İlmi Sarf Hakkında Malumat


Fiiller yedi kısımdır:  Sahih , misal , ecvef , nakıs , lefif , muzaaf , mehmüz.

Sahih fiil:

   İsmi fail ve ismi mef’ulun son sigalarında; gayrı munsarıf (siğa-i müntehe-l cumu’) olduğu için tenvin verilmez. (نَوَاصِرُ - مَنَاصِرُ )
   1. ve 5. babdaki emri hazırın hemzesi zammeli ( اُنْصُرْ ) , diğer bablarınki kesrelidir ( اِضْرِبْ ).

Misal fiil:

   2,3 ve 6 ‘ncı bablarda; muzari , emir ve nehyin malumlarında ‘vav’ düşer. (meçhullerinde ve yai olanlarda düşmez.)
   İsmi faillerin cemi müennes mükessera siğalarında üç tane ‘vav’ ictima ettiği için kelimenin aslından olan ‘ و ’  (2. vav) hemzeye kalp olunur. ( وَوَوَاعِدُ   وَاَوَاعِدُ  ).

Ecvef ve Nakıs fiil:

   İlal kaidelerine dikkat!
   Ecvef’ lerde ismi fail ve ismi mef’ulun son siğasında ; i’rap ğayrı munsarıf değil takdiri olur.
Mesela; ( غَوَازٍ - مَغَازٍ  ) gibi.
   Nakıslarda cezm halinde illet harfi düşer.
   Nakıs - ı vavilerde muzarilerin cemilerinin tamamı vavlı gelir.( يَغْزُنَ - تَغْزُنَ ) . Yai’lerde ise; cemi müzekkerler vavlı ( يَرْمُونَ ), cemi müennesler ye’li gelir( يَرْمِينَ ).

Lefif fiil:

   Makrunlar bütün hususlarda nakıs fiil gibidir.Ayne-l fiilindeki illet harfi sahih hükmündedir.
   Mefrukların fail fiilleri misal hükmünde , lamel fiilleri nakıs hükmündedir.

Muzaaf fiil:

İdgam üç kısımdır:

   Vacip: Aynı cinsten iki harfin ikiside harekeli veya birincisi sakin ikincisi harekeli olursa ( مَدَّ - يَمُدُّ )
   Mümteni’: Aynı cinsten iki harfin birincisi harekeli ikincisi sükün-u asli ile sakin olursa idğâm-ı münteni olur. Özellikle mazilerin cemi müenneslerinden sonrakilerde ve muzarilerin cemi müenneslerinde bulunur. ( مَدَدْنَ - يَمْدُدْنَ ).
   Caiz: Aynı cinsten iki harfin birincisi harekeli ikincisi sükün-u arızi ile sakin olursa

Not : İdgam-ı caizlerde 1. ve 5 bablarda dört vecih , diğer bablarda (ziyadeler dahil) üç vecih vardır.
         Mesela; ( لَمْ يَمُدَّ - لَمْ يَمُدِّ  - لَمْ يَمُدُّ  - لَمْ يَمْدُدْ  ) gibi.


Not : Sahih , ecvef , muzaaf ve mehmüzlerin ; 2. ve 6. bablarında mastar mimi ( مَفْعَلٌ ), ismi zaman ve ismi mekanı ( مَفْعِلٌ ) vezninde gelir.Diğer bablar ise hep ( مَفْعَلٌ ) vezninde gelir. Nakıs ve lefif-i makrunların babına bakılmaksızın ( مَفْعَلٌ ) vezninde gelir. Misal ve lefif-i mefrukların babına bakılmaksızın ( مَفْعِلٌ ) vezninde gelir.


Ziyade bablar:


   Ziyade babların ismi fail ve ismi mefulleri altı siga olarak gelir. (mükesser sigaları gelmez)

   İf’al babının hemzesi katı olduğu için düşmez ve emri hazırın harekesi hep fethadır.
   Rubai bablardaki ( اِلإْعَلْ – تَفْعِيلْ – مُفَاعَلَة ) muzaraat harfi fetha değil zammedir.( يُفْعِلُ  ).
   İfteale’ nin fail fiilinde (   (ص,ض,ط,ظharflerinden birisi bulunursa; ifteale’nin te’si ( ط )  ‘ya kalp olunur. İfteale’ nin fail fiilinde (   (د ,ذ ,زharflerinden birisi bulunursa; ifteale’nin te’si (د ) ‘a kalp  olunur. İfteale’ nin fail fiilinde (   (و ,ى ,ث harflerinden birisi bulunursa ; bu harfler (ت )’ye kalp  olunur.

   İf’ilal babının mazi ve emri hazır sigaları aynı gelir.
   Tefe’ul ve tefaul bablarında muzarilerin sondan bir önceki harfi fethadır.( يَتَكَلَّمُ )