İbn-i Hibbân buyurdu ki: “Akıllı kimseye lâzım olan, kendi ayıplarıyla meşgûl olmakla beraber, insanların ayıplarını araştırmamasıdır. Kendi ayıplarını görüp, başkasının ayıplarıyla uğraşmayan kimsenin kalbi rahat olur. Kendi ayıbını gören kimseye, başkasının ayıbı büyük gelmez. Başkasının ayıplarıyla uğraşacağım diye, kendi ayıp ve kusurlarını unutan kimsenin kalbi körelir, bedeni yorulur, ayıplarını terk etmek ona zor gelir. Resûlullah efendimiz buyurdular ki: “Âdemoğlu ihtiyârlar, fakat onda iki şey genç kalır. Hırs ve hased (çekememezlik).”
“Akıllı kimseye lâyık olan, her zaman hasedden kaçmasıdır. “
“Akıllı kimse odur ki, Müslüman kardeşini kıskanma duygusu içine doğduğu zaman, bütün gücüyle onu gizlemeye, hatırına gelen bu kötü düşünceyi yenmeye çalışır.”
“Akıllı insan, her hâl-ü kârda başkasından bir şey istemekten uzak durur. Çünkü başkasından bir şey istemeye yönelmek, insanın içinde, aşağılık duygusunu doğurur.”
Mutarrif bin Abdullah bin eş-Şıhhîr, kardeşinin oğluna dedi ki: “Oğlum! Senin için bir ihtiyâç olduğu zaman bana yaz. Çünkü ben, senin isteme zilletine düşmeni istemem.”
“Akıllı insan, her işinde yumuşak olur. Aceleyi ve hafifliği terk eder. Allahü teâlâ, yumuşaklığı sever. Yumuşaklıktan nasîbi olmayanın ise, hayırdan nasîbi yoktur.”
“Akıllı kimse, başkası için bâki (devamlı) olmayan şeyin, kendisi için bâki olmadığını bilir.”
“Akıllı kimse odur ki, dünyâya ve onun süsüne ve güzelliğine aldanmaz. Dünyâ ile meşgûl olması, âhiretine mâni olmaz.”
“Akıllı kimse, dünyâya düşkün olmaz. Eğer insanın hırslı oluşu Allahü teâlânın emirlerini yapmak için olursa, bu güzeldir.”
“Akıllı kimse, kötü arkadaş edinmez. Çünkü o, Cehennem ateşinden bir parçadır. Ne sevgisi doğrudur, ne de sözünde sâdıktır.”
“Akıllı kimse, ahmağa cevap vermez. Çünkü ahmağa verilecek cevap sükûttur.”
“Akıllı kimse kardeşinin iyi ve kötü amelini araştırmaz. Çünkü bu tecessüstür.”

Mehmet Oruç