İmam-ı Rabbani hazretleri buyurdu ki: İslam dininin temeli üçtür: İlim, amel ve ihlas. İlim, iman, fıkıh ve ahlak bilgileridir. Bunlar, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarından öğrenilir. Amel, bu bilgilere uygun işlerdir. İhlas, ilmin ve amelin, Allah rızası için, yani Allahü tealanın sevgisini kazanmak için elde edilmesidir. Bu üç temel şeye malik olan Müslümana (İslam alimi) ve (Hakiki Müslüman) denir.
Cüneyd-i Bağdâdî hazretleri buyurdular ki: “İhlâs; ameli, Allahü teâlâ için olmayan karışık düşünce ve niyetlerden arındırmaktır.”
Meşhur velîlerden Huzeyfetü’l-Mer’âşî buyurdular ki: “İhlâs, kulun içi ile dışının aynı olmasıdır.”
Evliyânın büyüklerinden İbrâhim-i Havvâs buyurdular ki: “Bir kimse, baş olma sevdâsına kapılırsa, artık ibâdetten, ihlâstan sıyrıldı demektir.”
Büyük velîlerden Ebû Ali Dekkâk buyurdular ki: “İhlâs, insanların teveccüh, alâka göstermelerinden sakınıp, ameli yalnız Allah için yapmaktır. Sıdk ise; nefsi, yaptığı ameli beğenmekten temizlemektir. Bunun için ihlâs sâhibi muhlislerde riyâ, gösteriş, sıdk sâhibi olan sâdıklarda da ucub (amelini güzel görmek) hâli bulunmaz.”
Evliyânın büyüklerinden Cüneyd-i Bağdâdî hazretlerine “İhlâsı kimden öğrendiniz?” diye sorduklarında şunları anlattı:
“Bir gün bir berber gördüm. Ona; “Allah rızâsı için benim saçlarımı düzeltebilir misin?” dedim. Berber; “Elbette.” dedi. O sırada, mevki sâhibi birini tıraş etmekte idi. Hemen tıraşını bırakıp; “Efendi, kalk. Bir kimse Allah için bir şey istedi mi, bütün işler durur, derhal ona bakılır.” dedi. Sonra berber koltuğuna beni oturtup tıraş etti. Sonra da bana bir mikdâr altın verip; “İhtiyaçların için lâzım olur, onlara harcarsın!” dedi. Ben bu hâle çok hayret edip, elime geçecek ilk parayı kendisine hediye etmeye niyet ettim. Az bir zaman sonra bana Basra’dan bir kese altın gönderdiler.Hemen götürüp o keseyi ona verince sebebini sordu. Ben de niyetimi açıkladım. Bunun üzerine bana; “Sen, Allah rızâsı için beni tıraş et.” dedin. Ben de o niyetle seni tıraş ettim. Şimdi bunları alırsam, niyetimde bir değişme olmasından korkuyorum.” dedi.
Mehmet Oruç
