Îtikâf, erkeklerin, beş vakit cemâatle namaz kılınan mescidde, hanımların ise, evinin mescid hâline getirdiği bir yerinde îtikâf niyetiyle durmasıdır. İhlâsla yapılan îtikâf amellerin en şereflilerindendir. Çünkü itikâfta kalbi dünyâ işlerinden tamâmen boşaltıp, kendisini Mevlâ’ya teslim etmek ve Allâhü Teâlâ’nın evinde ona ibâdete devam etmek vardır. Peygamber Efendimiz (s.a.v) Medîne’ye hicretlerinden irtihâllerine kadar hiç terk etmeden her sene Ramazân-ı Şerîf ayının son on gününde îtikâf yapmışlardır.Îtikâfa giren kimseye mütekif denir.
Rüknü: Îtikafın mescidde olmasıdır. Şâfiîler ayrıca niyet ederler.
Şartları: İslâm, temyiz (bülüğ şart değildir), akıl, niyet, hayız, nifâs ve cünüplükten tahâret.
Vâcib olan îtikâf için ayrıca oruç da şarttır.
Kısımları: 1- Vâcip (nezredilen), 2-Sünnet-i müekkede-i kifâye (Ramazân-ı şerîfin son on gününde yapılan itikâftır. 3- Müstehab: Bu ikisinin dışındakiler.
Kur’ân kursu, medrese, yurt gibi âmme hizmeti için yapılan vakıf binâların mescidleri de içinde beş vakit namaz kılındığı zaman diğer mescid ve câmiler gibidir. Fakat bu gibi binâların diğer yerleri ve odaları hakîkaten mescid değildir. Hükmen mesciddir. Bütün yeryüzü hükmî mesciddir. Îtikâf, hakîki mescidde olur.
Mütekifin mescidden dışarı çıkması: Îtikâf eden kişi ancak cuma namazı gibi dîni bir hâcet için def-i hacet, abdest ve gusül gibi tabii ihtiyaçlar için, mescidden çıkabilir. Şayet itikâf yaptığı mescidin cemâatinin dağılıp cemâatle namaz kılınmaması, mescidin yıkılması, zorla mescidden çıkarılmak gibi zarûrî bir sebeple veyâ canı ve malı için tehlike zuhûr ederse mescidden çıkabilir. Ancak hemen başka bir mescide girmelidir.
Eğer özürsüz olarak mescidden çıkarsa veyâ bir özürden dolayı çıkıp özrü zâil olduktan sonra hemen mescide dönmez ise vâcib îtikâf bozulur, nâfile îtikâf ise nihâyete ermiş olur.
Mütekif kendisi ve çocuklarının nafakâsı için muhtaç olursa alıp satacağı malı mescidde bulundurmaksızın alışveriş yapabilir. Malı bulundurması mekruhtur.
Îtikâf yapan kişi hayırdan başka bir şey söylemez. Dînî ilimler öğrenmek ve öğretmek gibi hayırlı işlerle meşgul olur.
Kur’ân-ı Kerîm okumaya, hadîs-i şerîf okuyup öğrenmeye, öğretmeye, Peygamberimiz ve diğer peygamberlerin siyerlerini okumaya, fıkıh okumaya, yazmaya devâm eder
