptir, demek istemiyoruz. Çünkü Kur'an çalmak başka bir iş, çalman Kur'an'ı dinlemek de başka bir iştir. Kur'an'ı çalmak, çalgılar arasına koymak, şüphesiz ki caiz olmayan bir harekettir. Nitekim Kur'an okumak bir ibadet olduğu halde hürmet ve tazimi bozan yerlerde okumak bir günah ve kabahattir. Fakat okunmuş bulunursa dinlemesi kabahat değil, dinlememesi kabahat olur. Meselâ, hamamda Kur'an okuyan günaha girer. Bununla beraber okunduğu takdirde dinlememek de sevap değildir. Bunun gibi, bir yankı ile çınlayan, yâni bir gramofondan veya radyodan çalman Kur'an yankısını dinlemek bir vazife değildir, derken, dinlememek vazifedir, gibi de zannedilmemelidir. Çünkü bu kıraat değilse de bir kıraat benzeridir. Çünkü Kelamın kendisine delalet eder.

Böyle bir hal karşısında kalan bir Müslüman, lâyık olmayan yere konmuş bir Kur'an sayfası karşısında bulunuyormuş gibidir ki ona karşı lâubalilik etmemesi ve elinden geldiği kadar onu oradan alıp lâyık olduğu bir yere kaldırması dinî vazifesi icabıdır.2


1)Tahtavî, s 281
2)Bu mevzua dair, Mısır müftüsü merhum Şeyh Mehmed Bahıyt'ın güzel bir eseri olduğu gibi, Diyanet Reisliği Müşavere Hey'eti üyelerinden Tâhâ Efendi merhumun da Türkçe bir risalesi vardır.)

Kadın İlmihali Cemal Öğüt...