Unutkanlık herkesin en büyük düşmanlarından biri. Aklimizi daha iyi kullanmak ve unutkanlığı azaltmak elimizde. Nasıl mı?
Ciddi bellek sorunları
Unutkanlık sorunu, yaslanan insanin en önemli korkularındandır. Özellikle 50'li yaslar sonrasında ufak tefek unutkanlıklar ile ciddi bellek sorunları birbirine karıştırılır.
Yaşamın tadı nüktede
Orta yaslıların nerdeyse yarısı kendilerinde bir bellek kaybı sor ununun başladığını zanneder. Hemen belirtelim! Bunların çoğu küçük ve hös unutkanlıklardır. Hayati tatlandıran ve keyif katanlar biraz da bu nükteli olaylardır!
Belleği güçlü tutmanın pek çok püf noktası, uyulması gereken çok sayıda kuralı var. Harvard Tip Okulu öğretim üyesi Dr. Horon P. Nelson zinde bir beyne sahip olmanın temel kurallarını söyle sıralıyor:
*Hipertansiyonu ve kolesterol yüksekliği sorununu önleyin ya da kontrol altına âlin.
Kalbiniz için kötü olanın beyniniz için de kötü olduğunu unutmayın.
* İyi ve kaliteli uyku uyuyun.
İyi bir uyku için ortalama 8 saat gerekir. Kaliteli uyku beynin yeni öğrenilenleri pekiştirmesini sağlar. Öğrenilmiş bilgilerin pekiştirilmesinin uzun süreli belleğin en önemli desteği olduğu biliniyor.
*Stresinizi iyi yönetin.
Ölçülü ve kontrollü stres dikkati yoğunlaştırmakta, odaklanmayı arttırmaktadır. Kontrolsüz, uzun süreli ve aşırı stres ise dikkati sürdürme kapasitesini yok etmekte, unutkanlığı tetiklemekte, kortizon hormonunu yükselterek beynin bellek için önemli bölümlerinde hasar geliştirmektedir.
*Yeni şeyler öğrenmeye devam edin.
Her yeni bilgi ve beceri birer bellek egzersizidir. Yeni sporlar, hobiler, araştırma alanları, heyecanlı ve zevkli problemler, ezberlenen yeni şiirler ve yeni diller beyniniz için en güçlü vitaminlerdir.
*Tembelliği bırakın.
Zihinsel faaliyetlerinizi sınırlamayın. Özellikle televizyon seyretmek gibi pasif faaliyetleri azaltın. Televizyon karsısında geçirdiğiniz saatler sadece bedensel değil, ruhsal sağlığınızı da kötü yönde etkiler.
*Her gün egzersiz yapın.
Günde 30–45 dakika, haftada en az 4 gün yürümeye, is saatlerinde daha çok aktif olmaya, kısa mesafelerde taşıt kullanmamaya çalısın. Özellikle yürümenin beyin sağlığı ve yeniden yapılanma sürecini olumlu yönde etkilediğini gösteren çok sayıda kanıt var. Beynin yeni yetenekler kazanabilmesi beyin hücreleri arasında güçlü ve yoğun yeni bağlantılar oluşturabilmesinin baslıca desteklerinden biri de düzenli ve ilimli egzersizlerdir. Bizim önerimiz fırsat buldukça yürümenizdir.
*Kullandığınız ilaçları yeniden gözden geçirin.
Özellikle beyni etkileyen ilaçları doktor önerisi olmadan kullanmayın. Depresyon giderici, uyku verici, ruhsal gevşetici ilaçlara komsu, es dost tavsiyeleri ile başlamayın.
*Reçetesiz satılan ilaçları rasgele yutmayın.
Doğal ya da zararsız diye kullanabileceğiniz bitkisel ürünlerin (valerianlar), besin desteklerinin (melatonin) ve diğerlerinin (hüperzin, Sem’e) beyin hücrelerinizi üzebileceğini, zihinsel fonksiyonları bozabileceğini unutmayın. Antihistamik- antialerjik ilaçları özellikle alüminyum içeren antiasitleri ve uyku kolaylaştırıcıları doktorunuzla konusmadan uzun süre kullanmayın.
*Vitaminlerden yararlanın.
E ve C vitamini gibi antioksidan vitaminlerin, selenyum gibi serbest radikal avcısı minerallerin hücreleri oksitlenmekten koruyan güçlerinden faydalanabilirsiniz. Yeteri kadar B vitamini, özellikle B12 vitamini aldığınızdan emin olun. Dengeli bir beslenmenin de yaslılıkta vitamin eksikliğine yol açabileceğini hatırlayın.
*Hayata bağlı kalın.
Hayatınıza önem katan bağları iyice sıkılaştırın. Huzurunuzu koruma ve güçlendirmeye bakin. Aileniz, dostlarınız, isiniz, hemşerilik ve vatandaşlık bağlarınıza, inançlarınıza daha sıkı sarılın, insanlarla daha sık birlikte olmaya, aileniz ve arkadaşlarınızla olumlu ilişkiler kurmaya ve sosyal aktivitenizi çoğaltmaya çalısın. İyi sosyal ilişkileri olan yaslılarda bellek fonksiyonları bozulmuyor. Sosyal ilişkiler bir taraftan zihinsel egzersizleri yoğunlaştırıyor, diğer taraftan çeşitli olayların ruhsal travmalarını hafifletmeye yardımcı oluyor.
Hürriyet
Gözlüklerinizi nereye koyduğunuzu hatırlayamıyor musunuz? Yeni meslektaşınızın adını mı unutuyorsunuz? Son zamanlarda, genç-yaşlı herkes unutkanlıktan şikâyet ediyor.
Yaş ilerledikçe unutkanlığın arttığı da bilinen bir gerçek. Yeni şeyleri öğrenmek, daha önce bilinen isimleri ve kelimeleri hatırlamak veya özel eşyalarınızı bulmak daha uzun zaman alabiliyor. Bunlar genellikle ciddi hafıza sorunlarının değil, ılımlı bir unutkanlığın göstergeleri. Yine de bu konuda neler yapabiliriz? Reader's and Digest dergisi, buna benzer durumları ve bunlar karşısında hafızamızı nasıl güçlendirebileceğimizi örneklerle açıklıyor.
"Yaşlanmayan Hafıza: Beyninizi Genç Tutmanın Basit Sırları" isimli kitabın yazarı Harry Lorayne, unutmamanız için her şeyi yazmanızı, hepsini listelemenizi ya da cep telefonunuza elektronik notlar bırakmanızı tavsiye ediyor. Beyninizi güçlendirmek isterseniz de, hatırlamanıza yardımcı olması için uzman önerilerini deneyebilirsiniz.
1. Arkadaşınızın ismini hatırlayamadınız mı?
Dikkat edin: Biriyle tanıştırıldığınızda karşınızdaki kişinin ismini gerçekten iyi dinleyin. Sonra, daha iyi kavramak için heceleri gözünüzün önüne getirin. Görüşmeniz bitene kadar birkaç kez karşınızdakinin ismini tekrarlayın.
İsmi gözünüzde canlandırın: Hatırlaması zor isimler için, ismi anlamlı hale getirin. Sonra kişiye bakın, kişinin göze çarpan bir özelliğini (yeşil gözler, kıvırcık saçlar) seçin ve ismiyle yüzünü birleştirin.
Kolayca hatırlayacağınız bağlantılar kurun: Örneğin, ünlü bir mimarı hatırlarken onu kendi tasarladığı büyük bir binanın önünde hayal edin.
2. Gözlüklerimi nerede unuttum?
Kendi kendinize hatırlatın: Öncelikle gözlüklerinizi en son nereye bıraktığınıza dikkat edin. "Gözlüklerimi ceketimin cebine koyuyorum" diye kendinize hatırlatın.
Alışkanlık oluşturun: Masanın üzerine küçük bir sepet koyun ve gözlüklerinizi, cep telefonunuzu ve sık sık kullandığınız eşyalarınızı her zaman bu sepetin içine bırakmayı alışkanlık haline getirin.
3. Bugün neler yaptığınızı düşündünüz mü?
Ritüel oluşturun: Günlük ev işlerini hatırlamak için kendinize ilginç fiziksel hatırlatıcılar bulun. Faturalarınızı masanızda görmek istiyorsanız, onları aynı yere bırakarak beyninizi gereksiz yere yormaktan kaçının.
Şarkı gibi söyleyin: Küçük parçalar içeren listeleri (alışveriş listesi, telefon numarası, isim listesi, yapılacakların listesi) hatırlamak için, iyi bilinen bir şarkıyla bunu birleştirin.
Hatırlatıcı yöntemleri deneyin: İsimleri hatırlamak için kendi yönteminizi oluşturun. Örneğin, isimleri hatırlarken, İpek'in çocuklarının ismi Bahar, Atakan ve Tunç ya da "BAT"; alışveriş listesi (ayran, yumurta, şeker, ekmek ya da "AYŞE" gibi kısaltmalar) yapabilirsiniz.
Yanınızda kalem ya da kâğıt olmadığında, vücudunuzun parçalarına göre hatırlayın. Çizime ayaklarınızdan başlayın. Tutkal, kedi maması, brokoli, tavuk, üzüm ve diş macunu alacaksanız, ayaklarınızı tutkala batmış, pantolonunuzun cebinden brokoliler sarkıyor, tavuk göbeğinizi gagalıyor, bir salkım üzüm sarkıyor ve ağzınızda diş macunu olan bir resim hayal edin.
4. Web sitesinde üyeliğinizin şifresini mi unutuyorsunuz?
Sayıları şekillendirin: 0 sayısını yüzük ya da topa; 1'i kaleme; 2'yi kuğuya; 5'i hamile bir kadına; 7'yi bumeranga benzetebilirsiniz.
Numaraları bir ritimle söylemek de hatırlamanıza yardımcı olacaktır. Kafiyeli sözcüklerle sayılar daha kolay hatırlanır.
5. Dilinizin ucundaki kelimeyi hatırlayamıyor musunuz?
İçinizden yüksek sesle alfabeyi tekrar edin: Örneğin, alfabeyi sayarken "ı" harfine geldiğiniz zaman, Issız Adam filmini dilinizin ucundan çıkarırsınız.
6. Artık her şeyi ezberinizde tutamıyor musunuz?
Bir konuşmayı, metni ezberlemek için onu okuyun, yazın, dinleyin. Bir metni, konuşmayı ezberlemek için notlarınızı okuyun ve telefonunuza ya da ses kayıt cihazına kaydedin ve sonra onu ezberleyene kadar dinleyin.
zaman
Yenilenmeyen beyin hücrelerini geliştirmek, zekanızı artırmak aslında gün içerisinde yapacağını çok basit bazı alıştırmalara bağlı. İşte basit ama etkili yöntemler;
Yenilenmeyen beyin hücrelerini geliştirmek, zekanızı artırmak aslında gün içerisinde yapacağını çok basit bazı alıştırmalara bağlı. İşte Amerikalı uzmanların şiddetle tavsiye ettikleri o basit ama etkili yöntemler;
1- Ters el alıştırması
Sağ eliniz yerine biraz da sol elinizi kullanmaya başlayın. Saçlarınızı sol elinizle tarayın, kalemi ters elinizle tutun gibi... Sonuç olarak, rutin alışkanlıklarınızı kırar ve beyninizin kullanmadığınız diğer yarısını da harekete geçirmiş olursunuz.
2-Çocuk oyunu alıştırması
İşe veya alışverişe giderken, tıpkı bir çocuk gibi merak içinde bütün duyularınızı harekete geçirin. Bakın, dokunun, dinleyin, koklayın. Bu şekilde çok ender yaptığınız bağlantıları canlandırır, beyninizin kapasitesini artırırsınız. Duyu organlarınızın ne kadar fazlasını kullanırsanız, hafızanız her zaman canlı kalır.
3-Harf alıştırması
Elinize bir gazete ve bir fosforlu kalem alın. Sırasıyla paragrafları okuyun ve çift yazılmış harflerin üzerini çizin. Mesela, çift ‘t’ ve ‘m’lerin üzerini işaretleyin. Böylelikle konsantrasyonunuzun ne kadar uyarıldığını hemen hissedecek-siniz. Bu, zihnin canlanmasını artırır.
4-Polisiye alıştırması
“Dün akşam şu saatte ne yaptım, neredeydim, iki saat önce ne yaptım?” gibi, genellikle polisiye romanlarında sorulan soruları kendinize yöneltin. Ve tabii cevaplayın. Bu alıştırma sonucunda yaptıklarınıza karşı dikkatinizi geliştirebilirsiniz.
5-Yürüyüş alıştırması
Asker yürüyüşü gibi olduğunuz yerde hareket edin. Sol bacağınızı her kaldırdığınızda, önce sağ elinizle, sonra sol elinizle dizinize dokunun. Böyle çaprazlama hareketlerle beyninizin her iki tarafını kullanmış olursunuz.
6-Ressam alıştırması
Burnunuzun ucunda bir fırça olduğunu hayal edin. Bununla havaya en sevdiğiniz renkte yatay bir sekiz çizin. Bu çizim hareketleri, yorgun zihninizi hemen canlandırır. Aynı zamanda beyni bloke eden stresi etkili biçimde yok eder.
7-Ajan alıştırması
Bu alıştırmayı daha çok sokakta yapacaksınız. Çevrenizde bulunan arabaların plakalarına bakın ve plakadaki harflerden kelimeler, hatta cümleler türetmeye çalışın. Böylece hem kelime hazinenizi geliştirir hem de beyninizi canlandırırsınız.
8-Resim alıştırması
Bu alıştırmayla alışveriş listelerini çok kolay ezberleyebilir, hafızanızı güçlendirebilirsiniz. Bunun için kalem kağıt alın ve kağıdın üzerine mum, kaktüs, yonca gibi semboller çizin. Her resim bir sayıyı sembolize ediyor. Ardından sembolleri sayılara göre ezberleyin. Bu alıştırmayla, zihninizde listeler oluşturmayı kolay başarırsınız.
9-Otobiyografi alıştırması
Düşünün ki, hayat hikayenizi yazmanız gerekiyor. Burada, işe, gittiğiniz ilkokuldan başlayabilirsiniz. Bunun için en yakın arkadaşınızı, tipini, sınıfınızın düzenini hatırlamanız gerekiyor. Bu alıştırmayla, kişilerle ilgili hafızanızı harekete geçirirsiniz.
10-Hipnoz alıştırması
Özellikle stresli anlarınızda olumlu kelimelerden destek almaya bakın. Bunlarla olumsuz düşüncelerinizi yok edersiniz. Mesela, “Benim için gerekli olan her şeyi biliyorum ve çok sakinim” cümlesini tekrarlayabilirsiniz.
Çağımız insanın en büyük problemlerinden biri de hafıza zayıflığıdır Yani günümüz insanı, özellikle biz gençler okuyup dinlediklerimizi aklımızda tutamayıp çok kısa bir sürede unutuyoruz Oysa bir takım yaşlı insanlara, dedelerimize baktığımızda hafızalarının oldukça kuvvetli, zekalarının keskin olduğunu görüyoruz
İşte bunlardan biri de İslami ilimler alanında Osmanlı son döneminin tanınmış şahsiyetlerinden Mahir İz Hoca (1895-1974) dır
Bu değerli Alime bir gün: "Hocam, çok keskin bir zekanız muazzam bir hafızanız var 50-60 sene evvelini dün gibi hatırlayıp söyleyebiliyorsunuz Bunu nasıl başarıyorsunuz? Bunun sırrı nedir?" diye sorduklarında Mahir Hoca "göz terbiyesi" ile ilgili çok ilginç bir cevap veriyor:
"Evladım biz Osmanlı ilk mektebine gittik Bize ilk gün "Yolda Nasıl Yürünür" bunun kaidesini öğrettiler Göz, ayağın ucunda olacak yürürken Gözümüz hep ayağımızın ucundaydı Hep önümüze bakardık Sizler boyuna etrafına bakıyorsunuz Ona bak, şuna bak Sizde hafıza olmaz Günahı göz işler de belasını gönül çeker Gözler bakar, gönül rahatsız olur ve hafıza zayıflar"
Alıntı