KURBANIN HÜKMÜ VE FAZİLETİ
Kurban mali bir ibadet olup Cenab-ı Hakkın rızasını kazanmak için kesilir. Kurban Hanefi mezhebine göre vaciptir. Çünkü Allahü teala Kevser süresinin ikinci ayetinde “Rabbin için namaz kıl, kurban kes” buyurmaktadır. Rasulullah (sav) efendimiz de “Kimin için mal genişliği olur da kurban kesmezse sakın bizim namazgahımıza yaklaşmasın” (Feyzül kadir c.6 s.208) buyurmuşlardır. Hadisi şerifte beyan olunan “Bizim musallamıza yaklaşmasın” diye vaîd (korkutucu ifade) ancak vacipler için vaki olur. Kurbanın vacip olmasının sebebi vakittir. Kurbanın vacip olmasının vakti kurban bayramı sabahı imsak vaktinin girmesidir. Ancak bayram namazı kılınan yerlerde bayram namazı kılınmadan kesmek caiz olmaz. Bayram namazından önce kesilmiş olsa tekrar kesilmesi lazım gelir. Kurban kesmenin son vakti ise bayramın üçüncü günü güneş batmazdan önceki vakittir. Vücub için muteber olan vakit, vaktin ahiridir. Fakirlik, zenginlik, doğum, ölüm ve sefer hususunda vaktin sonuna itibar edilir. Mesela birinci ve ikinci gün fakir veya müsafir olup üçüncü gün zengin veya mukim olsa kurban vacip olur. Aksi olsa vacip olmaz. (Hidaye c.4 s.72 – Dürül muhtar – Reddül muhtar c.6 s.316 -318) Şafii ve Malikilere göre kurban sünneti müekkededir. (Büyük İslam ilmihali)
Kurban bir çok esrarı ihtiva eden faziletli bir ibadettir. Kurban Allah rızası için yapılan bir fedakarlık olup yüce Rabbimizin verdiği nimetlere şükür, dünyevi ve uhrevi bela ve musibetlere kalkandır. Nitekim Rasulullah (sav) efendimiz bir hadisi şeriflerinde “Kim gönül hoşluğu ile Allah’ tan sevap umarak kurbanını keserse onun için kendisini ateşten koruyan bir perde olur.” Buyurmuşlardır. (Ettirğib Etterhib c.2 s.155)
Kurban gadabı ilahiye’ yi söndürüp rızayı ilahiye’ yi celbeder. Çok kurban kesilen memlekette harp olmaz. Kurban kesecek mali gücü olduğu halde kesmezse muhakkak o kişinin ya kendisinden veya çoluk çocuğundan veya malından mutlaka bir kan akar. Kurban bayramında umumi af tecelli eder. Kurbanda çoluk çocuk ve fukara için umumi bir menfaat vardır. (Ziya Sunguroğlu’nun notlarından)
Allah rızası için kurban kesen kişi çok büyük ecre nail olur. Zeyd bin Erkam’ dan rivayet olunmuştur ki Eshab-ı kiram Allah Rasulüne “Bu kurbanların mahiyeti nedir.” diye sordular. “Babanız hazreti İbrahim’ in sünnetidir.” diye cevap verdi. Yine sordular “Ya Rasulellah bize bu hususta ne vardır.” Peygamberimiz de “Her kıl karşılığında bir hasene vardır” cevabını verdi. Yine sordular “Ey Allah’ ın Rasulü koyunun yünü de öylemidir.” Dediler. Peygamberimiz de “Evet yünden her tel karşılığında bir sevap vardır” buyurdular. (İbni mace c.2 s.1045)
:gul:
KURBANIN VACİP OLMASININ ŞARTLARI
Bir kimseye kurban vacip olması için dört şart vardır.
1- Her ibadette olduğu gibi Müslüman olmaktır.
2- Hür olup köle olmamaktır.
3- Mukim olup müsafir olmamaktır. Yani kurban bayramında üç günün nihayetine kadar vatanı aslisi olan devamlı oturduğu memleketinde olacak yahut şeran müsafir sayılacak 90 km veya daha uzak bir yere gitmiş olsa bile orada en az 15 gün kalmaya niyet etmiş olacak.
4- Kendisine sadakayı fıtır vacip olacak kadar zengin olmak. Zenginden maksat temel ihtiyaç-larından başka üreyici olsun olmasın en az 200 dirhem yani 561gr gümüş değerinde bir mala sahip olmaktır. Bu kadar zengin olan kimseye sadakayı fıtır ve kurban vacip olur. Sadaka ve zekat kabul edemez.
Temel ve asıl ihtiyaç
Kişinin içinde oturduğu ev, kullandığı ev eşyası, giydiği elbise, bineği, hizmet için olan köle, kullandığı silah, ilim ehlinin kitapları, sanatkarın takımları ve bir senelik yiyeceğidir. İlim ehli olmayanda bulunan kitaplar asli ihtiyaç değildir. Üç takımdan fazla olan elbise, zaruri ihtiyaçtan fazla olan ev eşyası, fazla arsa ve ev nisaba dahildir. Bir kimsenin tarlası olsa ve o tarladan kendisinin ve ehlinin bir senelik nafakasını temin etmiş olsa üzerine kurban vacip olur. Eğer tarladan çıkan, bir senelik nafakaya yeterli olmazsa fakir sayılır. (Reddül muhtar – Dürül muhtar c.6 s.312 – Bahrurraik c.8 s.198 – Büyük İslam ilmihali)
Fakir ve müsafir kurban kestikten sonra bayramın üçüncü günü çıkmadan zengin ve mukim olsa önceki kurbanı yeterli olur. En sahih görüşe göre tekrar kesmesi lazım gelmez. (Reddül muhtar c.6 s.316)
Kendisine kurban vacip olan kişinin baliğ olmamış çocuklarına da kurban kesmesi müstehaptır. Sadakayı fıtır gibi vacip değildir.(Cevhere – Reddül Muhtar c.6 s.241)
Kurbanı yalnız aile reisi değil aile içinde zengin olan herkesin kesmesi vaciptir. Bazı kimseler hep ben kestim bu sene hanım için keseceğim diyor bu yanlıştır. Eğer hanıma vacip ise her sene ikisinin de kesmesi lazımdır. Vacip değilse kendisi kesmesi lazımdır. Aksi halde borçlu kalmış olur.
İmamı Azam Ebu hanife ve İmamı Ebu Yusuf’ a göre kurbanın vacip olabilmesi için akıl ve baliğ olmak şart değildir. Baliğ olmamış bir çocuğun kurban vacip olacak kadar malı olsa velisinin onun malından kurban kesmesi vacip olur. (Dürer c.1 s.267 – Dürül Muhtar – Reddül Muhtar c.6 s.316 – Hidaye c.4 s.71 – cevhere c.2 s.241 – Bahrurraik c.8 s.198)
Ölen kimse için kurban kesmek
Kurban bayramında ölen kişi adına kurban kesmekte caizdir. Eğer vefat eden kişi ölmeden evvel benim için de kurban kesin demiş ise bu nezir (adak) olur. Eğer ölen kişi vasiyet etmeyip kesen kişi kendiliğinden kesmiş ise o kurbanı kendi kurbanı gibi tesarruf eder. Sevabı ise ölen kişinin olur. (Reddül Muhtar c.6 s.326)
:gul:
KESİLMEDEN BAYRAM GÜNLERİ GEÇEN KURBANIN KAZASI
Bir kimse kesmediği kurbanın kazasına niyet ederek kurban kesmiş olsa kaza olmayıp nafile olur. Kesmemiş olduğu kurbanın kazası için orta kıymette bir koyun veya kıymeti tasaddük edilir. (Fetavil hindiye c.5 s.305). Bir kimse kurban kesme niyeti ile bir koyun alıp bayram günleri geçtiği halde kesememiş olsa zengin olsun fakir olsun eğer “Benim üzerime şu koyunu kurban etmek vardır” demek suretiyle kendisine vacip yapmış ise veya böyle demese bile fakir olduğu halde kurban etmek niyetiyle bir koyun almışsa o koyunu diri olarak tasaddük eder. Eğer zengin olup kendisine muayyen bir koyunu kesmeyi vacip yapmamışsa ister kurban için koyun almış olsun ister almamış olsun dilerse orta değerde bir koyun alıp diri olarak tasaddük eder. Dilerse kıymetini tasaddük eder. (Fetavil hindiye c.5 s.296)
kurban icin müstahap olan seyler
1- Kurbanı bayram gününden evvel alıp bakmak
2- Boynuna bir şey asmak bir deri parçası da olabilir. Koyunda müstehap değildir.
3- Kesileceği yere şefkat ve tazimle götürmek bacağından çekip sürüklememek
4- Kestikten sonra çulunu ve boynundaki gerdanlığını tasaddük etmek
5- Kurban alırken iyisini, büyüğünü ve semizini almak.
6- Keserken kıbleye çevirmek sünneti müekkededir.
7- Bıçağın keskin olması
8- Kestikten sonra bütün azaları hareketsiz kalıp canı çıkıncaya kadar başını kesmemek ve yüzmemek
9- Kestiği kurbanın etinden yemesi ve başkalarına yedirmesidir. Efdal olan üçte birini tasaddük etmek, üçte birini akraba ve dostlarına yedirmek ve üçte birini de ehline bırakmaktır. (Fetavel hindiye c.5 s.330)
10- Derisini tesaddük etmek (fakirlere veya hayır yollarına vermek) (Kuduri – Reddül muhtar c.6 s.328)
11- Kestikten sonra iki rekat namaz kılmak
12- Keserken yemek borusu, nefes borusu ve iki şah damarı olmak üzere dördünü kesmek
13- Dört damarını kesip bırakmak, başını koparmamak (fetavel hindiye c.5 s.287)
:gul:
KURBAN İÇİN MEKRUH OLAN ŞEYLER
1- Kurbanı kitabinin (Yahudi, hıristiyan) kesmesi
2- Derisini satmak veya yenilip içilen bir şey ile değiştirmek, bazıları derisini satmak batıldır dediler. (yani hiç caiz değildir dediler.)
3- Yününü ve sütünü satmak
4- Kesmeden evvel kurbanlık hayvanın sütünü kullanmak veya kurbanlıktan her hangi bir şekilde menfaatlenmek
5- Kasabın ücretini kurbandan vermek (Et ve derisini vermek gibi)
6- Gece kesmek yanlış olma ihtimalinden dolayı tenzihen mekruhtur
7- İster kitabi ister Mecusi olsun kafire kurbandan bir şey vermek. Eğer kurban sahibinin evine gelirde yerse mekruh olmaz. (Elfıkhı alel mezahib).
8- Kurban niyeti ile alınan hayvanı daha ucuzu veya müsavisi ile değiştirmek. Fakirse hiç caiz olmaz. (Elfıkhı alel mezahib c.1 s.724 – Reddül muhtar c.6 s.329)
9- Yemek borusu, nefes borusu ve iki şah damar olmak üzere dördünü kesmek gerekirken üçünü kesip birini bırakmak
10- Kestikten sonra hayvan ölmeden murdar iliğini (can damarı) kesmek, hayvanın başını koparmak ve yüzmekte mekruhtur. Bunu yemek mekruh değildir.
11- Hayvanı yatırdıktan sonra bıçağı bilemek
12- Hayvanı kıbleye çevirmeden kesmek
13- Hayvana lüzumsuz eza veren her şey mekruhtur. (Fetavil hindiye c.5 s.287/288 – Reddül muhtar c.6 s.296)
14- Deveyi çenesinin altından kesmek, sığır ve mandayı da boynunun gövdesine bitiştiği yerden kesmek. (Dürül muhtar – Reddül muhtar c.6 s.303)
15- Doğurması yakın olan gebe hayvanı kesmek.(Dürer haşiyesi şürrümbilal c.1 s.270)
:gul:
KURBANIN CİNSİ, YAŞI VE KURBAN OLMASINA MANİ AYIPLAR
Kurban üç cins hayvandan olur
1- Koyun, keçi
2- Sığır, manda
3- Deve
Bu hayvanların dişisinin de erkeğinin de kurban olarak kesilmesi caizdir. Vahşi hayvanlardan ve tavuk, hindi gibi iki ayaklılardan kurban caiz değildir. Tavuk, horoz ve hindi gibi hayvanları kurban niyeti ile kesmek Mecusilere benzemek olduğundan tahrimen mekruhtur.
Kurban, koyun ve keçiden bir yaşını tamamlayan (ikiden gün alan) sığırdan ve mandadan iki yaşını tamamlayan (üçten gün alan) ve deveden beş yaşını tamamlayandır. Ancak koyun altıncı ayını doldurup yedinci aydan gün alır ve bir yaşında koyunlar gibi cüsseli olursa kurban olması caizdir. (Ancak keçi caiz değildir)
Koyun ve keçi her ne kadar büyük de olsa ancak bir kişi için kesilebilir. Sığır ve deve ise yedi kişi ve daha az kişiler için kesilebilir. Kıymetleri müsavi olduğu zaman bir koyun kesmek bir sığır ve devenin yedi de birinden efdaldir. Eğer büyük hayvanın yedi de biri daha kıymetli ise o efdaldir.
Kurbanlık hayvan kesilmeden evvel doğurursa o yavru da anası ile beraber kesilir. Bazılarına göre kesilmeden tesaddük edilir. Kurban sahibi ondan yiyemez. Yerse kıymetini tesaddük eder. Müstehap olan o yavruyu canlı olarak tesaddük etmektir.
Kuyunun iki memesinden biri körelse veya kopsa deve, sığır ve mandaların dört memesinden ikisi körelse veya kopsa ondan kurban olmaz.
Kurban olacak hayvanın boynuzlu ve boynuzsuz olmasında ve boynuzunun kırık olmasında beis yoktur. Çünkü boynuza maksut taalluk etmez. Bazı fukaha boynuzunun biri veya ikisi kökünden kırılırsa olmaz dedi. Buzağı iken boynuzları yakılıp köreltilen cins hayvanlardan kurban kesmek caiz olur. Sunî tohumlama ile doğan hayvanı kesmek de caizdir.
Kurbanlık hayvanın, şaşı ve uyuzlu olması, karnını doyurabildikten sonra deli olması, burulmuş, husyeleri alınmış olması, dağlanmış olması, öksürür olması, doğum yapamaz olması, kulakları delinmiş ve uzunluğuna yarılmış olması ve koyunun yünlerinin kesilmiş olması kurban olmasına zarar vermez. Lakin bu gibi kusurlu hayvanları kurban olarak kesmek
tenzihen mekruhtur.
KESMEDEN EVVEL KURBANDAN MENFAATLENMEK
Bir hayvan kurban olarak belirlendikten sonra kesilmezden evvel yününü kesmek, sütünü içmek, binmek, koşmak veya herhangi bir şekilde ondan dünyevi menfaat temin etmek mekruhtur. Eğer sütünü ve yününü satarsa parasını tesaddük eder veya kendisi kullanırsa kıymetini tesaddük eder. Kurbanı kestikten sonra maksat hasıl olmuş olduğundan her şeyi ile dilediği gibi menfeatlenebilir. Bayram gününden evvel kesmiş olsa etini yemek de helal olmaz. Tasaddük etmesi lazım gelir. (Dürül muhtar – Reddül muhtar c.6 s.329)
Necaset yiyen hayvan
Bir hayvan eğer hiç temiz yiyecek yemez de devamlı necaset yiyorsa hapsedip bekletmeden kurban kesilmesi caiz olmaz. Eğer hem necaset hem de temiz şeyleri yiyorsa hapsedilmeden kesilmesi caiz olur.
Necaset yiyen hayvanın ne kadar hapis olunacağında ihtilaf olundu. İmamı Serahsi “Celale denen hayvanın hapsi için muayyen bir zaman yoktur. Eti temiz olup kokmayıncaya kadar hapsolunur.” Dedi. Bazı kitaplarda tavuk üç gün, koyun dört gün, deve ve sığır on gün hapsolunur dedi. (Reddül Muhtar c.6 s.306 ve 322 den 326ya kadar – Mebsuti serahsi c.12 s.11 – Fetevayı kazıhan – teybin – hidaye c.4 s.74)
KURBANDA ORTAKLIK
Koyun ne kadar büyük ve kıymetli olursa olsun ancak bir kişi için kurban olur. Deve, sığır ve manda ise ortakların hepsinin niyeti Allah rızası için olmak şartıyla yedi kişi için kesilebilir. Yedi kişiden fazlası caiz değildir. Yedi kişiden az mesela beş veya dört kişi ortak kesse caiz olur. Eğer ortaklardan birinin hissesi yedide birden aşağı olsa onun kurbanı caiz olmaz. (Onun kurbanı caiz olmayınca aynı hayvana ortak olan diğerlerinin de kurbanı caiz olmaz.). Ortaklardan birinin niyeti Allah rızası olmayıp başka bir şey olsa onun kurbanı caiz olmaz. O caiz olmayınca diğer ortakların kurbanı da caiz olmaz. Çünkü hayvan birdir.
Ortaklardan biri kurban bayramında kesmesi vacip olan kurbana niyet edip diğer ortaklar başka kurbana niyet etse, bu ister akika gibi nafile ister nezir ve haccı kıran ve temettu kurbanı gibi vacip olsun hepsinin niyeti Allah rızası olduktan sonra caizdir. Bu üç imamızın görüşüdür. Lakin imamı Azam Ebu Hanife ortakların hepsi kurban bayramına ait kurbana niyet ederse daha güzel olur dedi. (ReddülMuhtar c.6 s.316 – Fetavel hindiye c.5 s.304 – Dürer c.1 s.270 – Bedayi c.5)
:gul:
kardesim Allah razi olsun güzel anlattiginiz icin yine bir seneyi bosa harcadik.