Mutavaatı nasıl anlamalıyız?

[Miftahulkuluub]

Sarf kitaplarında Mutavaat’ın tarifi ve misalleri vardır. Fakat o misalleri daha iyi anlayabilmek icin Türkce bir kaç cümleden misal vermek faideli olacaktır. Mutavaat’ın Meçhül fiil ile yakın alakası vardır. Dikkat edilmezse aradaki fark farkedilmez.

“ Kuyudan su çekildi ,  Soğuk soğuk içildi ”                      MEÇHÜL
“Derenin suyu çekildi ”                                                   MUTAVAAT
“A’za meclisten çekildi “                                                  MUTAVAAT
“ Müsafir daha ziyade ev sahiplerini tacizden çekindi”          MUTAVAAT
                        “        “
“ Kuyudan su çekildi “ cümlesinde (SU) çekilmis, yani çekme (hades)ine dücar olmuştur. Fakat suyu çeken zikredilmeyen biridir. Su ancak çekilendir. Dolayısi ile bu cümle MECHÜLdür.

“ Derenin suyu çekildi” cümlesinde ise (Derenin suyu )hem çeken hem çekilendir. Kendi kendine çekildiği veya kendi kendini çektiği ifade edilmektedir.

“A’za meclisten çekildi “ cümlesinde’de A’za hem çeken hem çekilendir. A’za kendi kendini meclisten çekti demektir.
Bu misallerde görüldüğü gibi meçhül fiilde sadece Naibi Fail vardır, fail tasavvur etmek mümkün değildir. Mutavaatta ise hem Fail hem Mef’ul anlaşılmaktadır. Yani her ikisinde’de (ÇEKİLEN) SU dur, fakat meçhülde çeken SU değildir. Mutavaatta ise kendini çeken yine SU dur.

Türkce’de Mutavaat (L-N) ve bazan (Ş) ile teşkil edilir.

Çekmek- Çekilmek- Çekinmek

Savmak – Savuşmak

Gezmek – Gezinmek

Girmek – Girişmek

N.Y./

[/b]

[massiva]

''kesertüzzücace fenkesera zalikezzücacü''
ben camı kırdım şu cam kırılmaklığı kabullendi

kesera(kırmak) fiil, mütekellim fail, ezzücace onun mef'ulüdür kesera müteaddi fiildir. Müteaddi fiil olan kesera nın mef'ulübih olan ezzücaceye taallugundan bir eser hasıl olmuştur ki bu eser 'fenkesera zalikezzücacü' yani camın kırılmaklığı kabullenmesidir. Fenkesera mutavaat fiil zalikezzücacü onun failidir mutavaat bir nev'ı lazımdır mefulü bih almaz

[zemheri313]

sa:arkdaşlar mutavaat konusunda bildiklerini yazmışlar Allah hepsinden razı olsun. İlk öncelikle terimsel manasını verelim
(faili ve mefulu aynı olan fiile mutavaat adını veriyoruz.Meşhur misal üzerinden açıklama yapacak olursak KESERTÜ EZZÜZACE FENKESERA EZZÜCACÜ örneğinedeki  bizi ilgilendiren İNKESERA fiilidir bu fiilin faili olan ezzücacü kelimesi
kırılma eyleminin kendisiyle kaim olma cihetinden fail kırılanın yine bizzat kendisinin olması cihetiylede meful olmuştur.
Fakat şu sorunun cevabı ne olacaktır meçhul fiille mutavaat fiili arasındaki mana farknı nasıl anlayayacağız cevaben derizki;
Kusira ezzücacüdeki   ezzücacü kelimesi fiilin kendisiyle kaim olduğu kelime olmayıp sadece kırılan kısaca meçhul fiilde sadece meful olmuş fail olmamamıştır.Not :Sarf kitaplarında geçen mutavaat tarifindeki eseri bizzat eser olarak anlamaya bağı olarak tuhaf sorular çıkmaktadır mesela vurdum ama vurulanda  eser meydana gelmediyse bu fiilin mutavaası yoktur gibi.Biz bu eser kelimesini şarihlerin dediği gibi müteaddi fiilin mefulune alaka kurmasından mefulde ikinci  bir fiilin meydana geldiği şeklinde anlarsak böyle sorular sormayız. Allah cc hepimizden razı olsun .

[azizistanbul]

Niye uğraşıyorsunuz ki Miftahülkulub gayet güzel izah etmiş.Başka izaha gerek yok.

[racül]

miftahulkulub'un izahati binadaki misalle uyusmuyor.

derenin suyu cekildi,
müteaddi bir fiilin taallukundan hasill olan bir eser degildir.

bu sanki lazim fiil gibi..

aza meclisten cekildi, kelimesi tam manasiyla lazim fiildir. harace gibi..

mutavaat
müteaddi fiilin taallukundan hasil olan bir eserdir.

derenin suyu cekildi,aza cekildi fiillerinde bir müteaddi fiilin eseri olmak sözkonusu degil.

[bahriyeli]

burada ki kaidelere ayeti kerime ve hadis-i şeriflerden misaller verebilir misiniz.

[Uludag]

Ayet: infial babı

اذاالسماء انفطرت

izes semaü nfetarat. (aslı fütur)

Ayet: iftial babı

واذا الكواكب انتثرت

ve izel kevakıbü nteserat.. (aslı nesir)


- Değiştirildi -
31.1.2013