Gönderen Konu: Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye  (Okunma sayısı 27902 defa)

0 Üye ve 1 Ziyaretçi konuyu incelemekte.

zaman_1453

  • Ziyaretçi
Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye
« : 11 Aralık 2008, 00:40:39 »

İşbu Mecelle, Adliye Nâzırı ve Mecelle Cemiyet-i Celilesi Reisi Devletlü Ahmed Cevdet Paşa Hazretlerinin tertib ve tensîki ve Maarif Nezâreti-i Celilesi ruhsat-ı resmiyyesiyle ikinci defa olarak

Dersaadet
Matabaa-i Osmaniye’de tab’ olunmuştur.
Sene : 1305

Fihrist-i Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye

Sahife

02-Mecelle Cemiyeti’nden tanzim olunan mazbatanın sûreti

MUKADDEME  İKİ  MAKALEYİ  HÂVÎDİR

20   Makale-i ûlâ    İlm-i fıkhın ta’rif ve taksimi
22   Makale-i sânî   Kavâid-i fıkhiyye beyanındadır

KİTÂBÜ’L-BÜYÛ’  Bir mukaddeme ile yedi bâbdır

37   Mukaddeme   Büyû’a müteallik ıstılâhât-ı fıkhiyye
47   Bâb-ı evvel      Akd-i bey’a müteallik mesâil beş fasıldır
47   Fasl-ı evvel       Rükn-i bey’ hakkındadır.
50   Fasl-ı sânî      Kabulün icaba muvâfık olmasının lüzumu
52   Fasl-ı sâlis       Meclis-i bey’ hakkındadır
53   Fasl-ı râbi’      Şartla bey’ hakkındadır
54   Fasl-ı hâmis   İkaale-i bey’ hakkındadır
56   Bâb-ı sânî       Mebî’e müteallik mesâil beyanında dört fasıldır
56   Fasl-ı evvel      Mebî’in şurût ve evsafı hakkında
57   Fasl-ı sânî      Bey’i câiz olup olmayan şeyler hakkında
59   Fasl-ı sâlis      Mebî’in keyfiyyet-i bey’ine müteallik mevâd                   beyanındadır
65   Fasl-ı râbi’       Sarâhaten zikrolmaksızın bey’de dahil olup olmayan
şeyler beyanında
68   Bâb-ı sâlis      Semene müteallik mesâil beyanında iki fasıldır
68   Fasl-ı evvel      Semenin evsâf ve ahvâline müretteb mevâd
70   Fasl-ı sânî      Vâde ile satış hakkında olan mevâd

Fihrist-i Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye

Sahife

71   Bâb-ı râbi’ :Ba’de’l-akd semen ve müsemmende tasarrufa             müteallik mesâil beyanında olup iki fasıldır
71   Fasl-ı evvel :Ba’de’l-akd ve kable’l-kabz bâyi’in semende ve müşterinin mebî’de hakk-ı tasarrufları
72      Fasl-ı sânî :Semen ve mebî’in tezyîd ve tenzîli beyanında
75      Bâb-ı hâmis :Teslim ve tesellüme müteallik mesâil altı fasıldır
75      Fasl-ı evvel :Teslim ve tesellümün hakikat ve keyfiyyeti beyanında
78      Fasl-ı sânî :Mebî’in hakk-ı habsine dair mevâd
80      Fasl-ı sâlis :Mekân-ı teslim hakkında
81      Fasl-ı râbi’ :Teslimin meûneti ve levâzım-ı temamiyeti beyanında
82      Fasl-ı hâmis :Helâk-i mebî’e müteretteb olan mevâd
83      Fasl-ı sâdis :Sevm-i şirâ ve sevm-i nazar hakkında
84      Bâb-ı sâdis :Hıyârât beyanında olup, yedi fasıldır
84      Fasl-ı evvel :Hıyâr-ı şart hakkındadır
86      Fasl-ı sânî :Hıyâr-ı vasf hakkındadır
87      Fasl-ı sâlis :Hıyâr-ı nakd hakkındadır
88      Fasl-ı râbi’ :Hıyâr-ı ta’yin hakkındadır
89      Fasl-ı hâmis :Hıyâr-ı rü’yet hakkındadır
92      Fasl-ı sâdis :Hıyâr-ı ayb hakkındadır
99      Fasl-ı sâbi’ :Gabn ve tagrîr  hakkındadır
101      Bâb-ı sâbi’ :Mebî’in envâ’ ve ahkâmı beyanında altı fasıldır
101      Fasl-ı evvel :Bey’in envâ’ı
102      Fasl-ı sânî :Envâ-ı büyû’un ahkâmı
105      Fasl-ı sâlis :Selem hakkındadır
106      Fasl-ı râbi’ :İstisnâ’ beyanındadır

Fihrist-i Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye

Sahife

108      Fasl-ı hâmis :    Bey’-i marîzin ahkâmı
109      Fasl-ı sâdis :   Bey’ül-vefâ hakkındadır

KİTÂBÜ’L-İCÂRÂT (BİR MUKADDEME İLE SEKİZ BÂBDIR)

Sahife

114      Mukaddeme :   İcâreye müteallik ıstılâhât-ı fıkhiyye
117      Bâb-ı evvel :   Zavâbıt-ı umûmiyye beyanındadır
121      Bâb-ı sânî :    Akd-i icâreye müteallik dört fasıldır
121      Fasl-ı evvel:   Rükn-i icâreye dair mesâil
124      Fasl-ı sânî :      İcârenin şerâit-i in’ikad ve nefâzı hakkında
125      Fasl-ı sâlis :      Sıhhat-i icârenin şerâiti hakkında
127      Fasl-ı râbi      İcârenin butlan ve fesadı hakkında
128      Bâb-ı sâlis :    Ücrete müteallik mesâil beyanında üç fasıldır
128      Fasl-ı evvel       Bedel-i icâre hakkında
130      Fasl-ı sânî :    Ücretin sebeb-i lüzûmuna ve âcirin ücrete                keyfiyyet-i istihkakına müteallik mesâil
134      Fasl-ı sâlis      Ücret için ecîrin müste’cerün fîhi habs edip
edememesi hakkındadır
 135      Bâb-ı râbi’ :   Müddet-i icâreye müteallik mesâil
138      Bâb-ı hâmis :   Hıyârât hakkında olup üç fasıldır
138      Fasl-ı evvel :   Hıyâr-ı şart hakkında
141      Fasl-ı sânî :      Hıyâr-ı rü’yet hakkında
143      Fasl-ı sâlis :      Hıyâr-ı ayb hakkında
146      Bâb-ı sâdis :   Me’cûrun envâ’ ve ahkâmı beyanında olup dört
fasıldır

Fihrist-i Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye

Sahife
146      Fasl-ı evvel :      İcâre-i akara müteallik mesâil
149      Fasl-ı sânî :         İcâre-i urûz hakkında
150      Fasl-ı sâlis :         İcâre-i hayvan hakkında
156      Fasl-ı râbi’ :      İcâre-i âdemî hakkında
161      Bâb-ı sâbi’ :      Ba’de’l- akd âcir ve müste’cirin vazife 
ve salâhiyyetlerine dair olup üç fasıldır
161      Fasl-ı evvel :      Teslim-i me’cûr hakkında
162      Fasl-ı sânî :      Âkideynin me’cûrde tasarruflarına dair
164      Fasl-ı sâlis :      Red ve iâde-i me’cûre müteallik                      mevâd
165      Bâb-ı sâmin :      Zamânât beyanında olup üç fasıldır
165      Fasl-ı evvel :      Zamân-ı menfaat hakkında
167      Fasl-ı sânî :       Müste’cirin zamânı hakkında
169      Fasl-ı sâlis      Ecîrin zamânı hakkında

KİTÂBÜ’L- KEFÂLE (BİR MUKADDEME İLE ÜÇ BÂBDIR)

174      Mukaddeme :      Kefâlete dair ıstılâhât-ı fıkhiyye
176      Bâb-ı evvel :       Akd-i kefâlet hakkında olup iki fasıldır
176      Fasl-ı evvel :       Rükn-i kefâlete dairdir
177      Fasl-ı sânî :      Şerâit-i kefâlete mütealliktir
179      Bâb-ı sânî :      Kefâletin ahkâmı hakkında olup üçfasıldır               
179      Fasl-ı evvel :      Kefâlet-i münecceze ve muallaka ve muzâfenin hükmü
182      Fasl-ı sânî :      Kefâlet bi’n-nefsin hükmü
183      Fasl-ı sâlis :      Kefâlet bi’l-malin ahkâmı
188      Bâb-ı sâlis    :   Kefâletten berâet hakkında üç fasıldır

Fihrist-i Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye

Sahife

188      Fasl-ı evvel :      Bazı zavâbıt-ı umûmiyye beyanında
189      Fasl-ı sânî :      Kefâlet bi’n-nefsden berâet hakkında
190            Fasl-ı sâlis                 Kefâlet bi’l-malden berâet hakkında

KİTÂBÜ’L-HAVÂLE (BİR MUKADDEME İLE İKİ BÂBDIR)

Sahife

194      Mukaddeme :      Havâleye dair ıstılâhât-ı fıkhiyye
195      Bâb-ı evvel :      Akd-i havâle beyanında olup iki fasıldır
195      Fasl-ı evvel :      Rükn-i havâle beyanındadır
196      Fasl-ı sânî    :      Şerâit-i havâle beyanında
198      Bâb-ı sânî    :      Ahkâm-ı havâle beyanında

KİTÂBÜ’R-REHN (BİR MUKADDEME İLE DÖRT BÂBDIR)

Sahife

204      Mukaddeme :      Rehne dair ıstılâhât-ı fıkhiyye
205      Bâb-ı evvel:      Akd-i rehne dair olup üç fasıldır
205      Fasl-ı evvel :      Rükn-i rehne dair mesâil beyanındadır
206      Fasl-ı sânî :       İn’ikad-ı rehnin şerâiti hakkında
207      Fasl-ı sâlis :      Merhûnün zevâyid-i muttasılası ve
rehinden sonra vâki’ olan tebdil ve
ziyade hakkındadır
208      Bâb-ı sânî :      Râhin ve mürtehine müteallik bazı
mesâil
209      Bâb-ı sâlis :      Merhûna müteallik mesâil hakkında iki
fasıldır
209      Fasl-ı evvel :      Merhûnun meûnet ve masârıfı
hakkında
210      Fasl-ı sânî :      Rehn-i müsteâr hakkında
211      Bâb-ı râbi’ :      Rehnin ahkâmı beyanında dört fasıldır

Fihrist-i Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye
Sahife

211      Fasl-ı evvel :      Rehnin ahkâm-ı umûmiyyesi beyanında
215      Fasl-ı sânî :      Râhinin ve mürtehinin rehinde                      tasarrufları
217      Fasl-ı sâlis :      Yed-i adilde olan rehnin ahkâmı
218      Fasl-ı râbi’ :      Bey’-i rehin hakkında


KİTÂBÜ’L-EMÂNÂT (BİR MUKADDEME İLE ÜÇ BÂBDIR)

Sahife

222      Mukaddeme :      Emânâta müteallik ıstılâhât-ı fıkhiyye
224      Bâb-ı evvel :      Emânâta dair bazı ahkâm-ı umûmiyye
226      Bâb-ı sânî :      Vedî’a hakkında olup iki fasıldır
226      Fasl-ı evvel :       Akd ve şart-ı îdâ’a müteallik mesâil
227      Fasl-ı sânî :      Vedî’anın ahkâmı ve zamânâtı
hakkında
238      Bâb-ı sâlis :      Âriyet hakkında olup iki fasıldır
238      Fasl-ı evvel :      Akd ve şart-ı iâreye müteallik mesâil
239      Fasl-ı sânî :      Âriyetin ahkâmı ve zamânâtı hakkında

KİTÂBÜ’L- HİBE (BİR MUKADDEME İLE İKİ BÂBDIR)

Sahife

250      Mukaddeme :      Hibeye dair olan ıstılâhât-ı fıkhiyye
251      Bâb-ı evvel :      Akd-i hibeye müteallik mesâil iki
fasıldır
251      Fasl-ı evvel :      Rükn ve kabz-ı hibeye dair mesâil
255      Fasl-ı sânî :      Şerâit-i hibe beyanındadır
256      Bâb-ı sânî :      Ahkâm-ı hibe beyanında olup iki
fasıldır
256      Fasl-ı evvel :      Hibeden rücû’ hakkında
260      Fasl-ı sânî :       Hibe-i marîz hakkındadır
Fihrist-i Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye

KİTÂBÜ’L-GASB (BİR MUKADDEME İLE İKİ BÂBDIR)

Sahife

264      Mukaddeme :      Gasb ve itlâfa dair ıstılâhât-ı fıkhiyye
266      Bâb-ı evvel :      Gasb hakkında olup üç fasıldır
266      Fasl-ı evvel :      Gasbın ahkâmı beyanında
271      Fasl-ı sânî :      Gasb-ı akara müteallik bazı mesâil
273      Fasl-ı sâlis :      Gâsıbü’l-gâsıbın hükmü beyanında
274      Bâb-ı sânî :       İtlâf beyanında olup dört fasıldır
274      Fasl-ı evvel :      Mübâşereten itlâf hakkında
277      Fasl-ı sânî :      Tesebbüben itlâf beyanında
279      Fasl-ı sâlis :      Tarîk-ı âmmda ihdas olunan şeylere                   dair
280      Fasl-ı râbi’ :      Cinayât-ı hayvan hakkındadır

KİTÂBÜ’L-HACR VE’L-İKRAH VE’Ş-ŞÜF’A (BİR MUKADDEME İLE ÜÇ BÂBDIR)

Sahife

288      Mukaddeme :      Hacr ve ikrah ve şüf’aya müteallik
Istılâhât-ı fıkhiyye

291      Bâb-ı evvel :      Hacre müteallik mesâil beyanında dört
fasıldır
291      Fasl-ı evvel :      Sunûf ve ahkâm-ı mahcûrîn hakkında
293      Fasl-ı sânî :      Sagîr ve mecnûn ve ma’tûha dair                      mesâil
300      Fasl-ı sâlis :      Sefîh-i  mahcûr hakkında
301      Fasl-ı râbi’ :      Medyûn-ı mahcûr hakkında
304      Bâb-ı sânî :      İkrâha müteallik mesâil
305      Bâb-ı sâlis :      Şüf’a hakkında olup dört fasıldır
305      Fasl-ı evvel :      Merâtib-i şüf’a beyanında

309      Fasl-ı sânî :      Şerâit-i şüf’a hakkında
312      Fasl-ı sâlis :      Taleb-i şüf’aya dair
314      Fasl-ı râbi’ :      Hükm-i şüf’aya dair

KİTÂBÜ’Ş-ŞİRKET (BİR MUKADDEME İLE SEKİZ BÂBDIR)

Sahife

318      Mukaddeme :      Şirkete müteallik ıstılâhât-ı fıkhiyye
321      Bâb-ı evvel :      Şirket-i mülk beyanında olup üç fasıldır
321      Fasl-ı evvel :      Şirket-i mülkün ta’rif ve taksimi
324      Fasl-ı sânî :      A’yân-ı müşterekenin keyfiyyet-i
tasarrufuna dair
332      Fasl-ı sâlis :      Düyûn-ı müştereke hakkındadır
340      Bâb-ı sânî :      Kısmet hakkında olup dokuz fasıldır
340      Fasl-ı evvel :      Kısmetin ta’rif ve taksimi beyanında
343      Fasl-ı sânî :      Şerâit-i kısmet beyanındadır
346      Fasl-ı sâlis :      Kısmet-i cem’
349      Fasl-ı râbi’ :      Kısmet-i tefrik
352      Fasl-ı hâmis :      Keyfiyyet-i kısmet
354      Fasl-ı sâdis :      Hıyârât beyanında
355      Fasl-ı sâbi’ :      Kısmetin fesh ve ikaalesi hakkında
357      Fasl-ı sâmin :      Ahkâm-ı kısmet hakkında
361      Fasl-ı tasi’ :      Muhâyee beyanında
366      Bâb-ı sâlis :      Hîtân ve cîrâna müteallik mesâil dört                   fasıldır
366      Fasl-ı evvel :      Ahkâm-ı emlâke dair bazı kavâid
368      Fasl-ı sânî :      Muâmelât-ı civâriyye beyanındadır
375      Fasl-ı sâlis :      Tarîkler hakkındadır


Fihrist-i Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye

Sahife

378      Fasl-ı râbi’ :      Hakk-ı mürûr ve mecrâ ve mesîle dair
381      Bâb-ı râbi’ :      Şirket-i ibâha hakkında altı fasıldır
381      Fasl-ı evvel :      Mubah olup, olmayan şeyler hakkında
384      Fasl-ı sânî :       Mubah olan şeylerin istimlâki hakkında
386      Fasl-ı sâlis :      Mubah olan şeylerin ahkâm-ı
umûmiyyesi
388      Fasl-ı râbi’ :      Hakk-ı şirb ve şefe beyanında
390      Fasl-ı hâmis :      İhyâ-ı mevât hakkında
393      Fasl-ı sâdis :      Kuyular ve sular ve eşcârın harîmi
hakkında
396      Fasl-ı sâbi’ :      Ahkâm-ı sayda müteallik olan mesâil
401      Bâb-ı hâmis :      Nafakât-ı müştereke beyanında iki                      fasıldır
401      Fasl-ı evvel :      Emvâl-i müşterekinin ta’mirât ve
masârıfı
406      Fasl-ı sânî :      Nehir ve mecrâların kiri ve ıslahı
409      Bâb-ı sâdis :      Şirket-i akd beyanında olup, altı
fasıldır
409      Fasl-ı evvel :      Şirket-i akdin ta’rif ve taksimi
411      Fasl-ı sânî :      Şirket-i akdin şerâit-i umûmiyyesi
413      Fasl-ı sâlis :      Şirket-i emvâlin şerâit-i mahsûsası
415      Fasl-ı râbi’ :      Şirket-i akde müteallik zavâbıt
beyanında
419      Fasl-ı hâmis :      Şirket-i müfâvazaya dairdir
422      Fasl-ı sâdis :      Şirket-i inân mebâhisi hakkında
437      Bâb-ı sâbi’ :      Mudârebe hakkında olup, üç fasıldır
437      Fasl-ı evvel :      Mudârebenin ta’rif ve taksimi
438      Fasl-ı sânî :       Mudârebenin şürûtu hakkında
439      Fasl-ı sâlis :      Mudârebenin ahkâmı hakkında
445      Bâb-ı sâmin :      Müzâraa ve müsâkât hakkında iki
fasıldır

Fihrist-i Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye

Sahife

445      Fasl-ı evvel :      Müzâraa beyanındadır
447      Fasl-ı sânî :      Müsâkât beyanındadır

KİTÂBÜ’L-VEKÂLE (BİR MUKADDEME İLE ÜÇ BÂBDIR)

452      Mukaddeme :      Vekâlet hakkında ıstılâhât-ı fıkhiyye
453      Bâb-ı evvel :      Vekâletin rükn ve taksimi hakkındadır
456      Bâb-ı sânî :      Şart-ı vekâlet beyanındadır
457      Bâb-ı sâlis :       Vekâletin ahkâmı hakkında altı fasıldır
457      Fasl-ı evvel :      Vekâletin ahvâl-i umûmiyyesi                         beyanında
461      Fasl-ı sânî :      Şirâya vekâlet hakkındadır
469      Fasl-ı sâlis :      Bey’e vekâlet hakkındadır
472      Fasl-ı râbi’ :      Me’mûra dair olan mesâil
476      Fasl-ı hâmis :      Husûmete vekâlet hakkındadır
477      Fasl-ı sâdis :      Azl-i vekile dair mesâil beyanındadır

KİTÂBÜ’S-SULH VE’L-İBRÂ (BİR MUKADDEME İLE DÖRT BÂBDIR)

482      Mukaddeme :      Sulh ve ibrâya dair ıstılâhât-ı fıkhiyye
484      Bâb-ı evvel :      Akd-i sulh ve ibrâ edenlere dairdir
487      Bâb-ı sânî :      Musâlahanın ahvâl ve şurûtu hakkında
488      Bâb-ı sâlis :      Musâlehün anh hakkında olup, iki                      fasıldır
488      Fasl-ı evvel      Sulh ani’l-a’yân hakkındadır

Fihrist-i Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye

Sahife

490      Fasl-ı sânî :      Deynden ve hukuk-ı saireden sulh
hakkında
491      Bâb-ı râbi’ :      Ahkâm-ı sulh ve ibrâ hakkında iki
fasıldır
491      Fasl-ı evvel :      Ahkâm-ı sulha dair olan mesâil
493      Fasl-ı sânî :      İbrâya dair olan mesâil


KİTÂBÜ’L-İKRÂR  (DÖRT BÂBDIR)

498      Bâb-ı evvel :      İkrârın şerâiti beyanındadır
500      Bâb-ı sânî :      İkrârın vücûh-ı sıhhati beyanında
503      Bâb-ı sâlis :      İkrârın ahkâmı hakkında üç fasıldır
503      Fasl-ı evvel :      Ahkâm-ı umûmiyye beyanındadır
505      Fasl-ı sânî :      Nefy-i mülk ve nâm-ı müsteâr                         beyanında
507      Fasl-ı sâlis :      İkrâr-ı marîz hakkındadır
514      Bâb-ı râbi’ :      İkrâr bi’l-kitâbe beyanındadır

KİTÂBÜ’D-DA’V  (BİR MUKADDEME İLE İKİ BÂBDIR)

520      Mukaddeme :      Da’vâ hakkında ıstılâhât-ı fıkhiyye
521      Bâb-ı evvel :      Da’vânın şürût ve ahkâmı dört fasıldır
521      Fasl-ı evvel :      Da’vânın şurût-ı sıhhati
526      Fasl-ı sânî :      Def-i da’vâ hakkında
528      Fasl-ı sâlis :      Hasm olup olmayanlar hakkında
534      Fasl-ı râbi’ :      Tenâkuz beyanındadır

Fihrist-i Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye

Sahife

541      Bâb-ı sânî :      Mürûr-ı zaman hakkındadır

KİTÂBÜ’L-BEYYİNÂT (BİR MUKADDEME İLE DÖRT BÂBDIR)

550      Mukaddeme :      Bazı ıstılâhât-ı fıkhiyye beyanında
552      Bâb-ı evvel :      Şehadet hakkında olup, sekiz fasıldır
552      Fasl-ı evvel :      Şehadetin ta’rif ve nisabı
553      Fasl-ı sânî :      Şehadetin keyfiyyet-i edâsı hakkında
556      Fasl-ı sâlis :      Şehadetin şürût-ı esasiyyesi
559      Fasl-ı râbi’ :      Şehadetin da’vâya muvâfakati
563      Fasl-ı hâmis :      Şahidlerin ihtilâfları beyanında
565      Fasl-ı sâlis :      Tezkiye ve tahlîf-i şuhûd hakkında
570      Fasl-ı sâbi’ :      Şahidlerin şehadetten rücû’u
hakkındadır
571      Fasl-ı sâmin :      Tevâtür hakkındadır
572      Bâb-ı sânî :      Hücec-i hattiyye ve karine-i kaatı’a iki
fasıldır
572      Fasl-ı evvel :      Hücec-i hattiyye beyanındadır
573      Fasl-ı sânî :      Karine-i kaatı’a beyanındadır
574      Bâb-ı sâlis :      Tahlîf beyanındadır
578      Bâb-ı râbi’ :       Tercih-i beyyinât ve tehâlife dair dört ,
fasıldır
578      Fasl-ı evvel :      Tenâzu’ bi’l-eydî beyanındadır
580      Fasl-ı sânî :      Tercih-i beyyinât hakkındadır
585      Fasl-ı sâlis :      Söz kimin olduğuna ve tahkîm-i hâle
dair
588      Fasl-ı râbi’ :      Tehâlüfe dairdir

Fihrist-i Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye

KİTÂBÜ’L-KAZÂ (BİR MUKADDEME İLE DÖRT BÂBDIR)

Sahife

594      Mukaddeme :      Kazâ hakkında ıstılâhât-ı fıkhiyye
596      Bâb-ı evvel :      Hükkâma dair olup, dört fasıldır
596      Fasl-ı evvel :      Hâkimin evsâfı beyanında
597      Fasl-ı sânî :      Hâkimin âdâbı beyanında
598      Fasl-ı sâlis :       Hâkimin vazâifi hakkında
603      Fasl-ı râbi’ :      Sûret-i muhâkemeye dairdir
606      Bâb-ı sânî :      Hükme dair olup, iki fasıldır
606      Fasl-ı evvel :      Hükmün şurûtu beyanındadır
608      Fasl-ı sânî :      Hükm-i gıyâbî beyanındadır
609      Bâb-ı sâlis :      Dâ’vânın ba’de’l-hükm rü’yeti                      hakkında
611      Bâb-ı râbi’ :      Tahkîme dair mesâil beyanındadır

MÜTEFERRİKAT

615      Kitâb-ı beyyinât hakkında bazı vasâyâyı şâmil müzekkere
618      Bilâ-beyyine mazmûniyle amel ve hüküm câiz olabilecek
      sûrette senedât-ı şer’iyyenin tanzîmi hakkında ta’limât-ı
      seniyye 
628      Ta’lim-i usûl-i tahlîf

MECELLE CEMİYETİ’NDEN TANZİM OLUNAN MAZBATANIN SÛRETİDİR

Muhât-ı ilm-i âli-i vekâlet-penahîleri buyrulduğu üzre, ilm-i fıkhın emr-i dünyaya taalluk eden ciheti, münâkehât ve muâmelât ve ukûbât kısımlarına münkasim olduğu gibi, milel-i mütemeddinenin kavânîn-i esasiyyesi dahi bu üç kısma taksim ve muâmelât kısmı “kanun-ı medenî” diye tevsim olunur. Fakat bu asırlarda muâmelât-ı ticariyye pek ziyade tevessü’ eylemiş olduğundan, poliçe ve iflâs gibi pek çok hususlarda kanun-ı aslîden istisna olunmuş ve bu mesâil-i istisnaiyyeyi hâvî başkaca bir de “ticaret kanunnâmesi” tanzim kılınmıştır ki, hususât-ı ticariyyede ma’mûlünbih olup, cihât-ı sairede yine kanun-ı medenîye müracaat kılınır. Meselâ, bir mahkeme-i ticarette, ticaret kanunu hükmünce rü’yet olunan bir da’vânın, rehin ve kefâlet ve vekâlet gibi bazı hususât-ı müteferriasında, kanun-i aslîye müracaat olunur. Cerâimden neş’et eden hukuk-ı âdiyye da’vâlarında dahi, bu minvâl üzre muâmele ediliyor. Kanun-ı medenîye mukaabil, Devlet-i Aliyye’de kadîmen ve hâdisen pek çok kavânîn ve nizâmât yapılmıştır.

ve eğer ki, bunlar kâffe-i muâmelâtın fasl ve tesviyesine kâfi değil ise de, ilm-i fıkhın muâmelât kısmı, bu hususta olan ihtiyacâta kâfi ve vâfidir. Ve deâvînin şer’ ve kanuna havâlesince, bazı müşkilât görülmekte ise de, temyiz-i hukuk meclisleri, hükkâmın taht-ı riyâsetlerinde bulunarak, umûr-ı şer’iyyeyi şer’an rü’yet ettikleri gibi, mecâlis-i temyizde nizâmen rü’yet olunan maddeler dahi, onların marifetiyle fasl ve bu misillü müşkiller hallolunmaktadır. Şu kadar ki, kavânîn ve nizâmât-ı mülkiyyenin asıl ve mercîi, ilm-i fıkıh olarak, nizâmen rü’yet olunan mevâddın dahi nice hususât-ı müteferriası, mesâil-i fıkhiyyeye tatbik ile fasl ve hasm olunagelip, mecâlis-i temyiz âzâsı ise, mesâil-i fıkhiyyeye muttali’ olmadıklarından, güya hâkim efendiler, kavânîn ve nizâmât-ı mevzûanın haricinde olarak, murafaâtı istedikleri kalıba döküyorlar nazariyle bakıp, bir takım sû-i zanlara zehâb ile dedi-koduya bâis oluyorlar.
   
Devlet-i Aliyye’nin ticaret mahkemelerinde dahi, ticaret kanunnâme-i hümâyûnu düstûrü’l-amel olup, da’vânın ticarete taalluk etmeyen hususât-ı müteferriasında, azim müşkilât çekmektedir. Şöyle ki, Avrupa kanunlarına müracaat olunsa, çünkü bunlar bâ-irade-i seniyye mevzû-ı kavânîn olmadığından Mahâkim-i Devlet-i Aliyye’de medâr-ı hükm olamaz. Şer’a havâle olundukda dahi, mahâkim-i şer’iyye o misüllü hususât-ı müteferriada mürâfaayı esastan tutmaya mecbur olur. Halbuki, iki mahkemenin usûl-i muhâkemesi, esasen muhtelif olduğundan, bi’t-tabi’ işde çatallık peydâ olduğu cihetle, bu misüllü hususâtta mahâkim-i ticaretten mahâkim-i şer’iyyeye müracaat edilemiyor. “Mahâkim-i ticaret âzâsı, kütüb-i fıkhiyyeye müracaat etsin” denilirse, bu dahi kaabil değildir. Zira fenn-i fıkha intisab hususunda, onlar dahi mecâlis-i temyiz âzâsıyla hemhaldir.
   
İlm-i fıkıh ise, bir bahr-i bî-payân olup, bundan dürer-i  mesâil-i lâzimeyi istinbat ile, hall-i mesele edebilmek, hayliden hayli maharet ve melekeye mevkufdur. Alelhusus Mezheb-i Hanefî üzre tabakât-ı mütefâvitede pek çok müctehidler gelip, ihtilafât-ı kesîre vuku’ bulmuş ve fıkh-ı hanefî, fıkh-ı şâfi’î gibi tenkıh edilemeyip, pek müteşa’ib ve müteşettit olmuştur. İşte bunca akvâl-i mütehâlife içinde, kavl-i sahihi temyiz ile, havadisin ona tatbikinde, azim usret vardır. Kaldı ki, tebeddül-i âsâr ile örf ve âdete mübtenî olan mesâil-i fıkhiyye dahi tebeddül eder. Meselâ, kudemâ-yı fukahâ indinde, iştirâ olunacak hanenin bir odasını görmek kâfidir. Ve müteahhirîn indinde, her odasını görmek lâzımdır. Bu ise, an-delil bir ihtilâf olmayıp, belki inşaat hakkında örf ve âdetin ihtilâfından neş’et etmiştir ki, mukademâ hanelerin her odası bir tarz üzre yapıla geldiğinden, bir odasını görmek sairini görmekten muğni imiş. Muahharen hanelerin odaları muhtelif yapılmak âdet olduğundan, her odasını görmek lâzım gelmiştir. Hakikati halde lâzım olan keyfiyyet ise, maksad-ı şirâya göre bir ilm-i kâfi hâsıl etmekten ibaret olmasıyla, asıl kaide-i şer’iyye tegayyür etmeyip, fakat bunun havâdise emr-i tatbiki tebeddül-i ahvâl-i  zaman ile tebeddül ediyor.

Bu misüllü, ihtilâf-ı zamanî ile ihtilâf-ı burhanî beynini fark ve temyiz etmek dahi, hayli dikkate muhtaçtır. Mesâil-i fıkhiyyeyi ihâta ile gavrına ıttıla’ ise pek güçtür. Ve bir aralık mesâil-i fıkh-ı hanefîyi cem’ ve ihata etmek üzre, asrın fukahâ ve fudalâsı cem’ edilerek, “Tatarhaniyye” ve “Fetâvâ-yı Cihangiriyye” gibi kitablar te’lifine himmet olunmuş ise de, yine bi’l-cümle fürû-ı fıkhiyye ve ihtilafât-ı mezhebiyye, hasr ve ihata edilememiştir.
   
Ve fi’l-vaki’ kütüb-i fetâvâ, havâdisin kavâid-i fıkhiyyeye tatbikine dair verilmiş olan fetvâları hâvî müellefât demek olup, halbuki bunca asırlardan beri, sâdât-ı hanefiyye tarafından verilmiş olan fetâvânın cem’ ve ihatası, ne kadar düşvâr olduğu muhtac-ı beyan değildir. Binaenaleyh “İbn-i Nüceym” bir takım kavâid-i mesâil-i külliyyeyi cem’ ederek, bunların tahtında fürû-ı fıkhı alâ vechi’l-ihâta dercetmek yolunda, bir güzel çığır açmış ise de, ondan sonraki asırların âlim ve fakih yetiştirmek yolunda evvelki semâhati görülemediğinden, onun eserine iktifa ile, açmış olduğu çığırı şahrah edebilecek zatlar zuhûriyle, bu yolda bezl-i cehd eylemelerine müsaid olmamıştır. Ve şimdi ise, her tarafta ulûm-ı şer’iyyede maharetli zevâta nedret geldiğinden, mahâkim-i nizâmiyyede lede’l- icab kütüb-i fıkhiyyeye müracaatla, hall-i şüphe edebilecek âzâ bulundurmak şöyle dursun, memâlik-i mahrûsede kâin bu kadar mahâkim-i şer’iyyeye, kâfi kuzât bulmak müşkül olmuştur.

Binaen-alâ-zalik, ihtilâfâttan ârî ve yalnız akvâl-i muhtâreyi hâvî olmak üzre, muâmelât-ı fıkha dair sehlü’l-me’haz bir kitab yapılsa, herkes kolaylıkla mütalaa ederek, muâmelâtını ona tatbik ve böyle mazbut bir kitab olduğu halde, nâib efendilere azim faidesi olacağı gibi, mecâlis-i nizâmiye âzâsıyla, emr-i idarede bulunan me’murîn dahi bi’l-mütalaa, mesâil-i şer’iyyeye intisab ile, lede’l-icab işlerini vüs’ları  mertebe,  şer-i şerîfe tevfik ederler. Ve hem mahâkim-i şer’iyyede muteber ve mer’î ve hem de mecâlis-i nizâmiyyede hukuk da’vâları için “kanun vaz’ından   müstağnî olur” mütalaasına mebnî, öyle bir eser-i celilin vücuda gelmesi hayli vakitten beri arzu olunur bir keyfiyet olup, hatta bunun için, meclis-i tanzimât dairesinde bir “cemiyyet-i ilmiyye” teşkil edilmiş ve haylice mesâil yazılmış iken, hîz-i fi’le gelemeyip, bu dahi “el-umûr-ı merhûnetün bi-evkatihâ” hükmünce te’sisi ehem olan bir çok mevâdd-ı hayriye gibi mağbût-ı a’sâr olan, asr-ı mahâsin-i hasr-ı hümâyûna kalmıştır.
   
Muvaffakiyyet-i celile-i hazret-i padişahî semere-i feyz-i behresi olarak, müşahid-i a’yün-i iftihâr olan bunca âsâr-ı hasene sırasında, bu dahi husûle gelmek üzre, ilm-i fıkıhtan asrın ihtiyacâtına göre, rûzmerre  zuhura gelen muâmelâtın tatbikine, kâfi olabilecek öyle bir eser-i hayrın vücuda getirilmesi emr-i ehemmi, âcizilerine havâle buyrulmuş olduğundan, ber-mûceb-i irâde-i aliyye, divân-ı ahkâm-ı adliyye dairesinde bi’l-ictima’, fıkhın muâmelât kısmından kesirü’l-vuku’ ve muâmelât-ı asra göre, bedîhiyyü’l-lüzum olan mevâd hakkında, sâdât-ı hanefiyyenin akvâl-i muteberesi cem’ edilerek, müteaddid kitablara taksim ve “Ahkâm-ı Adliyye” ismiyle tevsim olunmak üzre, bir mecelle tertibine bi’l-ibtidar, mukaddemesiyle kitâb-ı ûlâ hitam bularak, bir nüshası zât-ı hakayık-âyât-ı hazret-i fetvâ penahîye verildiği gibi, ilm-i fıkıhda maharet ve ma’lûmât-ı kâfiyesi olan diğer bazı zevât-ı fihâma dahi, birer nushası bi’l-i’tâ, olunan ihtârât üzerine ta’dilât-ı lâzime icrâ olunduktan sonra, tebyiz ile huzûr-ı hakâyik-zuhur-ı vekâlet-penahîlerine arz olundu. Bunun lisan-ı Arabî’ye nakil ve tercemesi derdest olduğu gibi, diğer kitablar dahi cem’ ve te’lif olunmak üzeredir.
   
Bi’l-mütalaa muhât-ı ilm-i âli buyurulur ki, mukaddemenin ikinci makalesi “İbn-i Nüceym” ile, onun meslekine sâlik olan fukahânın cem’ eyledikleri kavâid-i fıkhiyye olup, hükkâm-ı şer’, bir nakl-i sarih bulmadıkça, yalnız bunlarla hükmedemez. Lâkin, mesâil-i fıkhiyyenin inzibatına, küllî faideleri olarak erbâb-ı mütalaa, mesâili edillesiyle zaptetmiş olurlar.

Ve me’murîn-i saireye her hususta merci’ olabilir. Ve bunlarla bir adam, muâmelâtını mehma imkân şer’a tevfik ve takrib edebilir. Binaenaleyh “kitâb” yahut “bâb” ünvanıyla yazılmayıp, mukaddemeye derc olunmuştur. Kütüb-i fıkhiyyede, ekseriya mesâil ile mibâdî, mahlût olarak zikrolunmuş ise de, bu mecellede her kitâba müteallik olan ıstılâhât, ol kitabın mukaddemesi olmak üzre zikrolunarak, mesâil-i şâzece tertib üzre yazılıp, fakat bu mesâil-i esasiyyeyi izah zımnında misâl olarak, kütüb-i fetâvâdan bir hayli mesâil derc ve ilave olunmuştur.
   
Fî zamaninâ cereyan eden ahz ü i’tâ, ekseriya bazı şerâite merbut olup, mezheb-i hanefîde ise, sulb-i  akidde dermiyan olan envâ-i şeriâtin ekseri, bey’-i müfsid olduğu cihetle, kitâbü’l-büyû’un en mühim mebhasi “bey’ bi’ş-şart” faslı olarak, cemiyet-i acizanemizce pek çok bahis ve münâzarayı mûcib olduğundan, mübâhasât-ı câriyenin hulasası berveçh-i âtî irad olunmak münasib görülmüştür.
(bey’ bi’ş-şart) hakkında, ekser müctehidînin akvâli yekdiğere muhaliftir. Mezheb-i Mâlikî’de, müddet-i cüz’iyyet için ve Mezheb-i Hanbelî’de, alelıtlak bâyi’ kendisi için, mebî’de menfaat-ı mahsusa şart edebilir. Lâkin bâyi’de bu salâhiyet olup da müşteri tarafında olmaması, re’y ve kıyasa muhalif görülür. İmam-ı A’zam rahmetullahi aleyh hazretleriyle hem asır olup da, muahharen etbâ’ı münkariz olan müctehidlerden “İbn-i Ebî Leyla” ile “İbn-i Şübrüme” rahmetullahi aleyhimâ hazretleri dahi, bu hususta yekdiğere zıdd-ı tam olarak birer re’yde bulunmuşlardır. Şöyle ki, İbn-i Ebî Leyla indinde, alelumum bey’ ve şart fâsid ve İbn-i Şübrüme indinde, alelıtlak hem bey’ câiz ve hem de şart câizdir.
   
Mezheb-i İbn-i Ebî Leyla “el-müslimûne inde şürûtihim” Hadis-i Şerifine mübayin görünür. İbn-i Şübrüme Mezhebi, bu Hadis-i Şerife tamamıyla muvafık ise de, bâyi’ ve müşteri, icrâsı câiz ve kaabil olmayan şartlar dermeyan edebilip, şarta riayet ise, bi-kaderi’l- imkân olmak, fukahâ indinde müsellemâttan olmasıyla, şarta riayet meselesi, tahsis ve istisna kabul eder bir kaidedir. Binaen-alâ-zâlik Mezheb-i Hanefî’de, bir tarîk-ı mutavassıt  ittihaz olunarak, bey’in şerâiti “câiz” ve “müfsid” ve “lağv” diye üç kısma taksim olunmuştur.

Şöyle ki, akd-i bey’in muktezasından olmayıp yahut mukteza-yı akd-i bey’i te’yid etmeyip de, ehad-ı tarafeyne nâfi’ olan şart, müfsid ve ana muallak olan bey’ fâsid olur. Ve bir tarafa nef’i olmayan şartla bey’ sahih ve şart lağvdır. Zira bey’ ve şirâdan maksad temlik ve temellük hususu, yani bilâ-mâni’ ve mezâhim, müşterinin mebî’a ve bâyi’in semene mâlik olması keyfiyetidir. Halbuki, bir tarafa nâfi’ olan şartın icrâsını ol taraf tâlib ve taraf-ı âhar andan hârib olarak münazaa müeddî olabilir. Bu surette ise, akd-i bey’ tamam olmamış demek olur. Fakat örf ve âdet, münâzaa-yı gaatı’ olduğundan, alelıtlak şart-ı mütearef ile bey’ tecviz olunmuştur.
   
Muâmelât-ı ticariye, berveçh-i meşrûh zaten müstesna bir halde olup, esnafın ekserisinde dahi birer muâmele-i müteârefe takarrur ettiğine ve örf-i târî dahi muteber olduğuna nazaran, fesâdı mevzubahs olacak yalnız bir takım müteferrik ve müteşettit alış veriş edenlerin, haric-i ez-örf ve âdet ettikleri şartlar kalıp, bunların dahi çendân değeri ve bahs götürür yeri olmadığından, muâmelât-ı
asrın teysiri için, Mezheb-i Hanefî’nin haricinde olarak, İbn-i Şübrüme Mezhebi’nin ihtiyârı münasip görülmeyip, sair fasıllarda olduğu gibi, bâb-ı evvelin dördüncü faslında dahi, Mezheb-i Hanefî üzre bey’i müfsid olmayan şartların beyanıyla iktifa olunmuştur.
   
Elhasıl bu mecellede, Mezheb-i Hanefî’nin haricine çıkılmayıp, mevâdd-ı mündericesinin ekseri, el-hâleti hâzihî fetvâhanede muteber ve ma’mûlün bih olduğu cihetle, bunlar hakkında bahse lüzum görülmez. Fakat yine fukahâ-yı hanefîden bazı fühûl-i eimmenin akvâl-i mu’teberesi nâsa erfak ve maslahat-ı asra evfak  olmak hasebiyle ihtiyâr olunmuş idiğünden, bunların me’haz-ı makbûle ve esbâb-ı mûcibesi berveçh-i âtî beyan olunur.
   
Yüz doksan yedinci ve iki yüz beşinci maddeler mûcibince ma’dûmun bey’i sahih değildir. Halbuki, gül ve enginar gibi şükûfe  ve sebze ve meyve mahsulâtı mütelâhaku’l-vürûd olarak bazı efrâd-ı zuhur etmeden, diğer bazı efrâdı husule gelip geçer olduğu cihetle, ekseriya bu misillülerin zuhûr etmiş ve edecek olan mahsulâtı toptan olarak satılmak örf ve âdet olmuştur. Ve bu misillü mahsulâtta mevcuda tabe’an ma’dûmun dahi beraber olarak toptan satılmasını “İmâm-ı Muhammed Bin Hasen Eş-Şeybanî” rahmetullâhi aleyh hazretleri istihsânen tecviz buyurmuş. Ve “İmam-ı Fazlı” ve “Şemsü’l- Eimmetü’l-Hulvanî” ve (Ebû Bekr Bin Fazl” rahmetullahi aleyhim, anın kavliyle iftâ etmiş olduklarından ve nâsı bu misillü örf ve âdetlerden geçirmek kaabil olmayıp, halbuki, muâmelât-ı nâsı fesada nisbetten ise, mehmâ imkân sıhhate hamletmek evlâ olduğundan, bu mecellede dahi kavl-i Muhammed bi’t-tercih, iki yüz yedinci madde ona muvâfık olarak yazılmıştır.
   
“Subre” meselesinde meselâ, kilesi şu kadar kuruşa olmak üzre bir yığın buğday satıldıkda, “İmam-ı A’zam” rahmetullahi aleyh hazretlerinin indinde, yalnız bir kilesi hakkında bey’ sahih olur. Ve İmâmeyn rahmetullahi aleyhimâ indlerinde, o yığın tamamen satılmış olarak, kaç kile çıkarsa ona göre semeni verilmek lâzım gelip, muâmelât-ı nâsı teysir etmek hasebiyle, sahib-i Hidâye gibi nice fukahâ dahi, bu hususta onların kavlini ihtiyar eylemiş olduklarından, iki yüz yirminci madde, ol minvâl üzre tahrir kılınmıştır.
   
İmâm-ı A’zam hazretlerinin indinde, hıyâr-ı şartın müddeti üç günden ziyade olmayıp, İmâmeyn indinde ise her kaç gün mukavele olunursa câiz olduğuna ve bu hususta dahi onların kavli, hal ve maslahata evfak  görüldüğüne mebnî ihtiyâr olunarak, üç yüzüncü maddede, müddet-i mutlak olarak derc olunmuştur.
   
Hıyâr-ı nakidde dahi bu ihtilâf cârî olup, bunda müddetin ıtlakı hususunda “İmâm-ı Muhammed” aleyhi rahmetüssamed hazretleri münferid ise de, maslahat-ı nâsa evfak olmak hasebiyle, onun kavli ihtiyâr olunarak, üç yüz on üçüncü maddede dahi “filan vakte kadar” diye müddet-i ıtlakı üzre bırakılmıştır.
   
İmâm-ı A’zam hazretlerinin indinde, istisnâ’an müna’kid olan bey’den müstesni’ rücû’ edebilir ise de, İmâm-ı Ebu Yusuf rahmetullahi aleyh hazretlerinin indinde, masnû’, ta’rife muvâfık olduğu halde
rücû’ edemez. Şimdi ise âlemde pek çok kârgâhlar yapılarak, bunca toplar ve tüfenkler ve vapurlar mukavele ve sipariş ile yaptırılagelip, istisnâ’ keyfiyyeti masâlih-i cesîme-i câriyyeden olmasıyla, müstasni’in akd-i istisnâ’ı fesihde muhayyer olması, nice masâlih-i cesîmeyi ihlâl edeceğinden ve istisnâ’ hususu hilâf-ı kıyas olarak, örf-i nâsa mebnî istihsânen meşru’ olan seleme makîs ve örfe müstenid bir keyfiyet olduğundan, maslahat-ı asra nazaran İmâm-ı Ebû Yusuf kavlinin ihtiyârına lüzum görülerek, üç yüz doksan ikinci madde, ona muvâfık olarak yazılmıştır.
   
Mesâil-i müctehid-i fîhâda, İmâmü’l-Müslimîn Hazretleri, herhangi kavl ile amel olunmak üzre emrederse, mûcebince amel olunmak vâcib olduğundan, ma’ruzât-ı mebsuta-i nezd-i hakayık-ı  vefd-i vekâlet-penahîlerinde dahi karin-i tasvib buyrulduğu halde, mecelle-i melfûfenin bâlâsı hatt-ı hümâyûn hazret-i hilâfet-penahî ile tevşih buyrulmak bâbında…
   
Fî on sekiz Zilhicce sene 285 ve fî 10 Mart 285

Müfettiş-i Evkaf-ı Hümâyûn       Nâzır-ı Divân-ı Ahkâm-ı Adliyye
Seyyid Halil             Ahmed Cevdet

An Âzâ-i Divân-ı Ahkâm-ı Adliyye        An Âzâ-i Şûrâ-yı Devlet
   Seyyid Ahmed Hulûsi               Seyfeddin

An Âzâ-i Şûrâ-yı Devlet          An Âzâ-i Divân-ı Ahkâm-ı Adliyye
Mehmed Emîn               Seyyid Ahmed Hilmi


An Âzâ-i Cemiyyet
İbn-i Âbidinzâde
Alâeddin
                        
MECELLE-İ AHKÂM-I ADLİYYE

(BİR MUKADDEME İLE ON ALTI KİTABI ŞÂMİLDİR)

Kitâb-ı evvel          : Büyû’ hakkındadır
“ sânî         : İcârât    “
“ sâlis         : Kefâlet   “
“ râbi’         : Havâle   “
“ hâmis      : Rehin   “
“ sâdis         : Emânât    “
“ sâbi’         : Hibe      “
“ sâmin       : Gasb      “
“ tâsi’         : Hacr ve ikrâh ve şüf’a   “
“ âşir         : Envâ-ı şirket      “
“ hâdî aşer      : Vekâlet         “
   “ sânî aşer      :Sulh ve ibrâ         “
   “ sâlis aşer      : İkrâr          “
   “ râbi’ aşer      : Da’vâ         “
   “ hâmis aşer       : Beyyinât ve tahlîf       “
   “ sâdis aşer      : Kazâ ve tahlîf      “      

« Son Düzenleme: 11 Aralık 2008, 13:47:07 Gönderen: Nefer »

zaman_1453

  • Ziyaretçi
Ynt:Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye
« Yanıtla #1 : 11 Aralık 2008, 01:17:40 »
KİTÂBÜ’L-BÜYÛ’

İHTÂR
İşbu mecellede münderic, mesâil-i esâsiyye-i şâzeceyi şerh ve izah zımnında, icab ve lüzumuna göre misâl olarak, kütüb-i fetâvâdan ahz ü derc olan mesâilin tefrikine alâmet olmak üzre, mesâil-i esâsiyye, işbu büyük ve emsile ve ilâvât-ı saire, daha küçük hurûfla tertib ve tab’ ettirildi.

BİSMİLLÂHİRAHMÂNİRRAHÎM SÛRET-İ HATT-I HÜMÂYÛN

MÛCEBİNCE AMEL OLUNA MUKADDEME İKİ MAKALEYİ HÂVÎDİR

MAKALE-İ ÛLÂ İLM-İ FIKHIN TA’RİF VE TAKSİMİ BEYANINDADIR

Madde   1

“İlm-i fıkıh, mesâil-i şer’iyye-i ameliyyeyi bilmektir.”
   
Mesâil-i fıkhiyye, ya emr-i âhirete taalluk eder ki, ahkâm-ı ibâdâttır. Veyahut emr-i dünyaya taalluk eder ki, münâkehât ve muâmelât ve ukûbât kısımlarına taksim olunur. Şöyle ki, Cenâb-ı Hak bu nizâm-ı âlemin vakt-i mukaddere dek bekaasını irade edip, bu ise nev-i insanın bekaasına ve nev’in bekaası, tenâsül ve tevâlüd için zükûr ve inâsın izdivacına menuttur. Ve bir de nev’in bekaası eşhâsın adem-i inkıtâiyledir. İnsan ise, i’tidâl-i mizacı hasebiyle bekaada, gıda ve libas ve meskence  umûr-ı sınâiyyeye muhtaç olur. Bu dahi efrâdı beyninde teâvün ve iştirâk husûlüne tevakkuf eder. Elhasıl insan, medeniyyü’t-tab’ olduğundan, sair hayvanat gibi münferiden yaşayamayıp, bast-ı bisat-ı   medeniyyet ile yekdiğere muâvenet ve müşârekete muhtaçtır. Halbuki her şahıs, kendine mülâyim olan şeyi taleb ve mezâhim olan şeye gadab eder olduğundan, beynlerinde adl ü nizâmın halelden mahfuz kalması için gerek izdivac ve gerek mâ-bihi’t-temeddün  olan teâvün ve iştirâk hususlarında, bir takım kavânin-i müeyyide-i şer’iyyeye muhtaç olur ki, evvelkisi fıkhın münâkehât kısmı ve ikincisi muâmelât kısmıdır. Ve emr-i temeddünün,  bu minvâl üzre pâyidâr olması için, ahkâm-ı ceza tertibi lâzım gelip, bu dahi fıkhın ukûbât kısmıdır.
   
İşbu muâmelât kısmının kesirü’l-vukû’ olan mesâili, kütüb-i mu’tebereden cem’ ile kitablara ve kitablar bâblara ve bâblar fasıllara taksim olunmak üzre, bu mecellenin te’lifine ibtidar olunmuştur. İşte mehâkimde ma’mûlün bih olacak mesâil-i fer’iyye berveçh-i âtî ebvâb ve fusûlde zikrolunacak mesâildir. Ancak muhakkikîn-i fukahâ mesâil-i fıkhiyyeyi, bir takım kavâid-i külliyyeye ircâ’ etmişlerdir ki,her biri nice mesâili muhit ve müştemil olarak, kütüb-i fıkhiyyede, müsellemâttan olmak üzre bu mesâilin isbatı için delil ittihaz olunur.

Ve evvelemirde bu kavâidin tefehhümü, mesâile istînas hâsıl eder.Ve mesâilin zihinlerde takarrürüne vesile olur. Binaen-alâ-zâlik, doksan dokuz kâide-i fıkhiyye cem’ ile maksuda şürû’dan mukaddem, berveçh-i âtî makale-i sâniye olmak üzre irad olunur. Ve eğer ki bunlardan bazısı münferiden ahz olundukda, bazı müstesneyâtı bulunur ise de, yekdiğerini tahsis ve takyid ettiklerinden, minhaysü’l-mecmû’ külliyyet ve umûmiyyetlerine halel gelmez.


MAKALE-İ SÂNİYE


KAVÂİD-İ FIKHİYYE BEYANINDADIR


Madde    2

   “Bir işten maksat neyse, hüküm ona göredir.”
   Yani, bir iş üzerine terettüb edecek hüküm, ol işten maksad ne ise ona göre olur.

Madde   3

   “Ukûd’da itibar, makaasıd ve maânîyedir, elfâz ve mebanîye değildir.”
   Binaen-alâ-zâlik “bey’ bi’l-vefâ’da” rehin hükmü cereyan eder.

Madde   4

   “Şek ile yakîn zâil olmaz.”

Madde   5

   “Bir şeyin bulunduğu hal üzre kalması asıldır.”

Madde   6

   “Kadîm, kıdemi üzre terk olunur.

Madde   7

   “Zarar kadîm olmaz.”






Madde   8

   “Berâet-i zimmet asıldır.”
   Binaen-alâ-zâlik bir kimse, birinin malını telef edip de mikdarında ihtilâf etseler, söz mütlifin  olup, mal sahibi iddia ettiği ziyadeyi isbata muhtac olur.


Madde   9

   “Sıfât-ı ârızada asl olan ademdir.”
Meselâ “şirket-i mudârebede” kâr olup olmadığında ihtilâf olunsa, ademi asıl olduğuna binaen söz mudâribin olup, sahib-i sermâye, kâr olduğunu isbata muhtac olur.

Madde   10

   “Bir zamanda sâbit olan şeyin hilâfına delil olmadıkça, bekasıyla hükmolunur.”
   Binaen-alâ-zâlik, bir zamanda bir şey, bir kimsenin mülkü olduğu sâbit olsa, mülkiyyeti izâle eden bir hal olmadıkça, mülkiyyetin bekaasıyla hükmolunur.

Madde   11

   “Bir emr-i hâdisin, akreb-i  evkatına izâfeti asıldır.”
   Yani, hâdis olan bir işin, sebeb ve zaman vukû’unda ihtilâf olunsa, zaman-ı baîde nisbeti isbat olunmadıkça, hâle akreb olan zamana nisbet olunur.

Madde   12

   “Kelâmda asl olan, ma’na-yı hakikîdir.”







Madde   13

   “Tasrîh mukaabelesinde, delâlete itibar yoktur.

Madde   14

   “Mevrid-i  nassda, ictihâda mesağ yoktur.

Madde   15

   “Alâ hilâfi’l-kıyas sâbit olan şey, saire makîsün aleyh olmaz.”

Madde   16

   “İctihâd ile ictihâd nakz olunmaz.”

Madde   17

   “Meşekkat  teysiri celb eder.”
   Yani, suûbet sebeb-i teshîl olur ve darlık vaktinde vüs’at gösterilmek lâzım gelir.
   Karz ve havâle ve hacr gibi pek çok ahkâm-ı fıkhiyye, bu asla müteferri’dir ve fukahânın ahkâm-ı şer’iyyede gösterdikleri ruhas ve tahfîfât, hep bu kaideden istihrac olunmuştur.

Madde   18

   “Bir iş zîk oldukda müttesa’ olur.”
   Yani, bir işte meşakkat görülünce, ruhsat ve vüs’at gösterilir.

Madde   19

   “Zarar ve mukabele-bizzarar yoktur.”

Madde   20

   “Zarar izâle olunur.”


Madde   21

   “Zaruretler, memnû’ olan şeyleri mubah kılar.”

Madde   22

   “Zaruretler, kendi mikdarlarınca takdîr olunur.”

Madde   23

   “Bir özür için câiz olan şey, ol özrün zevâliyle bâtıl olur.” 

Madde   24

   “Mâni’ zâil oldukda, memnû’ avdet eder.


Madde   25

   “Bir zarar, kendi misliyle izâle olunamaz.”


Madde   26

   “Zarar-ı âmmı def’ için zarar-ı hâss ihtiyar olunur.”
   Tabib-i cahili men’ etmek, bu asıldan teferru’ eder.

Madde   27

   “Zarar-ı eşed, zarar-ı ehaf ile izâle olunur.

Madde   28

   “İki fesad teâruz ettikde, ehaffi irtikâb ile a’zamının çaresine bakılır.”

Madde   29
           
“Ehven-i şerreyn ihtiyar olunur.”


Madde   30

   “Def’-i mefâsid, celb-i menâfi’den evlâdır.”

Madde   31

   “Zarar, bi-kaderi’l-imkân def’ olunur.”

Madde   32

   “Hâcet, umumî olsun, hususî olsun, zaruret menzilesine tenzil olunur.”
   Bey’ bi’l-vefânın tecvizi bu kabildendir ki, Buhara ahalisinde borç tekessür ettikde görülen ihtiyaç üzerine, bu muâmele mer’iyyül icra olmuştur.

Madde   33

   “Iztırar gayrin hakkını ibtâl etmez.”
   Binaen-âlâ-zâlik, bir adam aç kalıp da birinin ekmeğini yese, ba’dehu kıymetini vermesi lâzım gelir.


Madde   34

   “Alması memnu’ olan şeyin, vermesi dahi memnu’ olur.”

Madde   35

   “İşlenmesi memnu’ olan şeyin, istenmesi dahi memnu’ olur.”


Madde   36

   “Âdet muhakkemdir.”





Yani hükm-i şer’îyi isbat için, örf ve âdet hakem kılınır. Gerek âmm ve gerek hâss olsun.”

Madde   37

   “Nâsın isti’mali bir hüccettir ki, anınla amel vâcib olur.”

Madde   38

   “Âdeten mümteni’ olan şey, hakikaten mümteni’ gibidir.”

Madde   39

   “Ezmânın tagayyürüyle, ahkâmın tagayyürü inkâr olunamaz.

Madde   40

   “Âdetin delâletiyle, ma’na-yı hakikî terk olunur.

Madde   41

   “Âdet, ancak muttarid yahut gâlib oldukda muteber olur.”

Madde   42

   “İtibar gâlib-i şâyi’adır, nâdire değildir.

Madde   43

   “Örfen ma’ruf olan şey, şart kılınmış gibidir.”

Madde   44

   “Beyne’t-tüccar ma’ruf olan şey, beynlerinde meşrut gibidir.”


Madde  45

   “Örf ile ta’yin nass ile ta’yin gibidir.”






Madde   46

   “Mâni’ ve muktazî teâruz ettikte, mâni’ takdim olunur.”
   Binaen-alâ-zâlik bir adam, borçlusu yanında merhûn olan malını, âhara satamaz.”

Madde   47

   “Vücutta bir şeye tâbi’ olan, hükümde dahi ona tâbi’ olur.”
Binaen-alâ-zâlik, bir gebe hayvan satıldıkta, karnındaki yavrusu dahi tabe’an satılmış olur.

Madde   48

   “Tâbi’ olan şeye, ayrıca hükm verilmez.”
   Meselâ, bir hayvanın karnındaki yavrusu, ayrıca satılmaz.

Madde   49

   “Bir şeye mâlik olan kimse, ol şeyin zaruriyyatından olan şeye dahi mâlik olur.”
   Meselâ, bir haneyi satın alan kimse, ana mûsil olan tarîka dahi mâlik olur.

Madde   50

   “Asıl sâkıt oldukta, fer’ dahi sâkıt olur.”

Madde   51

   “Sâkıt olan şey, avdet etmez.”
   Yani, giden geri gelmez.




 


Madde   52

   “Bir şey bâtıl oldukta, anın zımnındaki şey dahi bâtıl olur.”
 
Madde  53

   “Aslın îfası kaabil olmadığı halde, bedeli îfa olunur.

Madde   54

   “Bizzat tecviz olunmayan şey, bi’t-teb’ tecviz olunabilir.”
   Meselâ, müşteri mebî’i kabz için bâyi’i tevkîl etse, câiz olmaz. Amma, iştirâ eylediği zahîreyi ölçüp koymak için, bâyi’a çuvalı verip o dahi zahîreyi çuvala vaz’ edicek, zımnen ve tabe’an  kabz bulunur.

Madde   55

   “İbtidaen tecviz olunmayan şey, bekaaen tecviz olunabilir.”
   Meselâ; hisse-i şâyiayı, hibe etmek sahih değildir. Amma bir mal-i mevhûbün, bir hisse-i şâyiasına bir müstahak çıkıp da zabtetse, hibe bâtıl olmayıp, hisse-i bâkiye mevhûbün lehin malı olur.

Madde   56

   “Bekaa, ibtidâdan esheldir.”

Madde   57

   “Teberru’, ancak kabz ile tamam olur.”
   Meselâ, bir adam birine bir şey hibe etse, kable’l-kabz hibe tamam olmaz.

Madde   58

   “Raiyye, yani tebe’a üzerine tasarruf, maslahata menuttur.”   








Madde   59

   “Velâyet-i hâssa velâyet-i âmmeden akvâdır.”
   Meselâ, mütevelli-i vakfın velâyeti, kaadînin velâyetinden akvâdır.

Madde   60

   “Kelâmın i’mâli, ihmalinden evlâdır.”
   Yani, bir kelâmın bir ma’naya hamli mümkün oldukça, ihmal yani ma’nasız itibar olunmamalıdır.

Madde   61

   “Mâna-yı hakîki mütaazzir oldukda, mecâza gidilir.

Madde   62
   
   “Bir kelâmın i’mali mümkün olmaz ise, ihmal olunur.
   Yani, bir kelâmın hakikî ve mecazî bir mânaya hamli mümkün olmaz ise, ol halde mühmel yani ma’nasız bırakılır.

Madde   63

   “Mütecezzî olmayan bir şeyin bazını zikretmek, küllünü zikr gibidir.”

Madde   64

   “Mutlak, ıtlakı üzre câri olur. Eğer nassan yahut delâleten takyid delili bulunmaz ise.

Madde   65
   “Hâzırdaki vasıf lağv ve gâibdeki vasıf muteberdir.
   Meselâ, bâyi’ meclis-i bey’de hâzır olan bir kır atı, satacak olduğu




halde  “şu yağız atı şu kadar bin kuruşa sattım” dese icabı muteber olup, yağız ta’biri lağv olur, amma meydanda olmayan bir kır atı yağız diye satsa, vasıf muteber olmakla bey’ mün’akid olmaz.

Madde   66
   
   “Suâl, cevabda iâde olunmuş addolunur.”

Yani, tasdik olunan bir suâlde ne denilmiş ise, mücîb anı söylemiş hükmündedir.

Madde   67

   “Sâkite bir söz isnad olunmaz. Lâkin ma’rız-ı hâcette sükût beyandır.”
Yani, sükût eden kimseye “şu sözleri söylemiş oldu” denilmez. Lâkin söyleyecek yerde sükût etmesi, ikrâr ve beyan addolunur.

Madde   68
   
   “Bir şeyin umûr-ı bâtınada delili, ol şeyin makamına kaim olur.”
   Yani, hakikatine ıttıla’ müteassir olan umûr-ı bâtınada, delil-i zâhirîsi ile hükmolunur.

Madde 69

   “Mükâtebe, muhataba gibidir.”
 
Madde 70

   “Dilsizin işaret-i ma’hûdesi, lisan ile beyan gibidir.”

Madde 71

   “Tercümanın kavli, her hususta kabul olunur.”
   





Madde 72

   “Hatası zâhir olan zanna, itibar yoktur.”

Madde 73

   “Senede müstenid olan ihtimâl ile hüccet yoktur.”
   
Meselâ, bir kimse veresesinden birine, şu kadar kuruş borcu olduğunu ikrâr ettiği taktirde, eğer maraz-ı mevtinde ise, diğer verese tasdik etmedikçe bu ikrârı hüccet değildir. Zira, diğer vereseden mal kaçırmak ihtimali, maraz-ı mevte müsteniddir. Amma hâl-i sıhhatinde ise, ikrârı muteber olur ve ol halde olan ihtimâl-i mücerred bir nevi tevehhüm olduğundan, ikrârın hüccetine mâni’ olmaz.

Madde 74

   “Tevehhüme itibar yoktur.”

Madde 75

   “Bürhân ile sâbit olan şey, ayânen sâbit gibidir.

Madde  76

   “Beyyine müdde’î için ve yemin münkir üzerinedir.”

Madde 77

   “Beyyine, hilâf-ı zâhiri isbat için ve yemin, aslı ibka içindir.”

Madde 78

   “Beyyine, hüccet-i müteaddiye ve ikrâr, hüccet-i kaasıradır.”







Madde 79

   “Kişi, ikrârıyla müâheze olunur.”

Madde 80

   “Tenâkuz ile hüccet kalmaz, lâkin mütenâkızın aleyhine olan hükme halel gelmez.”
   
Meselâ, şahidler şehadetlerinden rücû’ ile tenâkuz ettiklerinde, şehadetleri hüccet olmaz. Lâkin evvelki şehadetleri üzerine kaadî hükmetmiş ise, bu hüküm dahi bozulamayıp, mahkûmun bihi şahidlerin tazmin etmesi lâzım gelir.

Madde 81

   “Asıl sâbit olmadığı halde, fer’in sâbit olduğu vardır.”
   
Meselâ, bir kimse “falanın falana şu kadar kuruş deyni vardır ben dahi ana kefilim” dese ve asilin inkârı üzerine, dâin iddia etse, meblağ-ı mezbûru kefilin vermesi lâzım gelir.

Madde 82

   “Şartın sübûtu indinde, ana muallâk olan şeyin sübûtu lâzım olur.”

Madde 83

   “Bi-kaderi’l-imkân, şarta müraât olunmak lâzım gelir.

Madde 84

   “Va’dler, sûret-i ta’lîk-ı iktisâ ile lâzım olur.”









Meselâ, “sen bu malı falan adama sat, eğer akçesini vermez ise ben veririm” dese ve malı alan akçeyi vermese, bu va’di eden kimsenin akçeyi vermesi lâzım gelir.

Madde 85

   “Bir şeyin nef’i, zamânı mukabelesindedir.”
   
Yani, bir şey telef olduğu takdirde, hasarı kime âid ise, anın zımnında demek olup, ol kimsenin bu vechile zamânı, ol şey ile intifa’a mukaabil olur.
   Meselâ, hıyâr-ı ayb ile reddolunan bir hayvanı, müşteri kullanmış olmasından dolayı bâyi’ ücret alamaz. Zira kable’r-red telef olaydı, hasarı müşteriye âid olacak idi.

Madde 86

   “Ücret ile zamân, müctemi’ olmaz.”

Madde 87

   “Mazarrat, menfaat mukabelesindedir.”
   
Yani, bir şeyin menfaatına nâil olan, anın mazarratına mütehammil olur.

Madde 88

   “Külfet ni’mete ve ni’met külfete göredir.”

Madde 89

   “Bir fi’lin hükmü, fâiline muzâf kılınır. Ve mücbir olmadıkça, âmirine muzâf kılınmaz.”

Madde  90

   “Mübâşir yani, bizzat fâil ile mütesebbib müctemi’ oldukda, hüküm ol fâile muzâf kılınır.”
   
Meselâ, birinin tarîk-ı âmmda kazmış olduğu kuyuya diğeri, birinin hayvanını ilka ile itlâf etse, o zâmin olup, kuyuyu hafreden kimseye zamân lâzım gelmez. 
   
Madde   91

   “Cevâz-ı şer’î, zamâna münafî olur.”

Meselâ, bir adamın kendi mülkünde kazmış olduğu kuyuya, birinin hayvanı düşüp telef olsa, zamân lâzım gelmez.

Madde   92

   “Mübâşir, müteammid olmasa da zâmin olur.”

Madde   93

   “Mütesebbib, müteammid olmadıkça zâmin olmaz.”

Madde   94

   “Hayvanatın, kendiliğinden olarak cinayet ve mazarratı, hederdir.”

Madde   95

   “Gayrin mülkünde, tasarrufla emretmek bâtıldır.”

Madde   96

   “Bir kimsenin mülkünde, anın izni olmaksızın, âhar bir kimsenin tasarruf etmesi, câiz değildir.”






Madde   97

   “Bilâ-sebeb-i meşrû’ birinin malını, bir kimsenin ahz eylemesi câiz olmaz.”

Madde   98

   “Bir şeyde, sebeb-i temellükün tebeddülü, ol şeyin tebeddülü makamına kaimdir.”

Madde   99

   “Kim ki, bir şeyi vaktinden evvel isti’câl eyler ise, mahrumiyyetle muâteb olur.


Madde   100

   Her kim ki, kendi tarafından tamam olan şeyi, nakzetmeye sa’y eder ise, sa’yi merduttur.


















KİTÂB-I EVVEL


BÜYÛ’ HAKKINDA OLUP BİR MUKADDEME İLE YEDİ BÂBA MÜNKASİMDİR

MUKADDEME

BÜYÛ’A MÜTEALLİK ISTILÂHÂT-I FIKHİYYE BEYANINDADIR


Madde   101

   “İcab : İnşâ-yı tasarruf için ibtida söylenilen sözdür ki, tasarruf anınla isbat olunur.”


Madde   102

   “Kabul : İnşâ-yı tasarruf için sâniyen söylenilen sözdür ki, anınla akid tamam olur.”

Madde   103

   “Akid : Tarafeynin bir hususu iltizam ve taahhüd etmeleridir ki, icab ve kabulün irtibatından ibarettir.” 

Madde   104

   “İn’ikad : İcab ve kabulün, müteallikında, eseri zâhir olacak vechile, yekdiğere berveçh-i meşrû’ taallukudur.”

Madde   105 

   “Bey’ : Malı, mala değişmekdir ki, müna’kid yahut gayr-i mün’akid olur.”





Madde   106

   “Bey’-i müna’kid : İn’ikad bulan bey’ demek olarak; sahih ve fâsid ve nâfiz ve mevkûfa taksim olunur.”

Madde   107

   “Bey’-i gayr-i müna’kid : Bey’-i bâtıldır.”

Madde   108

   “Bey’-i Sahih : Yani, bey’-i câiz, zâten ve vasfen meşru’ olan bey’ dir.”

Madde   109

   “Bey’-i fâsid : Aslen sahih olup da, vasfen sahih olmayan,
   yani, zâten müna’kid olup da, bazı evsâf-ı hariciyyesi itibarıyla meşru’ olmayan bey’dir.”  (Bâb-ı sâbi’a bak)

Madde   110

   “Bey’-i bâtıl : Aslen sahih olmayan bey’dir.”

Madde   111

   “Bey’-i mevkûf : Geyrin hakkı taalluk eden bey’dir. Bey’-i fuzûli gibi.”

Madde   112

   “Fuzûli : Bi-gayr-i izn-i şer’î, diğer bir kimsenin hakkında tasarruf eden kimsedir.”

Madde   113
   “Bey’-i nâfiz : Gayrin hakkı taalluk etmeyen bey’dir ki, lâzım ve gayr-i





lâzım kısımlarına münkasim olur.”

Madde   114

   “Bey’-i lâzım : Hıyârâttan ârî olan bey’-i nâfizdir.”

Madde   115

   “Bey’-i gayr-i lâzım : Kendisinde hıyârâttan birisi bulunan bey’-i nâfizdir.”

Madde  116

   “Hıyâr: Muhayyerlik demektir. Nitekim bâb-ı mahsusunda beyan olunacaktır.”

Madde  117

   “Bey’-i bât : Bey’-i kat’î demektir.”

Madde  118

   “Bey’ bi’l-vefâ : Bir kimse, bir malı âhara semeni reddettikte geri vermek üzre, şu kadar kuruşa satmaktır ki, müşteri mebî’ ile intifâ’ eylemesine nazaran, bey’-i câiz hükmünde ve tarafeyn bunu feshe muktedir oldukları cihetle, bey’-i fâsid hükmünde ve müşteri mebî’i âhara satmadığı cihetle rehin hükmündedir.”

Madde  119

   “Bey’ bi’l-istiğlâl : Bâyi’, bir malı istîcar etmek üzre vefâen bey’ etmektir.”











Madde  120
   
   “Bey’ : Mebî’ itibarıyla dahi dört kısma taksim olunur.
Kısm-ı evvel, semen mukabelesinde diğere malı satmakdır ki, büyû’un en meşhuru bu olduğundan buna “bey’” tesmiye olunur.
Kısm-ı sânî “sarf” ve kısm-ı sâlis “bey’-i mukayeza” ve kısm-ı râbi’ “selem”dir.

Madde  121

   “Sarf : Nakdi, nakde bey’ etmektir ki, Türkçe “akçe bozmak” tabir olunur.”

Madde  122

   “Bey’-i mukayaza : Aynı, ayna yani, gayri ez nakdeyn, malı mala mübâdele etmekdir ki, lisan-ı Türkî’de “trampa” denir.”

Madde  123

   “Selem : Müecceli, muaccele satmak, yani peşin para ile veresiye mal almaktır.”

Madde  124

   “İstisna’ : Bir şeyi yapmak üzre, ehl-i sanat ile akd-i mukavele etmekdir ki, yapana “sâni’” ve yaptırana “müstesni’” ve yapılan şeye “masnû’” denilir.

Madde  125

   “Mülk : İnsanın mâlik olduğu şeydir. Gerek a’yân olsun ve gerek menâfi’ olsun.”








Madde  126

   “Mal : Tab’-ı insanî mâil olup da, vakt-i hacet için iddihar olunabilen şeydir ki, menkule ve gayr-i menkule şâmil olur.”

Madde  127

   “Mal-i mütekavvim : İki ma’naya istimâl olunur. Biri intifa’ı mubah olan şeydir. Diğeri, mal-i muhrez demektir.”
Meselâ, denizde iken balık gayr-i mütekavvim olup, ıstıyad ile ihraz olundukda, mal-i mütekavvim olur.

Madde  128

   “Menkul : Bir mahalden, mahall-i âhara nakli mümkün olan şeydir ki, nukûd ve urûza ve hayvanât ve mekîylat ve mevzûnâta şâmil olur.”

Madde  129

   “Gayr-i menkul : Akar denilen hane ve arazi misillü, mahall-i âhara nakli mümkün olmayan şeydir.”

Madde  130

   “Nukûd : Nakdin cem’i olup, altun ve gümüşten ibrettir.”

Madde  131

   “Urûz : Araz’ın cemi olup nukûd ve hayvanâttan ve mekîylât ve mevzûnâttan başka olan metâ’ ve kumaş emsâli şeylerdir.”






Madde  132

   “Mukadderât : Keyl ya vezin ya sayı ya zirâ’ ile mikdarı ta’yin olunan şeyler olup, mekîlât ve mevzûnât ve adediyyât ve mezruâta şâmil olur.”

Madde  133

   “Keylî ve mekîl : Keyl ile ölçülen şey.

Madde  134

   “Veznî ve mevzûn : Tartılan şey.”

Madde  135

   “Adedî ve ma’dûd : Sayılan şey.”

Madde  136

   “Zer’î ve mezrû’ : Arşun ile ölçülen şey.”

Madde  137

   “Mahdûd : Hudud ve sınırları kaabil-i ta’yin olan akar.”

Madde  138

   “Muşâ’ : Hısas-ı şâyia’yı hâvî olan şey.”

Madde  139

   “Hisse-i şâyi’a : Mal-i müşterekin her cüz’ine sârî ve şâmil olan sehimdir.”

Madde  140

   “Cins : Şâmil olduğu efradı beyninde, garazca tefâvüt-i fâhiş olmayan şeydir.”


Madde   141

   “Cüzâf ve mücâzefe : Götürü pazar demektir.”

Madde   142

   “Hakk-ı mürûr : Âharın mülkünden geçmek hakkıdır.”

Madde   143

   “Hakk-ı şirp : Bir nehirden, nasîb-i muayyen-i ma’lûmdur.”

Madde   144

   “Hakk-ı mesîl : Bir hanenin, harice suyu ve seli akmak ve damlalık hakkıdır.”

Madde   145

   “Mislî : Çarşı ve pazarda mu’teddün bih yani, bahanın ihtilâfını mûcib bir tefâvütsüz misli bulunan şeydir.”

Madde   146

   “Kıyemî : Çarşı ve pazarda misli bulunmayan, yahut bulunursa da fiyatca mütefâvit olan şeydir.”

Madde   147

   “Adediyyât-ı mütekaribe : Âhad ve efradı beyninde, kıymetce tefâvüt olmayan ma’dûdattır ki, hep misliyyâttandır.”

Madde   148

   “Adediyyât-ı mütefâvite : Âhad ve efradı beyninde, kıymetce tefâvüt bulunan ma’dûdattır ki, hep kıyemiyyâttan ma’dûd olur.”






Madde   149

   “Rüknü’l-bey’ : Yani, mebî’in mahiyeti malı mala değişmekten ibaret olup, ancak buna delâlet etmek hasebiyle “icab ve kabule” dahi “rüknü’l-bey’” ıtlak olunur.”

Madde   150

   “Mahallü’l-bey’ : Mebî’den ibarettir.”

Madde   151

   “Mebî’ : Satılan şey ki, bey’de taayyün eden ayndır ve bey’den maksûd-ı aslî odur.”
   Zira, intifa’ ancak a’yân ile olup semen, mübâdele-i emvâle vesiledir.

Madde   152

   “Semen : Satılan şeyin bahasıdır ki, zimmete taalluk eden şeydir.”

Madde   153

   “Semen-i müsemma : Tarafeynin, bi’t-terazi tesmiye ve ta’yin ettikleri semendir. Gerek kıymet-i hakikiyyeye mutâbık olsun ve gerek nâkıs ya zâid olsun.”

Madde   154

   “Kıymet : Bir malın baha-yı hakikîsidir.”

Madde   155

   “Müsemmen : Semen mukaabilinde satılmış şey.” 

 





Madde   156

   “Te’cîl : Deyni, bir vakt-i muayyene ta’lik ve te’hir etmektir.”

Madde   157

   “Taksît :Deyni, müteaddid ve muayyen vakitlerde te’diye etmek üzre te’cîldir.”

Madde   158

   “Deyn : Zimmetde sâbit olan şeydir.”
   
Meselâ, bir kimsenin zimmetinde şu kadar kuruş borcu ve meydanda mevcut olmayan şu kadar kuruş ve meydanda mevcut olan akçenin yahut bir yığın buğdayın, kable’l-ifrâz bir mikdar-ı muayyeni, hep deyn kaabilindendir.”

Madde   159

   “Ayn : Muayyen ve müşahhas olan şeydir.”
   
Meselâ, bir hane ve bir at ve bir sandalye ve meydanda mevcut bir yığın buğday ve bir mikdar akçe hep a’yandandır.

Madde   160

   “Bâyi’ : Mal satan”

Madde   161

   “Müşteri : Satın alan”

Madde   162

   “Mütibâyiân : Bâyi’ ile müşteridir ki, “âkıdeyn” dahi denir.”






Madde   163

   “İkale : Akd-i bey’i,ref’ ve izâle etmektir

Madde   164
   
   “Tagrîr : Aldatmak”

Madde   165

   “Gabn-i fâhiş : Urûzda nısf-ı uşur ve hayvanatta uşur ve akarda humus mikdarı veya daha ziyade aldanmaktır.”

Madde   166

   “Kadîm : Oldur ki, evvelini bilir kimse olmaya”

(ŞERH)

   Urûz kelimesi akar ve hayvanât ve mekîlât ve mevzûnâta mukaabil olarak istimâl olunur ise de, bazen dahi yalnız hayvan ve akara mukaabil olarak isti’mâl olunur.
   Mecellenin yüz altmış beşinci maddesinde, mekîlât ve mevzûnât mezkûr olmadığından, urûz burada mekîlât ve mevzûnâta şâmil olur. Mecelle Cemiyeti’nde bu veçhile mütalaa olunmuştur.
                           (Cevdet)



















BÂB-I EVVEL

AKD-İ BEY’A MÜTEALLİK MESÂİL BEYANINDA OLUP BEŞ FASLI HÂVÎDİR

FASL-I EVVEL

RÜKN-İ BEY’ HAKKINDADIR


Madde   167

   “İcab ve kabul ile bey’ mün’akid olur.”

Madde   168

   “Bey’de, icab ve kabul örf ve âdet-i beldede, inşâ-yı bey’ için müsta’mel olan lâfızlardır ki, bunlarla pazarlık kesilip, lisanımızda “hayırlaşmak” ta’bir olunur.”


Madde   169

   “İcab ve kabul için ekseriya mâzi sıygası isti’mâl olunur.”
   
Meselâ, bayi’ “şu metâ’ı sana yüz kuruşa sattım” ve müşteri dahi “aldım” veyahut müşteri “aldım” ve ba’dehu bayi’ “sattım” dese bey’ mün’akid olup, evvelki sûrette “sattım” lâfzı icab ve “aldım” lafzı kabul ve ikinci sûrette “aldım” lafzı icab ve “sattım” lâfzı kabuldur. Ve kezâ bayi’ sattım yerinde, “verdim” veyahut “temlik ettim” deyip müşteri dahi “aldım” yerinde, “râzı oldum” veyahut “kabul eyledim” dese bey’ mün’akid olur.





Madde   170

   “Alırım” ve “satarım” gibi, muzâri’ sıygasıyla hâl murad olunursa bey’ mün’akid olur. Ve eğer istikbâl murad olunursa mün’akid olmaz.”


Madde   171

   “Alacağım” “satacağım” gibi, va’d-i mücerred ma’nasına olan müstakbel sıygasıyla, bey’ mün’akid olmaz.”

Madde   172
 
   “Sat” ve “satın al” gibi emir sıygasıyla dahi bey’ mün’akid olmaz. Fakat, bi-tarîkı’l-iktiza hâle delâlet eden emr ile dahi, bey’ mün’akid olur.”
   Meselâ, müşteri “şu malı bana şu kadar kuruşa sat” deyip, bayi’ dahi “sattım” dese bey’ mün’akid olmaz. Amma bayi’ “bu malı şu kadar kuruşa al” deyip müşteri dahi “aldım” dese, yahut müşteri “aldım” deyip bayi’ dahi “al” veyahut “var hayrını gör” dese bey’ mün’akid olur. Zira bu makamda, “al” veyahut “var hayrını gör” ta’birleri “işte sattım al” demektir.

Madde   173

   “İcab ve kabul, şifâhen olduğu gibi, mükâtebe ile dahi olur.”

Madde   174

   “Dilsizin, işaret-i ma’rûfesiyle, bey’ mün’akid olur.”

Madde   175 
   
“İcab ve kabulden maksad-ı aslî ki, terâzî-i tarafeyndir. Buna








delâlet eden mübâdele-i fi’liyye ile dahi, bey’ mün’akid olur. Ve buna “Bey’-i teâtî” denilir.”
Meselâ, pazarlıksız ve lakırdısız, müşteri akçeyi verip, ekmekçi dahi ona ekmeği verse, bey’ mün’akid olur.
   Ve kezâ, müşteri akçeyi verip karpuzu alsa ve bâyi’ sükût etse, yine bey’ mün’akid olur.
   Ve kezâlik, müşteri buğday almak için buğdaycıya beş altun verip ve “şu buğdayı kaça satıyorsun?” deyip, o dahi “kilesi bir altuna” demesi üzerine, müşteri sükût ettikten sonra buğdayı istediğinde, bâyi’ “yarın veririm” dese ve beyinlerinde icab ve kabul cereyan etmese, bey’ yine mün’akid olur. Hatta, ertesi gün buğdayın kilesi bir buçuk altuna çıksa, bâyi’ yine bir altun fey ile vermeğe mecbur olur.
Ve bilakis, buğdayın bahası tenezzül etse, müşteri bundan dolayı evvelki fey ile almaktan imtina’ edemez.
   Kezâlik, müşteri “bu lahmın şurasından bana şu kadar kuruşluk tart” demesi üzerine, kasap dahi kesip tartsa, bey’ mün’akid olur, müşteri almaktan imtina’ edemez.

Madde   176

   “Ba’de’l-akd semenin tebdili veyahut tezyid veya tenzili ile tekrar pazarlık olundukda, akd-i sânî muteberdir.”
   Meselâ, bir malın yüz kuruşa pazarlığı kesildikten sonra, bir yüzlük altuna, yahut yüz on veya doksan kuruşa tekrar pazarlık olundukda, akd-i sânî muteberdir.
















FASL-I SÂNÎ

KABULÜN İCABA MUVÂFIK OLMASININ LÜZUMU
BEYANINDADIR

Madde   177

   “Âkideynden biri, her ne ile neyi icab ederse, diğeri dahi bi-aynihâ anınla anı kabul etmek lâzımdır. Yoksa semeni yahut müsemmeni, teb’îz ve tefrik etmeye salâhiyeti yoktur.”
   Meselâ, bâyi’ müşteriye “şu kumaşı sana yüz kuruşa sattım” dedikde, müşteri ol vechile kabul ederse, tamam o kumaşı yüz kuruşa alır. Yoksa ol kumaşı yahut nısfını elli kuruşa kabullenemez.
   Ve kezâ, “şu iki hayvanı üç bin kuruşa sattım” dedikde, müşteri kabul ederse, ikisini üç bin kuruşa alır. Amma ikisinden birini, bin beş yüz kuruşa alamaz.

Madde   178

   “Kabulün, icaba zımnen muvâfakati kâfidir.”
   
Meselâ, bâyi’ “şu malı sana bin kuruşa sattım” deyip, müşteri dahi “bin beş yüz kuruşa aldım” dese, bey’ bin kuruş üzerine mün’akid olur. Ancak ol mecliste, bâyi’ ol ziyadeyi kabul ederse, müşteri tarafından ziyade kılınmış olan beş yüz kuruşun dahi i’tâsı lâzım gelir.
Ve kezâ müşteri “şu malı bin kuruşa aldım” deyip, bâyi’ “sekiz yüz kuruşa verdim” dese, bey’ mün’akid olup, iki yüzün hatt ve tenzili lâzım gelir.
 
 








Madde   179

“Mütibâyiândan biri, müteaddid şeylerin bahalarını tafsil etse bile, safka-i vâhide ile yani, toptan olarak bey’i icab ettikde, diğeri dahi ol vechile kabul ederek, mecmû’-ı semen ile mecmû’-ı mebî’i alabilir.
   Yoksa, safkayı tefrik ederek, içinden dilediğini zikrolunan bahasıyla kabul edip almakda muhayyer değildir.”
   Meselâ, bâyi’ “şu iki hayvanı üç bin kuruşa sattım şu, bin kuruşa ve bu, iki bin kuruşa” veyahut “her biri bin beşer yüz kuruşa” der ise, müşteri ikisini üç bin kuruşa alabilir. Yoksa ikisinden dilediğini, zikrolunan bahasıyla alamaz.
   Ve kezâ bâyi’ “şu  üç top kumaşı yüzer kuruşa sattım” deyip, müşteri dahi “bir topunu yüz kuruşa” yahut “iki topunu iki yüz kuruşa kabul ettim” dese, bey’ mün’akid olmaz.

Madde   180

   “Mütibâyiândan biri, müteaddid şeylerin bahalarını tafsil ve başka başka bey’i icab ettiği sûrette, diğeri dilediğini semen-i müsemmasıyla kabul etse, bey’ mün’akid olur.”
   Meselâ, bâyi’ müteaddid mebî’in bahalarını tafsil ve ta’yin ile beraber “sattım” lafzını dahi tekrar ederek, “şunu bin kuruşa sattım” ve bunu “iki bin kuruşa sattım” derse, ol halde müşteri ikisinden birini muayyen olan bahasıyla kabul edip alabilir.
   



   




   

    

   
   


FASL-I SÂLİS

MECLİS-İ BEY’ HAKKINDA

Madde   181

   “Meclis-i bey’, pazarlık için olunan içtimâ’dır.”

Madde   182

   “Meclis- bey’de, ba’de’l-icab nihayet-i meclise kadar tarafeyn muhayyerdir.”
   Meselâ, mütibâyiândan biri, meclis-i bey’de “bu malı şu kadar kuruşa sattım” yahut “aldım” diye bey’i icab eylese, diğeri derakab “aldım” yahut “sattım” demeyip de, bir müddet arası geçtikten sonra yine ol mecliste kabul etse, bey’ mün’akid olup, her ne kadar meclis uzun uzadıya sürmüş ve icab ve kabulün arası hayli uzamış ise de zarar vermez.

Madde   183

   “Ba’de’l-icab ve kable’l-kabul, ahad-ı tarafeynden i’raza delâlet eder bir kabul yahut fiil bulunur ise, icab bâtıl olup, kabule mahal kalmaz.”
   Meselâ, mütibâyiândan biri, “sattım” yahut “aldım” dedikten sonra ikisinden birisi, başka bir işle yahut bir diğer bahis ve müzakere ile meşgul olsa, icab bâtıl olup, ondan sonra kabul ile bey’ mün’akid olmaz.










Madde   184

   “Mütibâyiândan biri, beyi’ icab edip ancak diğerinin kabulünden evvel rücû’ etse, icab bâtıl olup, ondan sonra kabul ile bey’ mün’akid olmaz.”
   Meselâ, bâyi’ “bu metâ’ı şu kadar kuruşa sattım” deyip de, müşteri “kabul ettim” demeden rücû’ etse, müşterinin sonradan “kabul ettim” demesiyle bey’ mün’akid olmaz.

Madde   185

   “Kable’l-kabul icabın tekrarı, icab-ı evveli ibtâl edip, icab-ı sânîye itibar olunur.”
   Meselâ, bayi’ “bu malı yüz kuruşa sattım” dedikten sonra, henüz müşteri “kabul ettim” demeden dönüp, “yüz yirmi kuruşa sattım” dese ve müşteri kabul etse, icab-ı evvele itibar olmayıp bey’ yüz yirmi kuruş üzerine mün’akid olur.

FASL-I RÂBİ’

ŞARTLA BEY’ HAKKINDADIR

Madde   186

   “Akd-i bey’in müktezâsından olan şartla bey’, sahih ve şart muteber olur.
   Meselâ, bâyi’ kabz-ı semen edinceyedek, mebî’i habs etmek şartıyla sattıkda, bu şart bey’a zarar vermeyip belki muktezâ-yı akdi beyandır.











Madde   187

   “Muktezâ-yı akdi te’yid eden şartla bey’ sahih ve şart muteberdir.”
   Meselâ, filan şeyi terhin etmek yahut şu adamı kefil vermek şartıyla bir şey satmak, sahih ve şart muteberdir. Hatta müşteri bu şartlara riayet etmez ise, bâyi’ bey’i fesh edebilir. Zira bu şartlar, muktezâ-yı akd olan teslim-i semeni te’yid eyler.

Madde   188

   “Müteâref yani, örf ve âdet-i beldede câri olan şartla bey’ dahi, sahih ve şart muteberdir.”
Meselâ, kürkü kaplamak ve kilidi yerine mıhlamak ve yırtık elbiseyi yamamak şartıyla satmak sahih olup, bu şarta dahi bâyi’in riayet etmesi lâzım gelir.

Madde   189 

   “Ahad-ı âkideyne nef’i olmayan şartla bey’ sahih olup, ancak şart fâsiddir.”
   Meselâ, âhara satılmak, yahut meraya salıvermek şartıyla, bir hayvanı satmak sahih olup, fakat şart lağvdır.
« Son Düzenleme: 11 Aralık 2008, 13:51:51 Gönderen: Nefer »

zaman_1453

  • Ziyaretçi
Ynt:Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye
« Yanıtla #2 : 11 Aralık 2008, 01:26:06 »
FASL-I HÂMİS

İKALE-İ BEY’ HAKKINDADIR

Madde   190

   “Âkideyn, ba’de’l-akd rızâlarıyla, bey’i ikaale edebilirler.












Madde   191

   Bey’ gibi “ikaale” dahi, icab ve kabul ile olur.
   Meselâ, âkideynden biri “bey’i ikaale” yahut “fesh ettim” ve diğeri “kabul ettim” dese veyahut biri “bey’i ikaale et” ve diğeri “ettim” dese, ikaale sahih yani bey’ münfesih olur.

Madde   192

   “İcab ve kabul makamına kaim olan teâtî sûretiyle dahi, ikaale sahih olur.”

Madde   193

   “Bey’ gibi ikaalede dahi ittihad-ı meclis lâzımdır.”
   
Yani, meclis-i icabda, kabul bulunmak lâzım gelip yoksa âkideynden biri “bey’i ikaale ettim” deyip de, diğeri ol meclisde kabul etmeden meclis bozulsa, yahut ahad-ı tarafeynden i’râza delâlet eder bir şey sâdır olsa, ba’dehu diğerinin kabulü müfîd olmaz.

Madde   194

   “Hîn-i ikaalede, mebî’ müşteri yedinde kaim ve mevcud olmak şarttır.”
   Binaenaleyh, mebî’ telef olmuş ise ikaale sahih olmaz.

Madde   195

   “Mebî’in bazısı telef olsa, bâkisinde ikaale câizdir.”
   
Meselâ, bâyi’ ekiniyle beraber mülkü olan arzı satıp da, müşteri ekini biçtikten sonra ikaale eyleseler, arzda semenden hissesiyle ikaale sahih olur.





Madde   196

   “Semenin telef olması, ikaalenin sıhhatine mâni’ değildir.”


BÂB-I SÂNÎ

MEBİ’A MÜTEALLİK MESÂİL BEYANINDA OLUP DÖRT FASLA MÜNKASİMDİR

FASL-I EVVEL

MEBİ’İN ŞÜRÛT VE EVSÂFI HAKKINDADIR


Madde   197

   “Mebî’in, mevcud olması lâzımdır.”

Madde   198

   “Mebî’in, teslimi mümkün ve makdûr olmak lâzımdır.”

Madde   199

   “Mebî’in mal-i mütekavvim olması lâzımdır.”

Madde   200   

   “Mebî’, müşterinin ma’lûmu olmak lâzımdır.”

Madde  201    

“Mebî’in ma’lûmiyyeti, sairinden temyiz edecek hal ve vasfını beyan ile hâsıl olur.”
   Meselâ, şu kadar kile kızılca buğdayı, yahut filan filan hudud ile mahdud olan arsa diye satılsa, mebî’ ma’lûm ve bey’ sahih olur.
 


Madde   202
   
   “Mebî’, meclis-i bey’de hazır ise, işaret-i hissiyye kâfidir.”
   
Meselâ, bayi’ “şu hayvanı sattım” deyip, müşteri dahi görerek kabul edicek, bey’ sahih olur.

Madde   203

   “Mebî’in müşteri indinde ma’lûm olması kâfi olup, başka sûretle ta’rif ve tavsîfe hâcet yoktur.”

Madde   204
   
   “Mebî’, akiddeki ta’yin ile taayyün eder.”
   
Meselâ, bâyi’ işaret-i hissiyye ile ta’yin ederek, “şu saati sattım deyip, müşteri dahi kabul ettikde, bayi’in ol saati aynen vermesi lâzım gelir. Yoksa anı alıkoyup da, yerine ol cinsten diğer bir saat veremez.


FASL-I SÂNÎ

BEY’İ CÂİZ OLUP OLMAYAN ŞEYLER BEYANINDADIR

Madde   205

   “Ma’dûmun bey’i bâtıldır.”
   
Meselâ, bir ağacın hiç belirmemiş olan meyvesini satmak bâtıldır.

Madde   206   

“Kâmilen belirmiş olan meyveyi, ekle salih olsun olmasın, ağacı üzerinde iken satmak sahihtir.”





Madde   207

   “Efrâdı mütelâhık olan yani, birden zuhur etmeyip de refte refte zuhur edegelen, meyve ve şükûfe ve yaprak ve sebzenin, bir mikdarı belirmiş olduğu halde, onlara tabe’an, onlarla beraber henüz belirmemiş olanları dahi toptan satmak sahih olur.”

Madde   208

   “Cinsi beyan olunarak satılan şey, başka cinsten çıksa bey’ bâtıl olur.”
   
Meselâ, bâyi’ sırçayı elmas diye satsa bâtıldır.

Madde   209

   “Teslimi, mümkün ve makdûr olmayan şeyi satmak bâtıldır.
   
Meselâ, deryada batıp da ihracı mümkün olmayan kayığın ve tutup da teslimi mümkün olmayan bir firarî hayvanın bey’i bâtıldır.

Madde   210

   “Beynennâs mal olmayan şeyi satmak, yahut onunla bir mal satın almak bâtıldır.”

Meselâ, lâşeyi ve hür olan benî âdemi satmak, veyahut onların mukaabilinde bir mal iştirâ etmek bâtıldır.


Madde   211

   “Mütekavvim olmayan malı satmak bâtıldır.”











Madde   212

   “Mütekavvim olmayan mal ile, bir mal satın almak fâsiddir.”

Madde   213

   “Meçhûlün bey’i fâsiddir.”
   
Meselâ, bâyi’ müşteriye “mâlik olduğum kâffe-i eşyamı sana şu kadar kuruşa sattım” deyip, müşteri dahi “aldım” dese, velâkin eşya müşterinin ma’lûmu olmasa, bey’ fâsid olur.

Madde   214

   “Bir mülk-i akarın, kable’l-ifrâz bir hisse-i ma’lûme-i şâyiasını meselâ, nısfını ya sülüsünü yahut uşrünü satmak sahihtir.

Madde   215

   “Bir kimse, hisse-i şâyiasını, şerikinden izin almaksızın âhara satabilir.”

Madde   216

   “Arz’a tabe’an, hakk-ı mürûrun ve hakk-ı şirbin ve hakk-ı meslîlin ve kanavâta tabe’an, suyun bey’i câizdir.”

FASL-I SÂLİS

MEBİ’İN KEYFİYYET-İ BEY’İNE MÜTEALLİK MEVÂD BEYANINDADIR

Madde   217

   “Mekîlât ve mevzûnât ve adediyyât ve mezrûâtın keyl ve vezn







ve sayı ve zirâ’ ile bey’i sahih olduğu gibi, cüzâfen satmak dahi sahihtir.”
   Meselâ, bâyi’ bir yığın buğdayı ve bir dam samanı ve bir yığın tuğlayı ve bir denk metâ’ı götürü satsa sahih olur.

Madde   218

   “Hububâtı, bir muayyen kab ve ölçek ile ölçüp, veyahut bir muayyen taş ile tartıp satsa, her ne kadar ol kab ve ölçek ne mikdar idüğü ve taşın kaç kıyye ve dirhem olduğu ma’lûm değilse de bey’ sahih olur.” 

Madde   219

   “Münferiden satılması câiz olan şeyin, mebî’den istisnası dahi câiz olur.”
   Meselâ, bâyi’ bir ağacın meyvesinden, şu kadar kıyyesi kendisine kalmak üzre bâkisini satsa sahih olur.

Madde   220

   “Mukadderâtın, yalnız efrâd ve aksâmına baha takdir ederek toptan satmak sahih olur.”
   Meselâ, bir yığın buğdayı ve bir kayık odunu ve bir sürü koyunu ve bir pastal çuhayı kilesi ya çekisi ya kıyyesi veya her re’s yahut her zirâ’ı,  şu kadar kuruşa olmak üzre satmak sahih olur.

Madde   221

   “Mahdud olan akarât, zirâ’ ve dönüm ile satıldığı gibi,











ta’yin-i hudud ile dahi satılır.”

Madde   222

   “Akd-i bey’ ne mikdar üzerine vâki olur ise, ancak ona itibar olunur.”

Madde   223

   “Mekîlât ve adediyyât-ı mukarebe ile, teb’îzinde zarar olmayan mevzûnâttan bir mecmû’un mikdarı beyan olunarak satıldıkda, gerekse yalnız ol mecmû’un semeni zikrolunsun gerek kilesinin ya aded ve vezninin bahası beyan ve tafsil olunsun bey’ sahih olur.
   Fakat lede’t-teslim tamam çıkarsa bey’ lâzım olur. Ve nâkıs çıkarsa, müşteri muhayyer olup dilerse bey’i fesheder. Ve dilerse zuhur eden mikdarı semenden hissesiyle alır. Ve zâid çıkarsa ziyadesi bâyi’indir.”
   Meselâ, bâyi’ bir yığın buğdayı toptan olarak, elli kile olmak üzre beş yüz kuruşa, yahut elli kile olmak üzre, her kilesini onar kuruşa sattıkda, tamam gelirse bey’ lâzım olur. Ve kırk beş kile çıkarsa, müşteri muhayyer olup isterse bey’i fesheder. İsterse kırk beş kileyi dört yüz elli kuruşa alır ve elli beş kile çıkarsa, fazlası olan beş kile bâyi’indir.
   Ve kezâ, bir küfe yumurta, yüz adeddir diye elli kuruşa yahut, yüz aded diye tanesi yirmişer paraya satıldıkda, inde’t-teslim doksan

















aded çıkarsa, müşteri muhayyer olup, dilerse bey’i fesheder, dilerse doksan yumurtayı kırk beş kuruşa alır ve eğer yüz on adet çıkarsa, fazlası olan on yumurta bâyi’indir.
   Kezâlik bir fıçı yağ, yüz kıyye olmak üzre satılsa, hükmü minvâl-i meşrûh üzeredir.
 
Madde   224

   “Teb’îzinde zarar olan mevzûnâttan, bir mecmû’un mikdarı beyan ve yalnız ol mecmû’un bahası zikr olunarak satıldıkda, lede’t-teslim nâkıs çıkarsa, müşteri muhayyer olup, dilerse bey’i fesh eder. Ve dilerse çıkan mikdar-ı mecmûu semen-i müsemma ile alır. Ve zâid gelirse, ziyadesi müşterinin olup bâyi’ muhayyer olamaz.”

   Meselâ beş kırattır diye, yirmi bin kuruşa satılan bir elmas taş, dört buçuk kırat çıksa, müşteri muhayyer olup, dilerse terk eder ve dilerse ol taşı yirmi bin kuruşa alır. Ve eğer beş buçuk kırat çıkarsa, ol taş yirmi bin kuruşa müşterinin olup, bunda bâyi’ muhayyer olamaz.
   
Madde   225

“Teb’îzinde zarar olan mevzûnâttan, bir mecmû’un mikdarıyla aksâm ve eczâsının bahası dahi beyan ve tafsil olunarak satıldıkda, lede’t-teslim gerek nâkıs çıksın ve gerek zâid çıksın, müşteri muhayyer olup, dilerse bey’i fesheder. Ve dilerse çıkan mikdarı aksâm ve eczâ için beyan olunan baha hesabiyle alır.

   









Meselâ, beş kıyyedir diye, her kıyyesi kırk kuruşa satılan bir bakır mangal, dört buçuk yahut beş buçuk kıyye çıksa, iki sûrette dahi müşteri muhayyer olup, dilerse terk eder ve dilerse ol mangal, dört buçuk kıyye ise yüz seksen kuruşa ve beş buçuk kıyye ise iki yüz yirmi kuruşa alır.

Madde   226

   “Gerek arsa olsun ve gerek emtia ve eşya-yı saire olsun, alelumum mezrûattan bir mecmû’un mikdarı ve yalnız ol mecmû’un bahası beyan, yahut zirâ’ının dahi bahası tafsil olunarak satıldıkda, iki sûrette dahi hükmü, teb’îzinde zarar olan mevzûnâtın hükmü gibidir. Fakat kirbas ve çuha misüllü kat’ ve teb’îzinde zarar olmayan emtia ve eşya mekîlât hükmündedir.”
   Meselâ, yüz arşun olmak üzre bin kuruşa satılan bir arsa, doksan beş arşun çıksa müşteri muhayyer olup, dilerse terk eder ve dilerse ol arsayı bin kuruşa alır. Ve zâid çıksa müşteri tamamen ol arsayı bin kuruşa alır.
   Ve kezâ, bir kat rubalık olmak üzre yapılmış olan bir top kumaş, sekiz arşun diye dört yüz kuruşa satılsa, yedi arşun çıktığı takdirde müşteri muhayyer olup, dilerse terk eder ve dilerse dört yüz kuruşa ol topu alır. Ve dokuz arşun çıktığı sûrette, müşteri tamamen ol topu dört yüz kuruşa alır.
   Kezâlik, yüz arşun olmak üzre her arşunu onar kuruştan diye satılan bir arsa, doksan beş yahut yüz beş arşun çıktığı

















takdirde müşteri muhayyer olup terk eder, yahut doksan beş arşun ise dokuz yüz elli kuruşa ve yüz beş arşun ise bin elli kuruşa alır.
   Ve kezâ, bir kat rubalık olmak üzre yapılmış olan bir top kumaş, sekiz arşundur diye arşunu ellişer kuruşa satılsa, yedi yahut dokuz arşun çıktığı sûrette müşteri muhayyer olup terk eder, yahut yedi arşun ise, üç yüz elli kuruşa dokuz arşun ise, dört yüz elli kuruşa alır.
   Amma bir pastal çuha, yüz elli zirâ’ olmak üzre, yedi bin beş yüz kuruşa diye, yahut her zirâ’ı ellişer kuruşa diye satıldıkda, yüz kırk zirâ’ çıksa müşteri muhayyer olup, dilerse bey’i fesheder. Ve dilerse yüz kırk zıra’ı yedi bin kuruşa alır. Ve eğer zâid çıkarsa ziyadesi bâyi’indir.

Madde   227

   “Adediyyât-ı mutefâvitede, yalnız mecmû’un mikdar-ı bahası beyan olunarak satıldıkda, inde’t-teslim tamam gelirse bey’ sahih ve lâzım olur. Ve nâkıs veyahut zâid gelirse, iki sûrette dahi bey’ fâsid olur.”
   Meselâ, elli re’sdir diye iki bin beş yüz kuruşa satılan bir sürü koyun, inde’t-teslim kırk beş yahut elli beş re’s çıksa bey’ fâsid olur.

Madde   228

   “Adediyyât-ı mütefâvitede, mecmû’un mikdarıyla âhad ve efrâdının bahası beyan ve tafsil olunarak satıldıkda inde’t-teslim
















tamam gelirse bey’ lâzım olur. Ve nâkıs çıkarsa müşteri muhayyer olup, dilerse terk eder ve dilerse ol mikdarı semen-i müsemmadan hissesiyle alır. Ve zâid gelirse bey’ fâsid olur.”
   Meselâ, elli re’sdir diye her biri ellişer kuruşa satılan bir sürü koyun, kırk beş re’s çıksa müşteri muhayyer olup, dilerse terk eder ve dilerse kırk beş koyunu, iki bin iki yüz elli kuruşa alır. Ve elli beş re’s çıkarsa bey’ fâsid olur.

Madde   229

   “Mevâdd-ı ânifeden, müşterinin muhayyer olduğu sûretlerde, müşteri mebî’in nâkıs olduğunu bilerek kabz ettikten sonra, bey’in feshinde muhayyer olamaz.


FASL-I RÂBİ’

SARÂHATEN ZİKROLUNMAKSIZIN BEY’DE DAHİL OLUP OLMAYAN ŞEYLER BEYANINDADIR

Madde   230

   “Örf-i beldede mebî’in şâmil olduğu her şey, min gayr-i zikr bey’de dahil olur.”
   Meselâ, hane bey’inde matbah ve kileri ve zeytinlik bey’inde zeytin ağaçları, min gayr-i zikr dahil olur. Zira matbah ve kiler hanenin müştemilâtındandır. Ve zeytinlik bir takım zeytin ağaçlarını hâvî olan arza ıtlak










   
   
olunur. Yoksa yalnız bir arza, zeytinlik ta’bir olunmaz.

Madde   231

   “Mebî’in cüz’i hükminde olan yani, garaz-ı iştirâya nazaran mebî’den infikâki kaabil olmayan şeyler, min gayr-i zikr bey’de dahil olur.”
   Meselâ, kilidin bey’inde miftâhı ve südü için alınan ineğin bey’inde süd emen yavrusu, min gayr-i zikr dahil olurlar.

Madde   232

   “Mebî’in tevâbi-i muttasıla-i müstekırresindan olan şeyler, min gayr-i zikr bey’de tabe’an dahil olur.”
   Meselâ, bir konağın bey’inde, mıhlanmış kilitler ve yerli dolap ve minderlikler gibi yerli olmak üzre mevzû’ ve mebnî olan şeyler ve hududu dahilinde olan bahçesiyle tarîk-ı âmme yahut çıkmaz sokağa mûsil olan yollar ve bahçe ve arsa bey’inde, müstekırr olmak üzre mâğrus ağaçlar, pazarlıkda tasrih olunmasa dahi, mebî’den   ayrılmayıp beraber satılmış olur.

Madde   233

“İsm-i mebî’in müştemilâtından olmayıp, yahut mebî’in tevâbi-i müttesile-i müstekırresindan olmayan ve mebî’in cüz’i hükmünde veya anınla beraber satılması örf ve âdet iktizâsından bulunmayan şeyler, hîn-i bey’de zikrolunmadıkça bey’de dahil olmaz. Fakat örf ve âdet-i beldece mebî’a tabe’an satılagelen şeyler, min gayr-i zikr bey’de dahil olur.”












Meselâ, hane bey’inde, yerli olmayan dolap ve kanepe ve sandalye gibi yerli olmayıp da kaldırılmak üzre mevzu’ olan şeyler ve bağ ve bahçe bey’inde, limon ve çiçek saksıları ve âhar mahalle naklolunmak üzre dikilmiş olan fidanlar ve arazi bey’inde ekin ve eşcârın bey’inde pazarlıkda zikr ve şart olunmadıkça mebî’ ile beraber satılmış olmazlar. Fakat birlikte satılması örf ve âdet olan yerlerde, binek atının gemi ve yük beygirinin yuları, min gayr-i zikr bey’de dahil olur. 

Madde   234

“Tabe’an bey’de dahil olan şeyin, semenden hissesi yoktur.”
Meselâ, yük beygirinin kable’l-kabz yuları sirkat olunsa, semeni-i müsemmadan bir şey tenzil etmek lâzım gelmez.

Madde   235

   “Hîn-i bey’de ilâve olunan bazı elfâz-ı umûmiyyenin şâmil olduğu şeyler, bey’de dahil olur.”
   Meselâ, bâyi’ “şu haneyi cemi’ hukukuyla sattım” dese, ol hanenin hakk-ı mürûru ve hakk-ı şirbi ve hakk-ı mesîli bey’de dahil olur.

Madde   236

   Ba’de’l- akd ve kable’l- kabz, mebî’de hâsıl olan semere ve ziyade müşteriye âid olunur.
   Meselâ, bir bahçe satıldıkda, kable’l-kabz hâsıl olan meyve ve sebze, müşteriye âid olur.
   Kezâlik, satılmış olan ineğin, kable’l-kabz tevellüd eden yavrusu, müşterinin malıdır.











BÂB-İ SÂLİS

SEMENE MÜTEALLİK MESÂİL BEYANINDA OLUP İKİ FASLI HÂVÎDİR

FASL-I EVVEL


SEMENİN EVSÂF VE AHVÂLİNE MÜTERETTEB OLAN MEVÂD BEYANINDADIR

Madde   237

   “Hîn-i bey’de, tesmiye-i semen lâzımdır.”
   Binaenaleyh, mebî’in bahası zikr olunmaz ise, bey’ fâsid olur.

Madde   238

   “Semenin, ma’lûm olması lâzımdır.”

Madde   239

   “Semenin ma’lûmiyyeti meydanda ise müşahede ile değil ise, mikdar ve vasfını beyan ile hâsıl olur.”

Madde   240

   “Mütenevvi’ altun tedâvül eden beldede, ne türlü altun olduğu beyan olunmaksızın alelıtlak, “şu kadar altun” diye pazarlık olunsa bey’ fâsid olur. Gümüş sikke dahi buna kıyas oluna.”

Madde   241

   “Kuruş üzerine pazarlık olundukda, müşteri râyiç







olan  meskûkâtın memnu’ olmayan her hangi nev’inden ister ise verebilir.”


Madde   242

   “Semenin vasfı beyan olunarak pazarlık olunduğu sûrette, akd her hangi nev’-i nakid üzerine vâki’ olmuş ise, andan verilmek lâzım gelir.”
   Meselâ, mecidiye altunu, yahut İngiliz veya Fransız altunu, veyahut yirmilik mecidiye veya direkli riyâl verilmek üzre diye pazarlık olunduğu sûrette, her ne türlü meskûkât denilmiş ise andan verilir.

Madde   243

   “Akiddeki ta’yin ile semen taayyün etmez.”
   Meselâ, müşteri elindeki yüzlük altununu göstererek, “şu altun ile bu malı iştirâ ettim” deyip, bâyi’ dahi “verdim” dedikde, müşteri aynen ol altunu vermeye mecbur olmaz, belki  anı alıkoyup da yerine, misli olarak başka bir yüzlük altunu verebilir.


Madde   244

   “Bir nevi’ meskûkâtın yerine, eczâsı dahi verilebilir. Fakat bu hususta örf ve âdet-i beldeye ittiba’ olunmak lâzım gelir.”
   Meselâ, yirmilik mecidiye diye pazarlık olunduğu sûrette, yirmilik yerine, eczâsından olan onluk ve beşlik dahi verilebilir. Amma, el-hâleti hâzihî Dersaâdet’te câri olan örf ve âdete nazaran, yirmilik yerine, eczâsından olan kırklık ve ikilik verilemez. 






FASL-I SÂNÎ

VA’DE İLE SATIŞ HAKKINDA OLAN MEVAD BEYANINDADIR


Madde   245

   “Semeni, te’cîl ve taksit ile bey’ sahih olur.”

Madde   246

   “Semenin te’cîlinde ve taksitinde müddet ma’lûm ve muayyen olmak lâzımdır.”

Madde   247

   “Şu kadar gün ya ay veya sene veyahut rûz-i Kasım gibi, âkideyn indinde ma’lûm ve muayyen olan bir vakte kadar, va’de ile pazarlık olunsa, bey’ sahih olur.”

Madde   248

   “Yağmur yağdığı vakit” gibi, muayyen olmayan bir müddet beyanıyla pazarlık olunsa, bey’ fâsid olur.”


Madde   249

   “Veresiye pazarlık olunup da, müddet ta’yin olunmazsa, bir aya masruf olur.”

Madde   250

   “Semenin, te’cîl ve taksitinde mukavele olunan müddet, mebî’in tesliminden itibar olunur.”




Meselâ, bir sene va’de ile satılmış olan bir metâ’ı, bâyi’ bir sene tevkif ettikten sonra müşteriye teslim etse, hîn-i tesliminden itibaren bir sene beklemesi, yani vakt-i bey’den tamam iki sene mürûrunda müşterinin akçeyi vermesi lâzım gelir.

Madde   251

   “Bey’-i mutlak, peşin olmak üzre mün’akid olur. Fakat bey’-i mutlak bir müddet-i ma’lûme ile muvakkat ve mukassat olmak üzre örf ve âdet olan yerde, ol müddete masruf olur.”
   Meselâ, peşin ya veresiye lakırdısı olmaksızın çarşıdan biri bir şey alsa, akçesini peşin vermesi lâzım gelir. Fakat ay ya hafta başında, semenin tamamı yahut bir mikdar-ı muayyeni alınmak âdet-i belde ise, ol âdete riayet olunur.

BÂB-I RÂBİ’

BA’DE’L-AKD SEMEN VE MÜSEMENNDE TASARRUFA MÜTEALLİK MESÂİL BEYANINDA OLUP İKİ FASLA MÜNKASİMDİR

FASL-I EVVEL

BA’DE’L-AKD VE KABLE’L-KABZ BÂYİ’İN SEMENDE VE MÜŞTERİNİN MEBÎ’DE HAKK-I TAASARRUFLARI BEYANINDADIR



Madde   252

   “Bâyi’, kable’l-kabz semen-i mebî’de tasarruf edebilir.”
   Meselâ, bir kimse satmış olduğu malın akçesini, borcuna havâle edebilir.











Madde   253

   “Müşteri, kable’l-kabz mebî’i akar ise âhara satabilir ve eğer menkul ise satamaz.”

FASL-I SÂNÎ

BA’DE’L-AKD SEMEN VE MEBÎ’İN TEZYİD VE TENZİLİ BEYANINDADIR

Madde   254

   “Bâyi’, ba’de’l-akd mebî’in mikdarını ziyade edebilir. Ve müşteri meclis-i ziyadede kabul eder ise, ol ziyadeyi talebe hakkı olup, bâyi’in nedameti müfid olmaz. Amma ol meclisten sonra, müşterinin kabulü muteber değildir.”
   Meselâ, yirmi kuruşa yirmi adet karpuz pazarlık olduktan sonra, bâyi’ “beş daha verdim” deyip, müşteri dahi ol mecliste kabul eder ise, yirmi kuruşa yirmi beş karpuz alır. Amma ol mecliste kabul etmeyip de, sonradan kabul edecek olsa, bâyi’ ol ziyadeyi vermek üzre icbar olunamaz.

Madde   255

   “Müşteri, ba’de’l-akd semen-i müsemmayı tezyid edebilir. Ve bâyi’ meclis-i ziyadede kabul eder ise, ol ziyadeyi talebe hakkı olup, müşterinin nedameti müfid olmaz. Amma ol meclisten sonra bâyi’in kabulü muteber değildir.”    
Meselâ, bin kuruşa bir hayvan pazarlık olduktan sonra, müşteri “iki yüz











kuruş daha zam ve ziyade ettim” deyip, bâyi’ dahi ol mecliste kabul ederse, ol hayvanı bin iki yüz kuruşa alır. Amma bâyi’, ol meclisde kabul etmeyip de sonradan kabul edecek olur ise, müşteri fazla verecek olduğu iki yüz kuruşu vermeye icbar olunamaz.

Madde   256

   “Bâyi’in ba’de’l-akd semen-i müsemmadan bir mikdarını, hatt ve tenzil etmesi sahih ve muteberdir.”
   Meselâ, bir mal yüz kuruşa pazarlık olunduktan sonra, bâyi’ “yirmi kuruşunu tenzil ettim” dese, ol malın mukaabilinde ancak seksen kuruş alabilir.

Madde   257
   
   “Ba’de’l-akd, bâyi’in mikdar-ı mebî’i ve müşterinin semen-i müsemmayı tezyid etmeleri veya bâyi’in semen-i müsemmadan tenzili, asıl akde mültehık olur. Yani asıl akd, güya ol tezyid veya tenzil üzerine vâki’ olmuş hükmünde tutulur.”

Madde   258

“Ba’de’l-akd, bâyi’ mebî’i tezyid ettikte, ziyadenin semen-i müsemmadan hissesi olur.”
Meselâ, bâyi’ on kuruşa satmış olduğu sekiz karpuz üzerine, iki karpuz daha ziyade ve müşteri kabul ettiği sûrette, on kuruşa tamam on karpuz satılmış olup, hatta kable’l-kabz bu iki karpuz telef olsa, bahalarının semenden tenzili ile sekiz karpuz için bâyi’ ancak sekiz kuruş taleb edebilir.













Kezâlik bâyi’, arsasının bin zirâ’ını on bin kuruşa sattıktan sonra, yüz zirâ’ dahi ziyade ve müşteri kabul ettiği taktirde, bir şefî’ çıksa on bin kuruşa mecmû’unu, yani bin yüz zirâ’ını alabilir.

Madde   259

   “Ba’de’l-akd, müşteri semen-i müsemmayı tezyid ettikte, semen-i müsemma ile ziyadenin mecmûu, âkideyn hakkında tamam mebî’a mukaabil olur.”
   Meselâ, on bin kuruşa bir mülk-i akar iştirâ olunduktan sonra, kable’l-kabz müşteri beş yüz kuruş daha ziyade ve bâyi’ kabul ettiği sûrette, ol akarın bahası on bin beş yüz kuruş olup, hatta bir müstahak çıkarak ba’de’l-isbat ve’l-hükm ol akarı alsa, müşteri bâyi’den on bin beş yüz kuruş taleb ve ahzedebilir. Amma ol akara bir şefî’ çıksa, çünkü anın hakkı asl-ı akidde tesmiye olunan semen üzerine taalluk etmiş olduğuna ve sonraki ziyadenin âkideyne göre asl-ı akde iltihakı anın hakkını ıskat edemeyeceğine mebnî, ol akarı şefî’i olan kimse, on bin kuruşa alabilir. Sonradan ziyade olunan beş yüz kuruşu bâyi’ andan talep edemez.


Madde   260

   “Ba’de’l-akd, bâyi’ semen-i mebî’i hatt ve tenzil ettikde, mebî’in tamamı semen-i müsemmanın bâkisine mukaabil olur.”
   Meselâ, bir mülk akar, on bin kuruşa iştirâ olunduktan sonra, bâyi’ bin kuruşunu hatt ve tenzil ettiği sûrette, ol akar dokuz bin kuruşa mukaabil olup, binaenaleyh bir şefî’ çıksa anı dokuz bin kuruşa alabilir.






Madde   261

   “Bâyi’, kable’l-kabz, semen-i mebî’in cümlesini hatt edebilir. Fakat asl-ı akde mültehık olmaz.”
   Meselâ, bâyi’ bir mülk akarı on bin kuruşa sattıktan sonra, kable’l-kabz, ol akçeden kâmilen vazgeçse, şefî’i ol akarı on bin kuruşa alabilir. Yoksa “akçesiz alırım” diyemez.



BÂB-I HÂMİS

TESLİM VE TESELLÜME MÜTEALLİK MESÂİL BEYANINDA OLUP ALTI FASLI HÂVÎDİR

FASL-I EVVEL

TESLİM VE TESELLÜMÜN HAKİKAT VE KEYFİYYETİ BEYANINDADIR

Madde   262

   “Bey’de kabz şart değildir. Fakat ba’de’l-akd ol müşteri, semeni bâyi’a ve sâniyen bâyi’ mebî’i, müşteriye vermeye borçlu olur.”

Madde   263

   “Mebî’in teslimi, müşterinin bilâ-mâni’ mebî’i kabz edebilecek vechile teslimine, bâyi’in izin vermesiyle hâsıl olur.”




 






Madde   264

   “Mebî’in teslimi hâsıl olduğu gibi, müşteri dahi anı kabz etmiş olur.”

Madde   265

   “Mebî’in ihtilâfıyla, keyfiyyet-i teslimi dahi muhtelif olur.”

Madde   266

“Müşteri, arsa ve arazinin içinde bulunduğu veyahut bir tarafından görür olduğu halde kabza, bâyi’in ruhsat vermesi teslimdir.”

Madde   267

   “Üzerinde ekin olan arzın tesliminde, üzerindeki ekini biçip yahut hayvana yedirip arzı tahliye etmeye bâyi’ mecbur olur.”

Madde   268

   “Üzerinde meyve olan ağacın tesliminde, meyvesini devşirip ağacı tahliye etmeye bâyi’ mecbur olur.” 

Madde   269

   “Ağaç üzerinde olarak satılmış olan meyveyi, müşterinin devşirmesine bâyi’in ruhsat vermesi teslimdir.”

Madde   270

   “Hane ve bağ gibi kilidli akarın içinde  iken, bâyi’in









müşteriye “teslim ettim” demesi teslimdir. Ve haricinde iken mebî’ eğer müşteri derhal anı kilidleyebilecek mertebede karîb ise, mücerred “teslim ettim” demesi teslimdir. Ve eğer ol mertebe karîb değil ise, oraya varıp da içine girebilecek kadar vakit mürûru ile teslim tahakkuk eder.”

Madde   271

   “Kilidli akarın, miftâhını vermek teslimdir.”

Madde   272

   “Hayvan, başından ya kulağından veya yularından tutulup teslim olunur. Fakat, müşterinin külfetsizce teslimine kudreti olan mahalde irâesiyle, kabzına ruhsat i’tâsı dahi teslimdir.”

Madde   273

   “Mekîlât ve mevzûnât, müşterinin emriyle keyl ya vezn olunarak, tehîe ve  i’tâ eylediği zarf ve kab derûnuna konulmak teslimdir.”

Madde   274

   “Urûzun teslimi, müşterinin eline i’tâsıyla yahut yanına koymak veya meydanda olup da bi’l-irâe kabzına ruhsat vermek ile olur.”

















Madde   275

   “Ambar ve sandık gibi kilidli bir mahal içinde bulunan şeyler, toptan satıldıkda, miftâhının müşteriye i’tâsıyla kabzına ruhsat verilmek teslimdir.”
   Meselâ, bir ambar buğday, yahut bir sandık kitap, toptan satıldıkda, miftâhının i’tâsı mebî’i teslim demektir.

Madde   276

   “Müşteri, mebî’i kabz ederken, bâyi’in görüp de men’ etmemesi, kabzına ruhsattır.”

Madde   277

   “Bâyi’in izni olmaksızın müşterinin semeni te’diye etmeden mebî’i kabz etmesi muteber değildir.”
   Fakat müşteri bilâ-izn kabz edip de, yedinde mebî’ telef olur yahut sakatlanır ise, kabz muteber olur.

FASL-I SÂNÎ

MEBÎ’İN HAKK-I HABSİNE DAİR MEVÂD BEYANINDADIR


Madde   278

   “Peşin satışta, müşteri semeni tamamen te’diye edinceye dek, bâyi’in mebî’i habs ve tevkif etmek hakkı vardır.”














Madde   279

   “Bâyi’, eşya-yı müteaddideyi safka-i vâhide ile sattıkda, her birinin başka başka bahasını beyan etmiş olsa bile, tamamen semeni kabz edinceye dek, mecmû’-ı mebî’i  habs edebilir.”

Madde   280

   “Müşterinin rehin ve kefil vermesi, bâyi’in hakk-ı habsini  ıskat etmez.”

Madde   281

   “Bâyi’, semeni kabz etmeden mebî’i teslim eder ise, hakk-ı habsini  ıskat etmiş olur.
   Bu sûrette semeni kabz edinceye dek, tevkif etmek üzre mebî’i istirdad edemez.”

Madde   282

   “Semen-i mebî’i almak üzre bâyi’, bir kimseyi müşteri üzerine havâle eder ise, hakk-ı habsini ıskat etmiş olur. Ve bu sûrette hemen mebî’i müşteriye teslim lâzım gelir.”

Madde   283

   “Veresiye satışda, bâyi’in hakk-ı habsi olmayıp, va’desi hulûlünde semeni kabz etmek üzre, hemen mebî’i müşteriye teslim etmek lâzım gelir.”












Madde   284

   “Bâyi’, peşin olmak üzre sattıktan sonra, semen-i mebî’i te’cîl eder ise, hakk-ı habsini ıskat etmiş olur.
   Ve va’desi hulûlünde semeni kabz etmek üzre, hemen mebî’i teslim etmesi lâzım gelir.”


FASL-I SÂLİS

MEKÂN-I TESLİM HAKKINDADIR

Madde   285

   “Akd-i mutlak, hîyn-i akidde mebî’ nerede ise orada teslimini iktizâ eder.”
   Meselâ, bir kimse Tekfurdağı’ndaki buğdayını, İstanbul’da bir kimseye sattıkda, ol buğdayı Tekfurdağı’nda teslim eder. Yoksa İstanbul’da teslim etmek üzre icbar olunamaz.

Madde   286

“Mebî’in nerede olduğu müşterinin ma’lûmu olmayıp da, ba’de’l-akd muttali’ olsa muhayyerdir; dilerse bey’i fesheder ve dilerse hîn-i akidde mebî’ nerede ise orada kabz eyler.”

Madde   287

   “Bir mahall-i muayyende teslim olunmak şartıyla satılmış olunan malın, orada teslimi lâzım gelir.”








FASL-I RÂBİ’

TESLİMİN MEÛNETİ YANİ KÜLFETİ VE LEVÂZIM-I TAMAMİYYETİ BEYANINDADIR


Madde   288

   “Semene müteallik olan masârıf, müşteriye âittir.”
   Meselâ, akçenin sayma ve tartma ücretleri gibi masârıf-ı sarrafiye, müşteri tarafından verilmek lâzım gelir.

Madde   289

“Mebî’in teslimine müteallik masraflar bâyi’a âittir.”
   Meselâ, kileci ve kantarcı ücretlerini, bâyi’in vermesi lâzım gelir.

Madde   290

   “Cüzâfen satılan şeylerin meûneti, müşteriye âidtir.”
   Meselâ, bir bağın üzümü mücâzefeten satıldıkda, devşirmesi müşterinin üzerinedir.
   Kezâlik, bir ambar buğday mücâzefeten satıldıkda, ambardan ihraç ve nakli müşterinin üzerine lâzımdır.

Madde   291

   “Odun ve kömür gibi, hayvan üzerinde mahmûlen satılmış olan şeyleri, müşterinin hanesine nakletmek emrinde, örf ve âdet-i belde ne ise ana ittibâ’ olunur.” 

Madde   292

   “Sened ve hüccet tahriri ücreti, müşteri üzerine lâzımdır.”
 
 



   Fakat bâyi’in dahi mahkemede bey’i takrir ve işhad eylemesi lâzım gelir.

FASL-I HÂMİS

HELÂK-İ MEBÎ’A MÜRETTEB OLAN MEVÂD BEYANINDADIR

Madde   293

   “Mebî’, kabe’-l kabz bâyi’in yedinde telef olsa, müşteri hakkında bir şey terettüb etmeyip, zararı bâyi’a âid olur.”

Madde   294

   “Mebî’, ba’de’l-kabz telef olsa, bâyi’ hakkında bir şey terettüb etmeyip, zararı müşteriye âid olur.”


Madde   295

   “Müşteri, mebî’i  kabz edip lâkin semeni te’diye etmeden müflisen fevt olsa, bâyi’ mebî’i istirdad edemeyip, guremaya dahil olur.”

Madde   296

   “Müşteri, mebî’i kabz ve semeni te’diye etmeden müflisen fevt olsa, bâyi’ semeni müşterinin terekesinden istîfa edinceye dek, mebî’i hapsedebilir.”
   Bu sûrette, hâkim mebî’i bey’ edip, semeni vefâ eder ise bâyi’in alacağını










tamamen îfâ eder ve fazlası kaldığı takdirde guremaya verir. Ve eğer bâyi’in alacağından nâkıs ise, ol semeni bâyi’ tamamen aldıktan sonra noksanını, garâmeten  müşterinin terekesinden alır.

Madde   297

   “Bâyi’, semeni kabz edip lâkin mebî’i müşteriye teslim etmeden müflisen fevt olsa, mebî’ bâyi’ yedinde emanet kalmış olur.”
   Bu sûrette, müşteri mebî’i alıp, sair gurema müdâhale edemez.


FASL-I SÂDİS

SEVM-İ ŞİRÂ VE SEVM-İ NAZAR HAKKINDA

Madde   298

   “Sevm-i şirâ tarîkıyla yani, tesmiye-i semen olunarak iştirâ etmek üzre, müşterinin kabz edip de götürdüğü mal, müşteri yedinde telef ve zâyi’ oldukda, kıyemiyyâttan olduğu takdirde kıymetini ve misliyyâttan olduğu takdirde mislini bâyi’a vermesi lâzım gelir.
   Amma, semen tesmiye olunmamış ise, müşteri yedinde emanet hükmünde olarak, bilâ-taad telef ve zâyi’ olduğu halde zamân lâzım gelmez.”
   Meselâ, bâyi’ “bu hayvanın bahası bin kuruştur götür, beğenir isen al” deyip, müşteri dahi ol vechile iştirâ etmek üzre alıp götürse ve hanesinde hayvan telef olsa, değer-i bahasını bâyi’a vermesi lâzım gelir. Amma bahası beyan edilmeyerek bâyi’ “götür beğenir isen













alırsın” deyip, müşteri dahi beğenir ise ba’dehu pazarlığını edip de iştirâ eylemek üzre götürdükde, yedinde bilâ-taad telef olsa zamân lâzım gelmez.

Madde   299

   “Sevm-i nazar tarîkıyla, yani görmek yahut göstermek üzre kabz olunan malı, gerek bahası beyan olunsun ve gerek beyan olunmasın, kaabızın yedinde emanet olarak, bilâ-taad telef ve zâyi’ olsa zamân lâzım gelmez.”

BÂB-I SÂDİS

HIYÂRÂT BEYANINDA OLUP YEDİ FASLI HÂVÎDİR

FASL-I EVVEL

HIYÂR-I ŞART BEYANINDADIR


Madde   300

   “Bâyi’, ya müşteri veyahut ikisi birden, müddet-i ma’lûme içinde bey’i fesh etmek, yahut icâzet ile infaz eylemek hususunda muhayyer olmak üzre, bey’de şart kılmak câizdir.”

Madde   301

   “Hıyâr-ı şart ile muhayyer olan taraf, müddet-i hıyârında yani muhayyer olduğu müddet zarfında, dilerse bey’i fesheder ve dilerse mücîz olur.” 








Madde   302

   “Gerek fesh ve gerek icâzet, kavlen olduğu gibi, fi’len dahi olur.”

Madde   303

   “İcazet-i kavliyye, “icâzet verdim” ya “râzı oldum” gibi rızâya ve fesh-i kavlî, “fesh ettim” ya “vaz geçtim” gibi, adem-i rızâya delâlet eden sözlerdir.”

Madde   304

   İcazet-i fi’liyye rızâya ve fesh-i fi’lî adem-i rızâya delâlet eden fi’ildir.”
   Meselâ, müşteri muhayyer olduğu halde müddet-i hıyârında, mebî’i satılığa çıkarmak yahut rehin veya icar etmek gibi temellük levâzımından olan bir vecihle tasarruf etmesi, icâzet-i fi’liyye ve bâyi’ muhayyer olduğu halde ol vechile tasarruf etmesi fesh-i fi’liyyedir.

Madde   305

   “Muhayyer olan kimse, bey’i fesh veyahut infaz etmeden  müddet-i hıyâr mürûr eder ise, bey’ tamam olur.”

Madde   306

   “Hıyâr-ı şart, vârise intikal etmez.”
   Bu sûrette muhayyer olan kimse bâyi’ ise, vefatıyla müşteri mebî’a mâlik olur. Ve eğer muhayyer müşteri ise, vefatında vârisi muhayyer olmaksızın mebî’a mâlik olur.










Madde   307

   “Bâyi’ ve müşteri ikisi birden muhayyer oldukları takdirde, her hangisi fesh eder ise bey’ münfesih olur. Ve her hangisi icâzet verirse yalnız anın hıyârı zâil olup, diğeri muhayyer kalır.”

Madde   308

   “Yalnız bâyi’ muhayyer olduğu sûrette, mebî’ kendi mülkünden çıkmayıp yine kendisinin malı addolunur.  Ve mebî’ ba’de’l-kabz müşteri yedinde telef olsa, semen-i müsemma lâzım gelmeyip müşterinin yevm-i kabzındaki  kıymetini vermesi lâzım gelir.”

Madde   309

   “Yalnız müşteri muhayyer olduğu sûrette, mebî’ bâyi’in mülkünden çıkıp müşterinin malı addolunur. Ve mebî ba’de’l-kabz müşteri yedinde telef olsa semen-i müsemmanın i’tâsı lâzım gelir.”


« Son Düzenleme: 11 Aralık 2008, 13:52:51 Gönderen: Nefer »

zaman_1453

  • Ziyaretçi
Ynt:Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye
« Yanıtla #3 : 11 Aralık 2008, 01:30:26 »
FASL-I SÂNÎ

HIYÂR-I VASF BEYANINDADIR

Madde   310

   “Bâyi’in, bir vasf-ı mergûb ile muttasıf olmak üzre satmış






 






olduğu mal, ol vasıftan ârî çıksa, müşteri muhayyerdir. Dilerse bey’i fesheder. Ve dilerse mecmû’-ı semen-i müsemma ile mebî’i kabul eder.  Buna “hıyâr-ı vasf” derler.”
   Meselâ, sağılır diye satılmış olan bir inek, sütten kesilmiş olduğu zâhir olsa, müşteri muhayyer olur.
   Ve kezâ, gece vakti kırmızı yakuttur diye satılan taş, sarı yakut çıksa, müşteri muhayyerdir.

Madde   311
   
   “Hıyâr-ı vasf, vârise intikal eder.”
   Yani, hıyâr-ı vasf ile muhayyer olan müşteri vefat edicek, mebî’in ol vasıfdan ârî olduğu zâhir oldukda, vârisin dahi bey’i fesh etmeye salâhiyeti vardır.

Madde   312

   “Hıyâr-ı vafs ile muhayyer olan müşteri, mebî’de temellükün levâzımından olan bir vechile tasarruf eder ise, hıyârı ibtâl etmiş olur.”


FASL-I SÂLİS

HIYÂR-I NAKD HAKKINDA

Madde   313 

   “Bâyi’ ve müşteri, filân vakte kadar te’diye-i semen olunmak ve olunamazsa










beynlerinde bey’ olmamak üzre pazarlık etseler, sahih olur. Buna “hıyâr-ı nakd” denilir.”

Madde   314

   “Müddet-i muayenede, müşteri semeni te’diye edemez ise, hıyâr-ı nakd ile akd olunan bey’ fâsid olur. “

Madde   315

   “Hıyâr-ı nakd ile muhayyer olan müşteri, müddet-i muayyene içinde vefat eder ise bey’ bâtıl olur.”


FASL-I RÂBİ’
HIYÂR-I TA’YİN BEYANINDADIR

Madde   316

   “Kıyemiyyâttan iki yahut üç şeyin, başka başka bahaları beyan olunarak, bunlardan müşteri dilediğini almak, yahut bâyi’ dilediğini vermek üzre satmak sahih olur. Buna “hıyâr-ı ta’yin” denilir.”

Madde   317

   “Hıyâr-ı ta’yinde, ta’yin-i müddet lâzımdır.”

Madde   318

   “Hıyâr-ı ta’yin ile muhayyer olan kimse, müddet-i muayyene mürûrunda aldığı şeyi ta’yine mecbur olur.”










Madde   319

   “Hıyâr-ı ta’yin, vârise intikal eder.”
   Meselâ, a’lâ ve evsat ve ednâ olmak üzre, bir cinsten üç top kumaşın, üç ya dört gün zarfında müşteri, hangisini ihtiyar eder ise almak üzre, bâyi’ lâaletta’yin birini satsa ve müşteri dahi bu minvâl üzre kabul etse, bey’ mün’akid olur ve müddet-i muayyene mürûrunda müşteri birini ta’yin ile semen-i müsemmasını vermeye mecburdur. Ve kable’t-ta’yin vefat etse, vârisi dahi ol vechile birini ta’yine mecbur olur.

FASL-I HÂMİS

HIYÂR-I RÜ’YET HAKKINDADIR

Madde   320

   “Bir kimse, bir malı görmeden iştirâ etse, görünceye dek muhayyerdir. Gördükde, dilerse fesheder ve dilerse kabul eder.
   Buna “hıyâr-ı rü’yet” denilir.”

Madde   321

   “Hıyâr-ı rü’yet, vârise intikal etmez.”
   Binaen-alâ-zâlik, müşteri almış olduğu malı, görmeden vefat etse, vârisi muhayyer olmaksızın ol mala mâlik olur.

Madde   322
   
   “Malını görmeden satan bâyi’ için, hıyâr-ı rü’yet yoktur.”











   

Meselâ, bir kimse kendine irsen intikal eden malı, görmeden satsa bey’ bilâ-hıyâr mün’akid olur.

Madde   323

   “Hıyâr-ı rü’yet bahsinde rü’yet, mebî’in asıl maksadı bildiren hal ve mahalline muvâkıf olmaktan kinâyedir.”
   Meselâ, müşteri içi dışı bir düziye olan sade bir kumaşın dışını, ve çiçekli ve çubuklu kumaşın, çiçeklerini ve çubuklarını görüp ve döl için alınan koyunun memesini ve eti için alınan koyunun arkasını yoklayıp, me’külât ve meşrubatın çeşnisini tadıp da, ba’dehu iştirâ eylese, hıyâr-ı rü’yet yoktur.


Madde   324

   “Nümune gösterilerek satılan şeylerin, nümunesini görmek kifayet eder.”

Madde   325

   “Mebî’ nümuneden dûn çıkar ise müşteri muhayyer olup, dilerse kabul eder ve dilerse reddeder.”
   Meselâ, buğday ve bağ ve bir düziye yapılmış olan bez ve çuha ve emsâli mamulâtın nümunesine bakılarak iştirâ olunup da, ba’dehu nümuneden aşağı zuhur etse, müşteri muhayyer olur.

Madde   326

   “Han ve hane gibi akarâtın iştirâsında, her odasını görmek lâzımdır. Fakat odaları yeknesak olanların bir odasını görmek kâfidir.”









Madde   327

   “Mütefâvit şeylerin toptan iştirâsında, her birini başka başka görmek lâzımdır.”

Madde   328

   “Müşteri, mütefâvit şeylerin bazısını görüp de bazısını görmeden, toptan olarak iştirâ etse ve görmediğini gördükde beğenmese muhayyer olup, dilerse hepsini birden kabul eder ve dilerse hepsini birden reddeder. Yoksa beğendiğini alıp da beğenmediğini reddedemez.”

Madde   329

“A’mânın bey’ ve şirâsı sahih olup, fakat vasfını bilmediği bir mal iştirâ ettikde muhayyer olur.”
   Meselâ, vasfını bilmediği bir hane iştirâ eylese muhayyer olup, vasfını öğrendiğinde dilerse kabul eder ve dilerse reddeder.

Madde   330

   “Mebî’, kable’ş-şirâ a’mâya vasf ve ta’rif olunup da iştirâ eylese muhayyer olamaz.”

Madde   331

   “A’mânın, yoklamak ile ma’lûm olan şeylerde, eliyle tutup yoklamasıyla ve koklayacak şeylerde, koklamasıyla ve tadılacak şeylerde, tatmasıyla muhayyerliği sâkıt olur.”











Yani bu misüllü şeyleri yoklayıp ve koklayıp da ba’dehu iştirâ eylese bey’i sahih ve lâzım olur.

Madde   332

   “Bir kimse şirâ kastıyla, yani alıcı gözüyle görmüş olduğu malı, bir müddet sonra ol mal olduğunu bilerek iştirâ etse, hıyâr-ı rü’yeti yoktur. Fakat ol malda bir tagayyür hâsıl olmuş ise ol vakit muhayyer olur.”

Madde   333

   “Mebî’in iştirâsına, yahut kabzına vekil olan kimsenin rü’yeti asîlin rü’yeti gibidir.”

Madde   334

   “Resûlün, yani mücerred mebî’i alıp göndermeye memuren gönderilen adamın rü’yeti, müşterinin hıyâr-ı rü’yetini ıskat eylemez.”

Madde   335

   “Müşterinin, nebî’de temellükün levâzımından olan bir vechile tasarruf etmesi, hıyâr-ı rü’yetini ıskat eder.”


FASL-I SÂDİS

HIYÂR-I AYB BEYANINDADIR

Madde   336

   “Bey’-i mutlak, mebî’in ayıbdan sâlim olmasını iktizâ eder.”










Yani, uyûbdan  berâetini şart etmeksizin ve sağlam ve çürük ve kusurlu ve kusursuz demeksizin mal satmak, malın sağlam ve ayıbsız olmasını icab eder.

Madde   337

   “Bey’-i mutlak ile satılan bir malın, ayb-ı kadîmi tebeyyün ettikde müşteri muhayyerdir. Dilerse reddeder ve dilerse semen-i müsemma ile kabul eder. Yoksa malı alıkoyup da, ayıbı için bahasını tenkîs edemez. İşte buna “hıyâr-ı ayb” denilir.”

Madde   338

   “Ayıb diye, ehil ve erbâbı beyninde, malın bahasına îras-ı noksan kusura derler.”

Madde   339

   “Ayb-ı kadîm, bâyi’ yedinde iken mebî’de mevcud olan kusurdur.”

Madde   340

   “Ba’de’l-bey’ kable’l-kabz bâyi’ yedinde iken mebî’de hâdis olan ayb, mûcib-i red olan ayb-ı kadîm hükmündedir.”

Madde   341

   “Bâyi’ hîn-i bey’de, mebî’in bir aybını beyan ederek müşteri ol ayb ile kabul ettikde, ol ayb sebebiyle muhayyer olamaz.”











Madde   342

   “Bâyi’ bir malı, her ayb da’vâsından zimmeti berî olmak şartıyla sattıkda, müşteri için hıyâr-ı ayb yoktur.”

Madde   343

   “Müşteri bir malı, “her aybıyla makbulümdür” diye iştirâ eylerse, artık anda ayb da’vâsına salâhiyeti yoktur.”
   Meselâ, müşteri bir hayvanı “kör, topal, çürük, çarık her ne ise makbulümdür” diye satın alsa, artık “ayb-ı kadîmi var imiş” diye reddedemez.

Madde   344

   “Müşteri, mebî’in aybına muttali’ olduktan sonra, anda temellükün levâzımından olan bir vechile tasarruf etse, hıyâr-ı aybı ıskat etmiş olur.”
   Meselâ, müşteri mebî’i ayb-ı kadîmine ba’de’l-ıttıla’ bey’a arz etse yani, satılığa çıkarsa, ayba rıza demek olarak artık reddedemez.

Madde   345

   “Mebî’in, müşteri indinde bir ayb-ı hâdis olduktan sonra, ayb-ı kadîmi meydana çıksa, müşterinin bâyi’a reddetmeye salâhiyeti olmayıp, fakat noksan-ı semen iddiasına salâhiyeti vardır.”















Meselâ, müşteri satın aldığı bir top kumaşı kesip biçtikten sonra, çürük yahut yatkın olmak misüllü bir ayb-ı kadîmine muttali’ olsa, çünkü kesip biçmesiyle, bir yeni kusur daha peyda olduğundan reddedemeyip, fakat ayb-ı kadîminden dolayı noksan semen alır.
   
Madde   346

   “Noksan-ı semen, bîgaraz ehl-i vukûfun ihbarı ile ma’lûm olur.”
   Şöyle ki, mebî’in bir kere sâlimen ve bir kere muayyeben kıymeti takvim ve takdir olunup, bu iki kıymet beynindeki tefâvüt sâlimen olan kıymetin kaçta biri ise, semen-i müsemmanın ol nispetle noksanı, noksan-ı semen itibar olunur.
   Meselâ, müşteri altmış kuruşa aldığı bir top kumaşı, kesip biçtikten soknra ayb-ı kadîmine muttali’ oldukda, ehl-i vukuf ol kumaşın sâlimen kıymeti, altmış ve ayb-ı kadîmiyle kıymeti kırk beş, kuruş olduğunu ihbar etseler, noksa-ı semen on beş kuruş olmakla, müşterinin anı taleb ve da’vâ etmeye salâhiyeti vardır.
   Ve eğer ol malın sâlimen kıymeti seksen, muayyeben kıymeti altmış kuruş olduğunu ihbar etseler, işbu iki kıymet beynindeki tefâvüt ki yirmi kuruştur, seksen kuruşun rub’u olmakla semen-i müsemmanın rub’u olan on beş kuruşu, müşterinin taleb ve da’vâya salâhiyeti vardır.
   Ve eğer ol kumaşın sâlimen kıymeti elli ve muayyeben kıymeti kırk kuruş olduğunu ihbar etseler, iki kıymet beyninde tefâvüt olan on kuruş, elli kuruşun humüsü olmakla, semen-i müsemmanın humüsü olan on iki kuruş noksan-ı semen itibar olunur.






 







Madde   347

   “Ayb-ı hâdis zâil olsa, ayb-ı kadîm yine reddi mûcib olur.”
   Meselâ, bir hayvan iştirâ olunup da müşteri indinde hasta olduktan sonra ayb-ı kadîmi meydana çıksa,  müşteri anı bâyi’a reddedemeyip noksan-ı semen alır. Fakat ol hastalık zâil olsa, müşteri ayb-ı kadîmi ile ol hayvanı bâyi’a reddeder.

Madde   348

   “Bâyi’, eğer müşteri indinde ayb-ı hâdis olduktan sonra ayb-ı kadîmi meydana çıkan mebî’i, ol ayb-ı hâdis ile geri almaya râzı olur ise, mân’i-i red bulunmadığı takdirde, müşterinin noksan-ı semen iddiasına salâhiyeti kalmayıp, ya mebî’i bâyi’a red, yahut tamam bahasıyla kabul etmeye mecbur olur.
   Hatta müşteri ol malı ayb-ı kadîmine muttali’ olduktan sonra âhara satsa, artık noksan-ı semen iddiasına salâhiyeti kalmaz.”
   Meselâ, müşteri bir top bez alıp gömlek kestikten sonra çürük idüğüne muttali’ olduğu halde satsa, bâyi’den noksan-ı semen iddia edemez.
   Zira, bâyi’ “ben anı ayb-ı hâdis ile, yani kesilmiş olduğu halde















alırdım” diyebileceğinden, müşteri anı satmasıyla habs ve imsâk etmiş olur.

Madde   349

   “Ziyade, yani mebî’a müşterinin malından bir şeyin zamm ve ilâvesi, mâni’-i red olunur.”
   Meselâ, bezi dikmek yahut boyatmak ile müşterinin ipliği yahut boyası beze zamm olunmak ve kezâ arsaya müşteri tarafından ağaç dikilmek redde mâni’dir.

Madde   350

   “Mâni’-i red bulunduğu halde bâyi’ râzı olsa dahi muayyeb olan mebî’i geri alamayıp, noksan semen vermeye mecbur olur.
   Hatta müşteri ol malı ayb-ı kadîmine muttali’ olduktan sonra satsa bile, bâyi’den noksan-ı semen alabilir.”
   Meselâ, müşteri satın aldığı bir top bezden gömlek biçtirip diktirdikten sonra, bezin çürük olduğuna muttali’ oldukda, bâyi’ râzı olsa dahi istirdad edemeyip, noksan-ı semen vermeye mecbur olur. Ve müşteri ol gömleği satsa bile, bezin noksan-ı semenini bâyi’den alır.
   Zira bu  sûrette, müşterinin malı olan ipliğin, mebî’a ilâve ve iltihâkı mân’i-i red olmakla, bâyi’ “ben anı böyle kesilmiş ve dikilmiş olduğu halde alırdım” demeye salâhiyeti olamayacağından, müşteri anı bey’ ile habs ve imsâk etmiş olmaz.


















Madde   351

   “Safka-i vâhide ile iştirâ olunan şeylerin bazısı muayyeb çıktıkda, kable’l-kabz ise müşteri mecmû’unu reddeder. Yahut semen-i müsemma ile kabul eyler. Yoksa muayyebi reddedip de diğeri alıkoymaya salâhiyeti yoktur. Ve eğer ba’de’l-kabz ise, tefrikinde zarar olduğu halde yalnız muayyeb olanı semen-i müsemmadan sâlimen hissesiyle reddeder ve bâyi’in rızâsı olmadıkça ikisini birden reddedemez. Amma tefrikinde zarar olduğu halde mecmû’unu birden reddeder, yahut mecmû’unu semen-i müsemma ile kabul eder.”
   Meselâ, kırk kuruşa alınan iki fesden birisi kable’l-kabz kusurlu çıksa, ikisini birden reddedebilir. Ve eğer ba’de’l- kabz birisi kusurlu çıksa yalnız anı sâlimen kıymeti kaç kuruş ise kırk kuruştan tenzil ile reddeder. Fakat bir çift ayakkabı alınıp da, ba’de’l-kabz bir teki kusurlu çıksa, ikisini birden red ile tamamen akçesini istirdad edebilir.

Madde   352

   “Mekîlât ve mevzûnâttan olarak bir şahıs, bir cinsten olmak üzre, iştirâ ve kabz etmiş olduğu miktâr-ı muayyenin bazısını çürük bulsa muhayyerdir, dilerse cümlesini kabul eder ve dilerse cümlesini reddeder.”














Madde   353

   “Buğday ve emsâli hububât topraklı çıktığı takdirde, âdeten kalîl addolunursa bey’ sahih ve lâzım olur. Ve eğer beynennas ayıb addolunur derecede ise, müşteri muhayyer olur.”

Madde   354

   “Yumurta ve ceviz makulesi şeylerin bazısı fena ve çürük çıksa, yüzde üç gibi örfen ve âdeten istiksâr olunamayacak derecesi ma’fuv olur. Ve eğer kusurlu çıkan, yüzde on gibi çok olursa, ma’fuv olmayıp müşteri, cümle mebî’i bâyi’a red ile tamamen semeni geri alır.”

Madde   355
   
   “Mebî’ eğer aslen müntefaun bih olmayacak halde zuhur eder ise, bey’ bâtıl olup müşteri tamamen semeni istirdad eyler.”
   Meselâ, iştirâ olunan yumurta, aslâ işe yaramaz sûrette bozuk çıksa, müşteri tamamen akçesini geri alır.


FASL-I SÂBİ’

GABN VE TAGRÎR BEYANINDADIR


Madde   356

   “Bey’de, bilâ-tagrîr gabn-i fâhiş bulunsa, magbûn olan kimse, bey’i fes edemez.







Fakat mal-i yetimi,bilâ-tagrîr olsa dahi gabn-i fâhiş ile bey’ sahih olmaz. Mal-i vakf ve beytü’l-mal dahi mal-i yetim hükmündedir.”

Madde   357

   “Mütibâyiândan biri, diğerini tagrîr edip de bey’de gabn-i fâhiş olduğu tahakkuk ettikde, magbûn olan kimse bey’i fesh edebilir.”

Madde   358

   “Gabn-i fâhiş ile magbûn olan kimsenin vefatında, tagrîr da’vâsı vârisine intikal etmez.”

Madde   359

   “Tagrîr olunan müşteri, bey’de gabn-i fâhiş olduğuna muttali’ olduktan sonra, mebî’de temellükün levâzımından olan bir vechile tasarruf eder ise, artık hakk-ı feshi kalmaz.”

Madde   360
   
   “Tagrîr ve gabn-i fâhiş ile iştirâ olunan mebî’, telef ya müstehlek olsa, veyahut ol mebî’de muayyeb olmak ve arsa olup da üzerine bina yapılmak gibi bir keyfiyet hudûs etse, magbûn olan kimsenin bey’i feshe salâhiyeti kalmaz.”

















BÂB-I SÂBİ’

MEBÎ’İN ENVÂ’ VE AHKÂMI BEYANINDA OLUP ALTI FASLA MÜNKASİMDİR

BEY’İN ENVÂ’I BEYANINDADIR

Madde   361

   “Bey’in in’ikadında rüknü, ehlinden yani âkil ve mümeyyizden sudûr etmek ve hükmü kaabil olan mahalle muzâf olmak şarttır.”

Madde   362

   “Rüknünde halel olan bey’, meselâ mecnûnun bey’i bâtıldır.”

Madde   363

   “Bey’in hükmünü kaabil olan mahall-i mevcud ve makdûrü’t-teslim ve mal-i mütekavvim olan mebî’dir.”
   Binaen-alâ-zâlik, ma’dûmun ve makdûrü’t-teslim ve mal-i mütekavvim olmayan şeyin bey’i bâtıldır.

Madde   364

   “İn’ikad-ı bey’in şartı bulunup da bazı evsâf-ı hariciyesi itibarıyla meşrû’ olmazsa, meselâ mebî’ meçhul yahut semende halel vâki’ olur ise, bey’ fâsid olur.”






Madde   365

   “Bey’in nâfiz olması için, bâyi’ mebî’a mâlik yahut mal sahibinin vekili, ya velîsi ya vasîsi olmak ve gayrin hakkı olmamak şarttır.”

Madde   366

   “Bey’-i fâsid, inde’l-kabz nâfiz olur.”
   Yani, müşterinin mebî’de tasarrufu câiz olur.

Madde   367

   “Hıyârâttan birisi bulunur ise, bey’ lâzım olmaz.”

Madde   368

   “Bey’-i fuzûli ve bey’-i merhûn gibi gayrin hakkı taalluk eden bey’, ol gayrin iznine mevkûfen mün’akîd olur.”


FASL-I SÂNÎ

ENVÂ’-I BÜYÛ’UN AHKÂMI BEYANINDADIR


Madde   369

   “Bey’-i müna’kidin hükmü, mülkiyyettir.”
   Yani, müşterinin mebî’a ve bâyi’in semene mâlik olmasıdır.

Madde   370

   “Bey’-i bâtıl, asla hükmü ifâde etmez.”











Binaenaleyh bey’-i bâtılda müşteri, bâyi’in izniyle mebî’i kabz ettikde, mebî’ müşteri indinde emanet kaabilinden olarak bilâ-taad telef olsa, müşteriye zamân lâzım gelmez.

Madde   371

   “Bey’-i fâsid, inde’l-kabz hükmü ifâde eder.”
   Yani, müşteri bâyi’in izniyle mebî’i kabz ettikde, ana mâlik olur. Binaenaleyh bey’-i fâsid ile iştirâ olunan mebî’ müşteri indinde telef olsa, zamân lâzım gelir. Şöyle ki, misliyyâttan ise mislini ve kıyemiyyâttan ise yevm-i kabzındaki kıymetini müşterinin bâyi’a vermesi lâzım olur.

Madde   372

   “Bey’-i fâsidde, âkideynden her birinin bey’i feshetmeye hakkı vardır.”
   Fakat mebî’ eğer müşteri yedinde telef olursa, yahut müşteri anı istihlâk veya diğere bey’-i sahih ile bey’ ya hibe gibi bir sûretle elinden çıkarır ise, veyahut mebî’ hane olup da tamir olunmak veya arsa olup da ağaç dikilmek gibi bir sûretle müşteri tarafından mebî’a bir şey ilâve, veyahut buğday olup da tahn ile un edinmek gibi, mebî’in ismi değişecek sûretle tagyîr edilir ise, hakk-ı fesh kalmaz.”

Madde   373

   “Bey’-i fâsid fesh olundukda, eğer kabz-ı semen olunmuş ise










bâyi’ semeni reddedinceyedek, müşterinin mebî’i habsetmek hakkı vardır.”

Madde   374

   “Bey’-i nâfiz, fi’l-hal hükmü ifâde eder.”

Madde   375

   “Bey’-i nâfiz-i lâzımda, mütibâyiândan hiç birisi dönemez.”

Madde   376

   “Bey’-i gayr-i lâzımda, muhayyer olan kimse bey’i fesh edebilir.”

Madde   377

   “Bey’-i mevkûf, inde’l-icâze hükmü ifâde eder.”

Madde   378

   “Bey’-i fuzûlide, mal sahibi veya vekili yahut velîsi yahut vasîsi icâzet verir ise nâfiz ve vermez ise münfesih olur. Fakat icâzette bâyi’ ve müşteri ve mücîz ve mebî’ kaaim olmak şarttır. Bunlardan birisi helâk olsa icâzet câiz olmaz.”

Madde   379

   “Bey’-i mukâyÂzâda, bedeleynin ikisi de mebî’ hükmünde olduğundan, bunlarda mebî’in şerâiti muteberdir. Fakat teslimce münâzaa vukûunda, mütibâyiân ikisi birden teslim ve tesellüm ederler.”








FASL-I SÂLİS

SELEM HAKKINDADIR



Madde   380

   “Bey’ gibi selem dahi, icab ve kabul ile mün’akid olur.”
   Meselâ, müşteri bâyi’a “yüz kile buğday için bin kuruş selem verdim” deyip, ol dahi kabul ettikde “selem” mün’akid olur.

Madde   381

   “Selem, ancak mikdarını ve sıfâtını meselâ, a’lâlığını ya ednâlığını ta’yin eylemek kaabil olan şeylerde sahih olur.”

Madde   382

   “Mekîlât ve mevzûnât ve mezrûâtın mikdarı keyl, ve vezn ve zirâ’ ile ta’yin olunur.”

Madde   383

   “Adediyyât-ı mütekaribenin ta’yin-i mikdarı sayı ile olduğu gibi, keyl ve vezn ile dahi olur.”

Madde   384

   “Tuğla ve kerpiç gibi adediyyâtın kalıpları, muayyen ve ma’lûm olmak lâzımdır.”












Madde   385

   “Bez ve çuha emsâli zirâiyyâtın tûl ve arzı ve rekti ve neden ma’mûl ve nerenin işi olduğu ta’yin olunmak lâzımdır.”

Madde   386

   “Selemin sıhhatinde ve mebî’in cinsi, meselâ buğday ve pirinç ve hurma diye, ve nev’i meselâ yağmur ile ya saky ile hâsıl olan diye, ve sıfatı meselâ a’lâ yahut ednâ diye ta’yin ve gerek mebî’in ve gerek semenin miktârı ve mebî’in zaman ve mekân-ı teslimi beyan olunmak şarttır.”

Madde   387

   “Sıhhat-i selemin bekasında, semenin meclis-i akidde teslimi şarttır. Ve âkıdeyn kable’t-teslim iftirâk ederler ise, akd-i selem münfesih olur.”


FASL-I RÂBİ’

İSTİSNÂ’ BEYANINDADIR


Madde   388

   “Bir kimse, ehl-i sanâyi’den birine, “bana şu kadar kuruşa şöyle bir şey yap” deyip, o dahi kabul etse istisnâ’an bey’ mün’akid olur.”
 










Meselâ, müşteri pabuşçuya ayağını göstererek, “filan nev’sahtiyandan şu kadar kuruşa bana bir çift papuş yap” deyip o dahi kabul etse, yahut marangoz ile tûl ve arzını ve evsâf-ı lâzimesini beyan ederek bir kayık, yahut gemi yapmak üzre pazarlık etse, istisnâ’ mün’akid olur. Kezâlik tûl ve hacmi ve sair evsâf-ı lâzimesi beyan olunarak her biri şu kadar kuruşa olmak üzre bir fabrikacı ile şu kadar iğneli tüfenk yapmak üzre pazarlık olunsa, istisnâ’ mün’akid olur.

Madde   389

   “İstısnâ’ı müteâmil olan şeylerde, alelıtlak istisnâ’ sahihdir. Amma teâmül cârî olmayan şeylerde müddet beyan olunur ise selem olup, anda şerâit-i selem muteberdir. Ve eğer müddet beyan olunmazsa, yine istisnâ’ kaabilinden olur.”

Madde   390

   “İstisnâ’da, masnû’un matlûba muvâfık olacak vechile tavsif ve ta’rifi lâzımdır.”

Madde   391

   “İstisnâ’da peşin akçe vermek lâzım değildir.”

Madde   392

   “İstısnâ’ mün’akid olduktan sonra, tarafeyn pazarlıktan dönemez. Fakat masnû’ eğer ta’rife muvâfık olmazsa müstasni’ muhayyerdir.”       








FASL-I HÂMİS

BEY’-İ MARÎZIN AHKÂMI BEYANINDADIR


Madde   393

   “Bir marîz, maraz-ı mevtinde iken veresesinden birisine bir şey satsa, diğer vârislerin icâzetine mevkûf olup, marîzin vefatından sonra icâzet verirler ise nâfiz olur, vermezler ise nâfiz olmaz.”

Madde   394

   “Maraz-ı mevtinde iken marîz, hîyn-i vefatında kendine vâris olmayan birine semen-i misliyle bir şey satsa, sahih ve muteber olur. Ve eğer muhâbât, yani semen mislinden noksan ile bey’ ve teslim ettikten sonra fevt olsa, sülüs-i malı muhâbâta müsâid olduğu takdirde, bey’ yine sahih ve muteber olur. Ve sülüs-i malı muhâbâta müsâid olmadığı sûrette, mikdar-ı noksanı müşteri ikmâle mecbur olur. Ve ikmâl etmez ise verese bey’i fesh edebilir.”
   Meselâ, bin beş yüz kuruş kıymetli bir haneden başka nesneye mâlik olmayan marîz, maraz-ı mevtinden evvel hanesini vârisi olmayan bir kimseye bin kuruşa bey’ ve teslim ettikten sonra fevt olsa, mahâbât etmiş olduğu beş yüz kuruş sülüs-i mala müsâid olmakla bey’ sahih ve muteber














olup, verese bu bey’i fesf eder. Ve eğer marîz, ol haneyi beş yüz kuruşa bey’ ve teslim etmiş olsa, muhâbât etmiş olduğu bin kuruş sülüs-i malın iki katı olmakla, verese müşteriye “semeni, mebî’in sülüsân kıymetine iblâğ et” diye teklif ettiklerinde, müşteri nâkıs olan beş yüz kuruşu verir ise,verese bey’i fesh edemez. Ve eğer vermez ise bey’i fesh ile haneyi istirdad edebilirler.

Madde   395

   “Terekesi müstağrak-ı düyûn olan kimse, maraz-ı mevtinde malını semen mislinden noksan ile satıp da fevt olduğu  sûrette, dâyinleri mebî’in mislini müşteriye ikmâl ettirirler. Ve ikmâl etmezse bey’i fesh edebilirler.”



FASL-I SÂDİS

BEY’U’L-VEFÂ HAKKINDADIR


Madde   396

   “Bey’-i vefâda bâyi’, semeni red ile, mebî’i istirdad edebilidiği gibi, müşteri dahi mebî’i red ile, semeni istirdad edebilir.” 

Madde   397

   “Bey’-i vefâ ile satılan mebî’i, gerek bâyi’ ve gerek müşteri âhara satamaz.”












Madde   398

   “Mebî’in menâfi’inden bir mikdarı, müşteriye âid olmak üzre şart kılınsa, ol şarta riayet olunur.”
   Meselâ, vefâen satılan bağın üzümü, bâyi’ ile müşteri beyninde münâsafeten taksim olunmak üzre bi’t-terâzî mukavele etseler, ol mukavele mûcebince amel olunmak lâzım gelir.

Madde   399

   “Vefâen satılan malın kıymeti, deyne müsâvî olduğu halde müşteri yedinde telef olsa, mukaabili olan deyn sâkıt olur.”

Madde   400

   “Vefâen satılan malın kıymeti, deynden nâkıs olduğu halde, müşteri yedinde telef olsa kıymeti, mikdar-ı deynden sâkıt olur. Ve üst tarafını dahi müşteri bâyi’den ahz ve istirdad eder.”

Madde   401

   “Vefâen satılan malın kıymeti, deynden ziyade olduğu halde müşteri yedinde telef olsa, kıymetinden deyn mukaabili olan mikdarı sâkıt olur. Ve taaddî vukûbulmuş ise ziyadeyi dahi müşteri zâmin olur. Ve eğer bilâ-taad telef olmuş











olsa, ol ziyadeyi müşterinin ödemesi lâzım gelmez.”

Madde   402

   “Bey’-i vefâda mütibâyiândan birisi veft oldukda, hakk-ı fesh vârise intikal eder.”

Madde   403

   “Müşteri, alacağını istifâ etmedikçe, vefâen iştirâ etmiş olduğu mala, bâyi’in diğer garîmleri müdâhele edemez.”
   


      İrâde-i seniyye târihi              fî 8 Muharrem sene 286


















































KİTÂBÜ’L-İCÂRÂT



« Son Düzenleme: 11 Aralık 2008, 13:53:47 Gönderen: Nefer »

zaman_1453

  • Ziyaretçi
Ynt: Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye
« Yanıtla #4 : 12 Aralık 2008, 11:59:08 »
SÛRET-İ HATT-I HÜMÂYÛN



MÛCEBİNCE AMEL OLUNA


KİTÂB-I SÂNÎ



İCÂRÂT HAKKINDA OLUP BİR MUKADDEME İLE SEKİZ BÂB-I ŞÂMİLDİR


MUKADDEME



İCÂREYE MÜTEALLİK OLAN ISTILÂHÂT BEYANINDADIR


Madde   404

   “Ücret : Kira, yani bedel-i menfaat ve îcâr, kiraya vermek ve istîcar, kira ile tutmak demektir.”

Madde   405

   “İcâre : Lügat-ı Arab’da ücret ma’nasınadır. Fakat îcâr ma’nasında dahi isti’mal  olunmuştur. Istılâh-ı fukahâda







menfaat-ı ma’lûmeyi ivaz-ı ma’lûm mukabelesinde bey’ etmek demektir.”

Madde   406

   “İcâre-i lâzime : Hıyâr-ı şart ve hıyâr-ı ayb ve hıyâr-ı rü’yetten ârî olan icâre-i sahihadır ki, tarafenden birisi bilâ-özr bunu feshedemez.”

Madde   407

   “İcâre-i münecceze : Vakt-i akidden itibaren îcârdır.”

Madde   408

   “İcâre-i muzâfe : Gelecek bir vakt-i muayyenden itibaren îcârdır.”
   Meselâ, gelecek filan ayın ibtidasından itibaren bir hane, bu kadar müddet için, şu kadar kuruşa îcâr olunsa, icâre-i muzâfe olarak mün’akid olur.

Madde   409

   “Âcir icâreye veren kimsedir. Zamm-ı mîm ile, mükârî ve kesr-i cîm ile, mûcir dahi denilir.”

Madde   410

   “Müste’cir : Kesr-i cîm ile, istîcar eden kimse.”

Madde   411

   “Me’cûr : Kiraya verilen şeydir. Cimlerin fethiyle mûcer ve müste’cer dahi denilir.”







Madde   412

   “Müste’cerün fîh : Ecîrin hikd-i icâre ile iltizâm eylediği ameli îfâ için, müste’cir tarafından kendisine teslim olunan maldır.”
   Elbise dikmek üzre terziye verilen kumaş ve nakl için hammala verilen hamûle gibi.

Madde   413

   “Ecîr : Nefsini kiraya veren kimsedir.”

Madde   414

   “Ecr-i misl : Bîgaraz ehl-i vukûfun, takdir ettikleri ücrettir.”

Madde   415

   “Ecr-i müsemma : Hîyn-i akidde zikr ve ta’yin olunan ücrettir.”

Madde   416

   “Zamân : Bir şeyin, misliyyâttan ise, mislini ve kıyemiyyâttan ise, kıymetini vermektir.”

Madde   417

   “Muaddün li’l-istiğlâl : Kiraya vermek üzre i’dâd ve ta’yin olunmuş şeydir ki, fi’l-asl kiraya verilmek üzre yapılmış ya alınmış han ve hane ve hamam ve dükkân gibi akarât ile kira arabası ve kira beygiri misüllü şeylerdir.










Ve bir şeyin, ale’t-tevâlî üç sene îcâr olunması, muaddün li’l-istiğlâl  olduğuna delildir.
   Ve bir kimse, nefsi için yaptırmış olduğu bir şeyin muaddün li’l-istiglâl olduğunu nâsa ihbar ve i’lâm ile muaddün li’l-istiğlâl olur.”

Madde   418

   “Müsterzi’ : Ücret ile süt ana tutan kimsedir.”

Madde   419

   “Muhâyee  : Taksim-i menâfi’den ibarettir.”
   Meselâ, bir hanede müşterek olan iki kimse,birisine biri ve diğerisine diğeri, münâvebeten intifâ’ etmek üzre karar verilmek gibi.


BÂB-I EVVEL

ZAVÂBIT-I UMÛMİYYE BEYANINDADIR


Madde   420

   “İcârede ma’kudün aleyh menfaattir.”

Madde   421

   “Ma’kudün aleyh itibarıyla icâre iki nevidir.
   Nev’-i evvel: Menâfi’-i a’yân üzerine vârid olan akd-i icâre olup, îcâr olunan şeye “ayn-ı me’cûr” ve “ayn-ı müste’cer” dahi denilir. Ve işbu nev’-i evvel üç kısma taksim olunur:










   

Kısm-ı evvel: İcâre-i akardır. Hane ve arazi îcârı gibi.
   Kısm-ı sânî: İcâre-i Urûzdur. Elbise ve evânî îcârı gibi.
   Kısm-ı sâlis: İcâre-i hayvandır.
   Nev’-i sânî, amel üzerine vârid olan akd-i icâre olup, bunda me’cûre “ecîr” denilir. Ücretle amele ve hademe tutmak gibi.
   Hıref ve sanâyi’ eshâbını istîcar etmek dahi bu kaabildendir ki, meselâ kumaş terziden olmak üzre elbise kestirmek, istisnâ’ olduğu gibi, terziye kumaş verip de elbise diktirmek dahi, amel üzerine icâre demektir.”

Madde   422

   “Ecîr iki kısımdır. Kısm-ı evvel, ecîr-i hâssdır ki, yalnız müste’cire işlemek üzre tutulan ecîrdir. Ayaklı hizmetkâr gibi.
   Kısm-ı sânî, ecîr-i müşterekdir ki, müste’cirden başkasına işlememek şartıyla mukayyed olmayan ecîrdir.”
   Meselâ, hammal ve dellâl ve terzi ve saatçı ve kuyumcu ve iskele kayıkçısı ve kira arabacısı ve karye çobanı hep ecîr-i müşterekdir ki, bir şahsa mahsus olmayıp, herkes için işleyebilirler. Fakat bunlardan biri, filan vakte kadar yalnız müste’cire işlemek üzre istîcar olundukda,












ol müddet zarfında ecîr-i hâss olur. Kezâlik bir hammal yahut arabacı ya kayıkçı, falan mahalle kadar başkasına işlemeyip müste’cire mahsus olmak üzre istîcar olundukda, oraya varıncaya kadar ecîr-i hâss olur.

Madde   423

   “Ecîr-i hâssın müste’ciri, bir şahıs olduğu gibi, şahs-ı vâhid hükmünde olan müteaddid şahıslar dahi olabilir.”
   Binaen aleyh bir karye ahalisi, kendilerine mahsus olmak üzre akd-i vâhid ile bir çoban istîcar ettiklerinde, ol çoban ecîr-i hâss olur. Amma kendilerinden başkasının hayvanını dahi ra’y eylemesini tecviz ettikleri sûrette, ol çoban ecîr-i müşterek olur.

Madde   424

   “Ecîr-i müşterekin ücrete istihkakı, amel iledir.”

Madde   425

   “Ecîr-i hâssın ücrete istihkakı, müddet-i icârede amel için hazır bulunmasıyladır. Yoksa bi’l-fi’l işlemesi şart değildir.
   Fakat, amelden imtina’ edemez ve ederse ücrete müstahak olmaz.”

Madde   426

   “Akd-i icâre ile, menfaat-ı muayyeneye müstahak olan kimse, aynen ol menfaati, ya mislini yahut mâdûnunu istifâ edebilir.
   Amma mâfevkine tecâvüz edemez.”










   Meselâ, demircilik işlemek üzre istîcar olunan dükkânda, müste’cir Mazarratta demirciliğe müsâvî, yahut andan ehven bir sanatı icrâ edebilir. Ve bir kimse, sâkin olmak üzre istîcar eylediği hanede sâkin olmayıp da eşya vaz’ edecek olsa câiz olur. Amma, aktarlık etmek üzre istîcar eylediği dükkânda, demircilik işleyemez.

Madde   427

   “Her şey ki, müsta’milînin ihtilâfıyla muhtelif ola, anda takyîd muteberdir.”
   Meselâ, bir kimsenin rükûbü için istikrâ olunan ata başkası irkâb olunamaz.

Madde   428

   “Her şey ki, müsta’milînin ihtilâfıyla muhtelif olmaya, anda takyîd lağvdır.”
   Meselâ, bir kimsenin süknâsı için istîcar olunan hanede
başkası iskân olunabilir.

Madde   429

   “Gerek kaabil-i taksim olsun ve gerek olmasın bir kimse, hisse-i şâyi’asını şerikine îcâr edebilir ise de, âhara îcâr edemez. Fakat ba’de’l- muhâyee nöbetini îcâr edebilir.”

Madde   430  

   “Şüyû’-ı târî, akd-i icâreyi ifsâd etmez.”












Meselâ, bir kimse hanesini îcâr ettikten sonra, nısf hissesi
bir müstahak tarafından zaptolunsa, bâki hisse-i şâyi’a
hakkında icâre bâki kalır.

Madde   431

“İki şerik, birlikte olarak mal-i müştereki, şahs-ı âhara îcâr edebilirler.”

Madde   432

   “Bir şeyi, iki kişiye îcâr etmek câizdir. Ve her biri ücretten kendi hissesine âid olan mikdarı verip, yekdiğere kefil olmadıkça, birinin hissesi diğerden alınamaz.”


BÂB-I SÂNÎ

AKD-İ İCÂREYE MÜTEALLİK MESÂİL BEYANINDA OLUP DÖRT FASLI HÂVÎDİR

FASL-I EVVEL

RÜKN-İ İCÂREYE DAİR OLAN MESÂİL BEYANINDADIR


Madde   433

   “Bey’ gibi icâre dahi icab ve kabul ile mün’akid olur.”

Madde   434

“İcârede icab ve kabul  “îcâr ettim” ve “kiraya verdim”






ve “istîcar ettim” ve “kabul ettim” gibi, akd-i icâre için müsta’mel olan sözlerdir.”

Madde   435

   “İcâre dahi bey’ gibi mâzi sıygasıyla mün’akid olup, müstakbel sıygasıyla mün’akid olmaz.”
   Meselâ, biri “îcâr edeceğim” deyip, diğeri “istîcar ettim” yahut biri, “îcâr et” deyip diğeri, “îcâr ettim” dese iki sûrette dahi icâre mün’akid olmaz.
   
Madde   436

   “İcâre, müşâfehe ile olduğu gibi mükâtebe ile ve dilsizin, işaret-i ma’rûfesiyle dahi mün’akid olur.”

Madde   437

   “Teâtî tarîkıyla dahi icâre mün’akid olur.”
   Nitekim şifâhen pazarlık olunmaksızın, yolcu vapuruna ve iskele kayığına ve kira beygirine binmek gibi ki, ücret ma’lûm ise, ol kadar ve değil ise, ecr-i misil i’tâsı lâzım gelir.

Madde   438

   “İcârede sükût, rızâ ve kabul addolunur.”
   Meselâ, bir adam şehriyye elli kuruş kira ile bir dükkân istîcar edip de, birkaç ay sâkin olduktan sonra, aybaşında âcir, “eğer altmış kuruşa râzı olur ise otur, olmaz isen dükkânı bırak” dedikde, müste’cir anı red ile “altmış kuruşa râzı olmam” dedikten sonra, dükkânda müstemirren otursa, kemâfissâbık elli kuruş kira lâzım olur. Ve eğer bir şey











demeyip ve dükkândan çıkmayıp da müstemirren oturmuş ise, şehriye altmışar kuruş vermesi lâzım gelir.
   Kezâlik, dükkân sahibi “yüz kuruşa” müste’cir “seksen kuruşa” dese ve sahibi müste’ciri bırakıp, o dahi dükkânda sâkin olsa, seksen kuruş ücret lâzım olur. Ve eğer tarafeyn sözlerinde isrâr eyledikleri halde müste’cir sâkin olur ise, ecr-i misil lâzım gelir.

Madde   439

   “Ba’de’l-akd, bedelin tebdili veya tezyid veya tenzili ile tekrar pazarlık olundukda, akd-i sânî muteberdir.”

Madde   440

   “İcâre-i muzâfe sahih ve vakti hulûlünden evvel lâzım olur.”
   Binaenaleyh ehad-ı âkıdeyn, mücerred “vakdi gelmedi” diye icâreyi fesh edemez.

Madde   441

   “İcâre, sahih olarak mün’akid olunduktan sonra, başkası ücrete ne kadar zamm etse âcir, mücerred bunun için icâreyi fesh edemez.
   Fakat vasî ya mütevellî, yetimin ya vakfın akarını ecr-i mislinden noksan ile îcâr etse, icâre fâsid olup ecr-i mislin ikmâli lâzım gelir.”

Madde   442

   “Müste’cir, irs ya hibe gibi bir vechile ayn-i me’cûre mâlik










olucak, icârenin hükmü kalmaz.

Madde   443

   “Mûceb-i akdin icrâsına, mâni’ olur bir özr zuhur ettikde, icâre münfesih olur.”
   Meselâ, düğün için bir işçi istîcar olundukda, ehad-i zevceyn fevt olsa, icâre münfesih olur.
   Ve kezâ dişi ağrıyan kimse, dişini çıkarmak üzre şu kadar kuruşa bir dişçi ile mukavele etmişken, ağrı zâil olursa, icâre münfesih olur.
   Kezâlik, müsterzi’in vefatıyla icâre münfesih olmayıp, amma çocuğun yahut süt ananın vefatıyla münfesih olur.


FASL-I SÂNÎ

İCÂRENİN ŞERÂİT-İ İN’İKAD VE NEFÂZI HAKKINDADIR



Madde   444

   “İcârenin in’ikadında âkideynin ehliyeti yani, âkil-i mümeyyiz olmaları şarttır.”

Madde   445

   “Büyû’da olduğu gibi icârenin in’ikadında dahi, icabın kabule muvâfakati ve meclis-i akdin ittihâdı şarttır.”

Madde   446

   “Âcir, îcâr edeceği şeyin mutasarrıfı, yahut mutasarrıfının










vekili veya velîsi veya vasîsi olmak lâzımdır.”

Madde   447

   “Füzûlinin îcârı, mutasarrıfın icâzetine ve mutasarrıfı sagîr veya mecnûn ise, ecr-i misliyle îcâr olunduğu sûrette velîsinin veya vasîsinin icâzetine mevkûfen mün’akid olur.
   Fakat icâzetin sıhhatinde dört şeyin yani, âkıdeyn ve malın ve ma’kudun aleyhin ve bedel-i icâre, Urûzdan olduğu takdirde, anın dahi kıyâm ve bekası şart olup, bunlardan birisi ma’dûm olsa icâzet sahih olmaz.”

FASL-I SÂLİS

SIHHAT-İ İCÂRENİN ŞERÂİTİ HAKKINDADIR


Madde   448

   “İcârenin sıhhatinde, âkıdeynin rızâsı şarttır.”

Madde   449

   “Me’cûrun ta’yini  lâzımdır.”
   Binaenaleyh, iki dükkândan biri, ta’yin ve tahyîr edilmeksizin îcâr olunsa sahih olmaz.

Madde   450

   “Ücret, ma’lûm olmak şarttır.”








Madde   451

   “İcârede menfaat, mâni’-i münâzaa olacak vechile ma’lûm olmak şarttır.”

Madde   452

   “Hane ve dekâkîn ve süt ana emsâlinde, müddet-i icârenin beyanıyla, menfaat ma’lûm olur.”

Madde   453

   “Hayvan istîcar olundukda, yük yükletmek için midir yoksa rukûb için midir? Ve kim binecektir? Burasının ta’yini yahut dilediğini irkâb etmek üzre ta’mîmi ile beraber, icârenin müddeti, yahut mesâfesi dahi beyan olunmak lâzımdır.”

Madde   454

   “Arazi iştîcârında, ta’yin-i müddetle beraber, ne için olduğu beyan olunmak ve zirâat için ise ne ekileceği, ta’yin veyahut “mücte’cir her ne dilerse ekmek üzre” diye ta’mîm kılınmak dahi lâzımdır.”

Madde   455

   “Ehl-i sanatın iştîcârında, menfaatin ma’lûmiyyeti, amelin beyanıyla yani ne yapacağını ve nasıl yapacağını ta’yin ile olur.”
   Meselâ, esvâb boyatılacak oldukda esvâbın boyacıya irâesi yahut  gilzat ve rikkatinin bildirilmesi ve renginin beyanı lâzımdır.
 









Madde   456

   “Eşya naklinde, işaretle ve naklolunacak mahallin ta’yiniyle menfaat ma’lûm olur.”
   Meselâ, “şu yükü filan mahalle nakl edeceksin” denildikde, yük müşâhed ve mesâfe ma’lûm olduğu cihetle, menfaat dahi ma’lûm olur.

Madde   457

   “Menfaat, makdûri’l-istifâ olmak şarttır.”
   Binaenaleyh, bir firarî hayvanın îcârı sahih olmaz.


FASL-I RÂBİ’

İCÂRENİN BUTLÂN VE FESÂDI HAKKINDADIR

Madde   458

   “İn’ikad-ı icârenin, şerâitinden biri bulunmasa, icâre bâtıl olur.”
   Meselâ, mecnûnun ve sabî-i gayr-i mümeyyizin îcâr ve istîcarı bâtıldır. Fakat ba’de’l-in’ikad âcir veya müste’cirin tecennün etmesiyle, icâre münfesih olmaz.

Madde   459

   “İcâre-i bâtılada, isti’mal ile ücret lâzım olmaz.”
   Fakat mal-i vakıf veya mal-i yetim ise, isti’mâl ile ecr-i misil lâzım olur.
   Mecnûn dahi, yetim hükmündedir.”











Madde   460

   “İn’ikad-ı icârenin şartları bulunup da, şerâit-i sıhhatden birisi bulunmasa, icâre fâsid olur.”

Madde   461

   “İcâre-i fâside nâfizdir. Fakat icâre-i fâsidede âcir olan kimse, ecr-i misle mâlik olup, ecr-i müsemmaya mâlik olmaz.”

Madde   462

   “İcârenin fesâdı, bazan bedelin meçhul olmasından ve bazan diğer şerâit-i sıhhatin bulunmamasından neş’et eder.
   Evvelki sûrette, bâliğan mâbelağ ecr-i misil lâzım gelir.
   İkinci sûrette, ecr-i müsemmayı tecâvüz etmemek şartıyla ecr-i misil lâzım gelir.”

BÂB-I SÂLİS

ÜCRETE MÜTEALLİK MESÂİL BEYANINDA OLUP ÜÇ FASLI HÂVÎDİR

FASL-I EVVEL

BEDEL-İ İCÂRE HAKKINDADIR


Madde   463

   “Bey’de, semen olmaya salih olan şey, icârede de bedel olmaya











salih olduğu gibi, semen olmaya salih olmayan şeyler dahi, bedel-i icâre olabilir.”
   Meselâ, bir hayvan mukaabilinde yahut bir hanenin süknâsı mukaabilinde, bir bostan istîcar olunabilir.

Madde   464

   “Bedel-i icâre nakid ise, semen-i mebî’ gibi, mikdarını ta’yin ile ma’lûm olur.”

Madde   465

   “Bedel-i icâre, urûzdan yahut mekîlât ya mevzûnât yahut adediyyât-ı mütekaribeden olduğu halde, mikdar ile beraber vasfını dahi beyan etmek lâzım gelir.
   Ve nakli, haml ve meûnete muhtac olan şeylerde, her nerede teslimi şart kılınır ise, orada îfâ olunmak lâzım gelir. Ve mekân-ı îfâ beyan olunmadığı takdirde, me’cûr eğer akar ise ol akarın olduğu mahalde ve eğer amel ise, ecîrin ameli îfâ ettiği yerde ve eğer hamûle ise, ücretin lâzım olduğu mekânda îfâsı lâzım gelir.
   Amma, haml ve meûneti olmayan şeylerde dilediği yerde olur.”




















FASL-I SÂNÎ

ÜCRETİN SEBEB-İ LÜZUMUNA VE ÂCİRİN ÜCRETE KEYFİYYET-İ İSTİHKAKINA DAİR OLAN MESÂİL BEYANINDADIR

Madde   466

   “Akd-i mutlak ile, ücret lâzım olmaz.”
   Yani, mücerred icâre mün’akid olduğu gibi, hemen bedel-i icârenin teslimi lâzım gelmez.

Madde   467

   “Ta’cîl ile ücret lâzım olur.”
   Yani, müste’cir berveçh-i peşin ücreti teslim etse, âcir ana mâlik olup, ba’dehu müste’cir anı istirdad edemez.

Madde   468

   “Şart-ı ta’cîl ile, ücret lâzım olur.”
   Yani, bedel-i icârenin berveçh-i peşin verilmesi şart kılındıkda, icâre gerek menâfi’-i a’yân üzerine vârid olsun ve gerek amel üzerine vârid olsun, her halde müste’cirin evvel emirde, bedel-i icâreyi teslim etmesi lâzım gelir.
   Ve evvelki sûrette, âcir ücreti istîfâ edinceyedek me’cûru teslimden ve ikinci sûrette ecîr ücreti istîfâ edinceyedek, amelden imtina’ edebilir.
   Ve iki sûrette dahi, âcirin berveçh-i peşin ücreti mutâlebe ile, müste’cir îfâdan imtina’ eder ise, fesh-i icâreye hakkı vardır.











Madde   469

   “İstîfâ-yı menfaat ile, ücret lâzım olur.”
   Meselâ, bir mahalle gitmek üzre, istîcar olunan beygire rükûb ile oraya varıldıkda, âciri ücrete müstahak olur.

Madde   470

   “İcâre-i sahihada, istîfâ-yı menfaate iktidar ile dahi ücret lâzım olur.”
   Meselâ, bir kimse icâre-i sahiha ile istîcar eylediği haneyi, kabz ettikten sonra sâkin olmasa bile, ücret vermesi lâzım gelir.

Madde   471

   “İcâre-i fâsidede, istîfâ-yı menfaata iktidar kâfi olmayıp, hakikaten intifa’ bulunmadıkça, ücret lâzım gelmez.”

Madde   472

   “Min gayr-i akd ve bilâ-izn bir kimse, birinin malını isti’mal ettiği sûrette muaddün li’l-istiglâl ise, ecr-i misil lâzım olur, değil ise lâzım olmaz.
   Fakat mal sahibi, ücret mutâlebe ettikten sonra isti’mal eder ise,muaddün li’l-istiglâl  olmasa dahi, ücret i’tâsı lâzım gelir.”
   Zira bu halde, isti’mal etmesiyle ücrete râzı olmuş olur.

Madde   473

   “Ücretin ta’cîl ve te’cîli hakkında, âkıdeyn her ne şart










ederler ise ona riayet olunur.”

Madde   474

   “Te’cîl-i bedel şart olunduğu sûrette, ibtida âcirin me’cûru teslim ve ecîrin ameli îfâ eylemesi lâzım gelip, ücretin îfâsı ancak mukavele olunan vakt-i te’diyenin inkızâsında lâzım olur.”

Madde   475

   “Ta’cîl ve te’cîl şartı olmaksızın akdolunan icâre-i mutlakada, akd-i icâre, gerek menâfi’-i a’yân üzerine olsun ve gerek amel üzerine olsun, her halde ibtida âcirin me’cûru teslim ve ecîrin ameli îfâ eylemesi lâzım gelir.”

Madde   476

   “Ücret, eğer şehriyye yahut seneviyye gibi, bir vakt-i muayyen ile muvakkat ise, lüzum-ı îfâsı ol vaktin inkızâsındadır.”
   Meselâ, şehriyye ise ayın tamamında ve seneviyye ise sene hitâmında olmak lâzım gelir.

Madde   477

   “Ücretin lüzumunda, me’cûrun teslimi şarttır.”  
   Yani, kira vakt-i teslimden itibaren işler.
   Bu sûrette, âcir kable’t-teslim mürûr eden müddetin ücretini alamaz. Ve eğer kable’t-teslim müddet-i icâre münkazî olur











ise, ücretten bir şeye müstahak olmaz.

Madde   478

   “Me’cûr ile intifâ bi’l-külliyye fevt oldukda, ücret sâkıt olur.”
   Meselâ, hamam ta’mire muhtac olup da ta’miri esnasında bir müddet muattal kalsa, ol müddetin ücretten hissesi sâkıt olur. Kezâlik değirmenin suyu kesilip de muattal kalsa, suyun inki’tâı vaktinden itibaren ücret sâtık olur. Fakat müste’cir, un öğütmekten gayri bir sûretle, ol değirmenin evinden intifâ ettikde, bedel-i icâreden ana isâbet eden hisseyi vermesi lâzım gelir.

Madde   479

   “Bir kimse, bir dükkân istîcar ve kabz etmişken, bir müddet ahz ve i’tâya kesad ârız olmakla, “sanat işlenmedi” ve “dükkân kapalı kaldı” diye, ol müddetin kirasını i’tâdan imtina’ edemez.”

Madde   480

   “Müddet üzerine bir kayık istîcar olunup da, esnâ-yı râhda müddet münkazî olsa, sahile yanaşıncaya dek icâre mümted olur. Ve müste’cir fazla olan müddetin ecr-i mislini verir.”

Madde   481

   “Bir kimse, hanesini diğer kimseye meremmet etmek ve bilâ-ücret















sâkin olmak üzre verse ve o dahi, kendi tarafından meremmet ederek bir müddet sâkin olsa, âriyet kaabilinden olmakla masârıf-ı ta’miriye ol kimseye âid olur. Ve sahib-i hane dahi andan ol müddet için, ücret namına bir şey alamaz.”



FASL-I SÂLİS

ÜCRET İÇİN ECÎRİN MÜST’CERÜN FÎHİ HABS EDİP EDEMEMESİ HAKKINDADIR

Madde   482

   “Terzi ve boyacı ve çamaşırcı gibi amelinde eser olan ecîrin veresiye mukavele olunmamış ise, ücret için yedinde müste’cerün fîhi habs etmeye salâhiyeti vardır.
   Ve bu vechile habs edip de, yedinde ol mal telef olsa, zâmin olmaz, fakat ücret dahi alamaz.”

Madde   483

   “Hammal ve mellâh gibi amelinde eser olmayan ecîrin, ücret için müste’cerün fîhi habs etmeye salâhiyeti yoktur.
   Ve bu halde habs edip de, yedinde ol mal telef olsa zâmin olur. Ve mal sahibi bunda muhayyer olup, dilerse














mahmûl olarak kıymetini tazmin ettirir ve ücretini verir ve dilerse, gayr-i mahmûl olarak tazmin ettirip ücret vermez.”



BÂB-I RÂBİ’

MÜDDET-İ İCÂREYE MÜTEALLİK MESÂİL BEYANINDADIR


Madde   484

   “Bir kimse gerek yevm gibi kasîr olsun ve gerek sinîn gibi tavîl olsun, ma’lûm olan müddet üzerine mal ve mülkünü, âhara îcâr edebilir.”

Madde   485

   “Müddet-i icârenin ibtidası, hîn-i akidde tesmiye yani zikr ve ta’yin olunan vâkitten itibar olunur.”

Madde   486

   “Hîn-i akidde, ibtida-yı müddet tesmiye olunmaz ise, vakt-i akidden itibar olunur.”  

Madde   487

   “Bir senelik olmak üzre, her aylığı şu kadar kuruşa olarak, bir akarın îcârı câiz olduğu gibi, şehriyyesi beyan olunmaksızın bir senelik olmak üzre, şu kadar kuruşa îcârı dahi sahih olur.”


   





   Madde   488

   “Ayın ibtidasında iken, icâre gerek bir aylık olsun ve gerek ziyade olsun, şehriyye olarak mukavele olunur ise, aylık olmak üzre mün’akid olur. Bu sûrette, ay otuz günden nâkıs olsa dahi tamam aylık i’tâsı lâzım gelir.”

Madde   489

   “Ayın birazı geçmişken, bir aylık olmak üzre mukavele olunduğu sûrette, bir ay otuz gün olmak üzre itibar olunur.”

Madde   490  

   “Ayın birazı geçmişken, şu kadar aylık olarak mukavele olunur ise, evvelki nâkıs ay, en sonraki aydan otuz gün olmak üzre itmâm olunup, yevmiyye hesâbiyle îfâ olunur. Ve ara yerdeki aylar gurre ile hesâb ve itibar kılınır.”

Madde   491

   “Ayın birazı geçmişken, kaç aylık olduğu beyan olunmaksızın, her aylığı şu kadar kuruşa olmak üzre mukavele olunduğu sûrette, ibtidaki nâkıs ay otuz gün itibar olunmak lâzım geleceği gibi, diğer aylar dahi ol veçhile
















otuzar gün olmak üzre itibar olunur.”

Madde   492

   “Ayın ibtidasında iken bir senelik olarak akd-i icâre olundukda, sene on iki ay olmak üzre itibar olunur.”

Madde   493

   “Ayın birazı geçmişken, icâre bir senelik olarak akd olundukda, bir ay eyyamî olarak itibar olunup, diğer on biri gurre itibarıyla hesâb olunur.”

Madde   494

   “Kaç aylık olduğu zikr olunmaksızın, her aylığı şu kadar kuruşa olmak üzre, bir akar îcâr olunsa, akd sahih olur.”
   Fakat birinci ay tamam oldukda, ikinci ve daha sonraki ayların birinci gecesiyle birinci gününde, âcir ve müste’cirden herbiri icâreyi feshedebilirler. Amma, evvelki gecesiyle günü geçtikten sonra feshedemez.
   Ve eğer, ahad-ı âkıdeyn böyle esnâ-yı şehrde “fesh ettim” dese, ol ayın nihayetinde münfesih olur.
   Ve eğer, esnâ-yı şehrde “şehr-i âtî ibtidasından itibaren fesh ettim” dese, şehr-i âtî hulûlünde münfesih olur.


















Ve eğer, iki ziyade aylık peşin verilmiş ise, hiç birisi ol ayların icâresini fesh edemez.”

Madde   495

   “Bir kimse, bir gün işlemek üzre bir ecîr tuttuğu sûrette, tulû’-i şemsden asra kadar, yahut gurûb-i şemse kadar işlemek hususunda, örf-i belde ne ise ana göre amel olunur.”

Madde   496

   “Biri, meselâ on gün işlemek üzre bir dülger istîcar etse, akdi velyeden günler itibar olunur.
   Ve eğer, yazın on gün işlemek üzre diye istîcar etse, hangi ayın kaçıncı gününden itibaren işleyeceğini beyan etmedikçe sahih olmaz.”



BÂB-I HÂMİS

HIYÂRÂT HAKKINDA OLUP ÜÇ FASLI HÂVÎDİR

FASL-I EVVEL

HIYÂR-I ŞART BEYANINDADIR


Madde   497

   “Bey’de olduğu gibi, icârede dahi hıyâr-ı şart cârî









olarak, ehad-ı tarafeyn yahut ikisi birden, şu kadar gün muhayyer olmak üzre îcâr ve istîcar câiz olur.”

Madde   498

   “Muhayyer olan kimse, müddet-i hıyârında, dilerse icâreyi fesh eder ve dilerse mücîz  olur.”

Madde   499

   “Gerek fesh gerek icâzet “302” ve “303” ve “304”üncü maddelerde beyan olunduğu üzre, kavlen olduğu gibi fi’len dahi olur.”
   Binâenaleyh, âcir muhayer olduğu sûrette, me’cûrde temellükün levâzımdan olan bir vecihle tasarruf etmesi, fesh-i fi’liyyedir. Ve müste’cir muhayyer olduğu sûrette me’cûrde müste’cirin tasarrufu gibi tasarruf etmesi icâzet-i fi’liyyedir.

Madde   500

   “Muhayyer olan kimse, icâreyi fesh yahut infaz etmeden müddet-i hıyâr mürûr ederse, hıyârı sâkıt olarak icâre lâzım olur.”

Madde   501

   “Müddet-i hıyâr, vakt-i akidden itibar olunur.”

Madde   502

   “Müddet-i icârenin ibtidası, hıyârın sükûtu vaktinden muteberdir.”  










Madde   503

   “Şu kadar zirâ’ ya dönüm olmak üzre istîcar olunan yer, ziyade yahut nâkıs çıksa, icâre sahih olur. Ve ecr-i müsemma lâzım gelir.
   Fakat noksan sûretinde, müste’cir muhayyer olup, dilerse icâreyi fesh edebilir.”

Madde   504

   “Her dönümü şu kadar kuruş olmak üzre, bir yer istîcar olunsa, ücreti dönüm hesâbıyla verilmek lâzım gelir.”

Madde   505

   “Bir iş filan vakte kadar îfâ olunmak üzre, ücreti ta’yin olunarak akd-i icâre câiz ve şart muteber olur.”
   Meselâ, bir kimse kesip de gömlek dikmek ve bugün yetiştirmek üzre terziye bez verse, yahut şu kadar günde Mekke’ye   yetiştirmek üzre bir adamdan deve istikrâ etse, icâre câiz olur. Ve âcir şartı îfâ eder ise ecr-i müsemma olur. Ve îfâ etmez ise, ecr-i müsemmayı tecâvüz etmemek üzre ecr-i misil olur.

Madde   506

   “Amelde ve âmilde ve haml ve mesâfede ve mekânda ve zamanda, iki ya üç sûret üzerine ücretin terdîdi sahih olur. Ve her hangi sûret fi’le çıkar ise, ana göre ücret i’tâsı lâzım gelir.”












   

Meselâ, ekine iğne ardı  dikmek üzre şu kadar oyulgama dikmek üzre bu kadar kuruşa pazarlık olundukda, hangi sûrette dikilir ise, ana göre mukavele olunan ücretin i’tâsı lâzım gelir.
   Yahut bir dükkânda attarlık etmek üzre, şu kadar ve demircilik işlemek üzre bu kadar kuruşa mukavele olundukda, müste’cir hangi ameli icrâ eder ise, ana göre ücret-i muayyenesini i’tâ eyler.
   Ve kezâ bir dâbbeye, buğday yükletmek üzre şu kadar ve demir yükletmek üzre bu kadar kuruşa istikrâ olundukda, hangisini yükler ise ana göre muayyen olan ücreti verir.
   Yahut mükârî “şu hayvanı Çorlu’ya dek yüz ve Edirne’ye dek iki yüz ve Filibe’ye dek üç yüz kuruşa îcâr ettim” dedikde, müste’cir nereye gider ise orasının ücretini i’tâ eyler.
   Ve kezâik, âcir “şu haneyi yüz ve bu haneyi iki yüz kuruşa îcâr ettim” deyip, müste’cir dahi kabul ettikten sonra, her hangisinde sâkin olur ise, anın için muayyen olan ücreti vermesi lâzım gelir.    Kezâlik bir kimse, bir cübbeyi terziye, bugün dikerse elli ve yarın dikerse otuz kuruş vermek üzre pazarlık etse, câiz ve şartlar muteber olur.



FASL-I SÂNÎ

HIYÂR-I RÜ’YET HAKKNIDADIR



Madde   507

   “Müste’cir için hıyâr-ı rü’yet vardır.”










Madde   508

   “Me’cûrün rü’yeti, menâfi’in rü’yeti gibidir.”

Madde   509

   “Müste’cir, görmeden bir akarı istîcar etse, gördükde muhayyer olur.”


Madde   510  

   “Bir kimse, mukaddema görmüş olduğu bir haneyi istîcar etse, anın için hıyâr-ı rü’yet yoktur. Meğer ki, süknâya muzır olacak bir mahalli münhedim olarak, heyet-i ûlâsı tagayyür etmiş ise, ol halde muhayyer olur.”

Madde   511

   “Her amel ki, mahallin ihtilâfıyla zaten muhtelif ola, anda ecîrin hıyâr-ı rü’yeti vardır.”
   Meselâ, bir cübbe dikmek üzre terzi ile pazarlık olunduğu sûrette, terzi dikeceği çuha ya şalıyı gördükde muhayyer olur.

Madde   512

   “Her amel ki, mahallin ihtilâfıyla muhtelif olmaya, anda hıyâr-ı rü’yet yoktur.”
   Meselâ, şu kadar kıyye pamuğun çekirdeğini ayıklamak üzre, şu kadar kuruşa mukavele olundukda, ecîr pamuğu görmese, kendisi için hıyâr-ı rü’yet yoktur.









FASL-I SÂLİS
HIYÂR-I AYB HAKKINDA

Madde   513

   “Bey’de olduğu gibi icârede dahi, hıyâr-ı ayb vardır.”

Madde   514

   “İcârede hıyârı mûcib olan ayb, menâfi’-i maksûdenin bi’l-külliyye fevt, yahut muhtel olmasına sebep olan şeydir.”
   Meselâ, hane bütün bütün münhedim olmak ve değirmenin suyu kesilmek ile, menfaat-ı maksûde fevt olduğundan ve hanenin çatısı göçmek yahut süknâya muzır bir mahalli münhedim olmak ve kira beygirinin sırtı yaralanmak, menâfi’-i maksûdeyi ihlâl eylediğinden, bunlar icârede hıyârı mûcib olan uyûbtandır. Amma, hanenin içerisine yağmur ve soğuk girmeyecek sûrette, sıvası dökülmek ve beygirin yelesi yahut kuyruğu kesilmek gibi menâfi’i ihlâl etmeyen kusurlar, icârede hıyârı mûcib olmaz.

Madde   515

   “Menfaatin istîfâsından mukaddem, me’cûrde bir ayb-ı hâdis olsa, vakt-i akidde mevcud gibidir.”

Madde   516

   “Me’cûrde bir ayb-ı hâdis oldukda, müste’cir muhayyerdir, dilerse aybıyla beraber istîfâ-yı menfaat eyler. Bu sûrette














ücreti tamamen verir ve dilerse icâreyi fesh eyler.”

Madde   517

   “Müste’cirin icâreyi feshinden mukaddem, âcir eğer ayb-ı hâdisi izâle eder ise, müste’cirin hakk-ı feshi kalmaz. Ve müste’cir bâkiyye-i müddete mutasarrıf olmak istedikde, âcir dahi ana mâni’ olamaz.”

Madde   518

   “Menafi’i ihlâl eden ayb-ı hâdisin ref’inden mukaddem, müste’cir, icâreyi fesh edecek olur ise, âcirin huzûrunda fesh edebilir. Yoksa gıyâbında fesh edemez.
   Ve eğer âcirin gıyâbında, yani ana haber vermeksizin fesh eder ise, feshi muteber olmayıp, kemâkân me’cûrün kirası işler.
   Amma, menâfi’-i maksûde bi’l-külliyye fevt olduğu sûrette, âcirin gıyâbında dahi fesh edebilir.
   Ve gerek fesh etsin ve gerek fesh etmesin, dört yüz yetmiş sekizinci maddede beyan olunduğu üzre, ücret lâzım olmaz.”
   Meselâ, hane-i me’cûrün, menâfii ihlâl eder bir mahalli münhedim olsa, müste’cir fesh-i icâre edebilir. Fakat âcirin huzurunda fesh etmesi lâzım gelir, yoksa ana haber vermeksizin haneden çıkıverse, çıkmamış gibi ücret vermesi lâzım gelir.
  

















Amma, hane bütün bütün münhedim olduğu sûrette, âcirin huzuruna muhtaç olmaksızın müste’cir fesh-i icâre edebilir. Ve her halde ücret lâzım gelmez.

Madde   519

   “Hanenin bir odası, yahut bir duvarı münhedim olup da, müste’cir fesh-i icâre etmeyerek, bâkisinde sâkin olsa, ücretten bir şey sâkıt olmaz.”

Madde   520

   “Bir kimse, iki haneyi birden şu kadar kuruşa istîcar edip de, birisi münhedim olsa, ikisini birden terk edebilir.”

Madde   521

   “Şu kadar odalı olmak üzre, istîcar olunan hanenin odaları nâkıs çıksa, müste’cir muhayyerdir, dilerse fesh-i icâre eder ve dilerse ecr-i müsemma ile icâreyi kabul eder.
   Amma, icâreyi îfâ edip de ücretten bir mikdarını tenkîs edemez.”



















BÂB-I SÂDİS

ME’CÛRÜN ENVÂ’ VE AHKÂMI BEYANINDA OLUP DÖRT FASLI HÂVÎDİR

FASL-I EVVEL

İCÂRE-İ AKARA MÜTEALLİK MESÂİL BEYANINDADIR


Madde   522

   “Kimin süknâsı için olduğu beyan edilmeyerek, bir hane ya dükkân istîcar olunsa câiz olur.”

Madde   523

   “Bir kimse, hanesini ya dükkânını içinde emti’a ve eşyası olduğu halde îcâr etse, icâre sahih olup, âcir emti’a ve eşyasını tahliye ile haneyi teslime mecbur olur.”

Madde   524

   “Bir kimse, ne ekeceğini ta’yin yahut ve her ne dilerse ekmek üzre diye ta’mîm etmeyerek, bir arzı istîcar etse, icâre fâsid olur. Fakat kable’l-fesh ta’yin edip de âcir dahi râzı olur ise, sıhhate münkalib olur.”

Madde   525

   “Bir kimse, dilediğini ekmek üzre istîcar eylediği arzda











sayfiyye ve şitâiyye olarak, bir sene içinde mükerreren zirâat edebilir.

Madde   526

   “Zer’in idrâkinden mukaddem, müddet-i icâre münkazî olsa, zer’in idrâkine dek müste’cir ecr-i mislini vererek arz üzerinde ekini ibka edebilir.”

Madde   527

   “Ne için olduğu beyan edilmeyerek, dükkân ve hane istîcarı sahih olup, keyfiyyet-i isti’mali örf ve âdete masrûf olur.”

Madde   528

   “Bir kimse, ne için olduğunu beyan etmeyerek istîcar eylediği hanede, kendisi sâkin olabileceği gibi başkasını dahi iskân edebilir. Ve içine eşyasını vaz’ edebilir. Ve binaya vehn ve zarar getirmeyecek her nev’ iş işleyebilir. Amma, binaya vehn ve zarar getirecek işi, sahibinin rızâsı olmadıkça yapamaz.
   Hayvan bağlamak hususunda, örf ve âdet-i belde muteber ve mer’î dir, dükkânın hükmü dahi bu vechiledir.”

Madde   529

   “Menfaat-i maksûdeyi ihlâl eden şeyleri yapmak, âcire âittir.”















Meselâ, değirmenin harkını ayıklamak sahibinin üzerinedir. Kezâlik, hanenin ve su yollarının ve künklerinin ta’mir ve ıslahı ve süknâya muhill olan şeylerin inşâsı ve binaya müteallik sair işler hep sahibi üzerine lâzımdır. Ve eğer sahibi bunları yapmaktan imtina’ eder ise, müste’cir ol haneden çıkaabilir. Meğer ki, istîcar ettiği vâkit ol hane bu hal üzre olup da, anı görmemiş ise, ayba râzı olmuş demek olmasıyla, sonradan bunu bahane ederek ol haneden çıkamaz. Ve eğer müste’cir, bu şeyleri kendi tarafından yapar ise, teberru’ kaabilinden olup, masrafını âcirden taleb edemez.

Madde   530

   “Âcirin izniyle, müste’cirin icrâ eylediği ta’mirât, eğer damın kiremidini aktarmak gibi me’cûrun ıslahına ve halel-i tatarrukundan sıyânetine âid ise, masrafı âcirden alınmak şartı zikr olunmamış ise bile, müste’cir bu ta’mirâtın masrafını âcirden alır. Ve eğer hanenin fırınını ta’mir etmek gibi, mücerred müste’cirin menâfi’ine âid ise, öyle bir şart zikr olunmadıkça, müste’cir anın masrafını âcirden alamaz.”

Madde   531

   “Müste’cir, bir akar-ı me’cûrde bina ihdâs eylese, yahut ağaç dikse, icârenin inkizâsında âcir muhayyer olur. Dilerse ol binayı yahut ağacı kal’ ettirir. Ve dilerse kıymetini










az olsun çok olsun verip ibka eder.”

Madde   532

“Müddet-i icârede terâküm eden, toz ve toprak ve süprüntünün tathîr ve izâlesi, müste’cir üzerinedir.”

Madde   533

   “Müste’cir, me’cûrü tahrîb eder olup da, âcir men’ine muktedir olamasa, hâkime müracaatla icâreyi fesh ettirebilir.”



FASL-I SÂBİ’

İCÂRE-İ URÛZ HAKKINDADIR

Madde   534

   “Müddet-i ma’lûme için, bedel-i ma’lûm mukaabilinde, elbise ve esliha ve çadır ve emsâli menkûlâtın icâresi câizdir.”

Madde   535

   “Bir kimse, bir mahalle gitmek üzre elbise istîcar ettikde, ol mahalle gitmeyip de hanesinde giyse, yahut hiç giymese bile ücretinin i’tâsı lâzım gelir.”

Madde   536

   “Bir kimse, kendi giymek için istîcar ettiği elbiseyi, başkasına giydiremez.”







Madde   537

   “Huliyyât, elbise gibidir.”






zaman_1453

  • Ziyaretçi
Ynt: Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye
« Yanıtla #5 : 12 Aralık 2008, 12:00:28 »
FASL-I SÂLİS

İCÂRE-İ HAYVAN HAKKINDADIR


Madde   538

   “Muayyen bir hayvanı istikrâ eylemek sahih olduğu gibi, bir mahall-i muayyene kadar götürmek üzre, mükârî ile mukavele etmek dahi sahihtir.”

Madde   539

   “Filan mahalle kadar diye, bir muayyen dâbbe istikrâ olunduğu sûrette, eğer dâbbe yolda bîtâb olup kalır ise, müste’cir muhayyer olur. Dilerse hayvan davranıncaya kadar bekler, ve dilerse icâreyi nakz eyler. Ve bu halde, oraya kadar olan mesâfenin ecr-i müsemmadan hisesi ne ise, anı âcire verir.”

Madde   540

   “Filan mahalle, şu kadar yük götürmek üzre pazarlık olunduğu sûrette, hayvan yolda bîtâb olup kalır ise, başka hayvana tahmîl ile yükü ol mahalle kadar götürmeye, mükârî mecbur olur.”













Madde   541

   “Lâaletta’yin bir hayvan istîcarı câiz olmaz. Fakat ba’de’l-akd ta’yin olunup da, müste’cir dahi kabul eder ise câiz olur. Ve bir de mu’tâd olduğu üzre lâaletta’yin bir nev’den bir dâbbe istîcar olundukda, câiz ve mutlak müteârefe masrûf olur.”
   Meselâ, âdet olduğu üzre mükârî ile filan mahalle kadar bir beygir istîcar olundukda, mükârî berveçh-i mu’tâd bir beygir ile, ol kimseyi oraya îsâl etmeye borçlu olur.

Madde   542

   “İcârede, sancak ve vilâyet gibi bir kıt’anın ismiyle, hadd-i mesâfeyi ta’yin eylemek kâfi değildir. Meğer ki, ol kıt’anın ismi bir şehre ıtlak olunmak üzre örf ola.”
   Meselâ “Bosna’ya dek, Arabistan’a kadar” diye hayvan istikrâ eylemek sahih olmayıp, varılacak şehir ya kasaba ya karyenin ta’yini lâzım gelir. Fakat Şam lafzı, bir kıt’anın ismi olduğu halde, şehr-i Dımışk’a ıtlak olunmak üzre örf olduğundan “Şam’a kadar” diye hayvan istikrâ olunsa sahih olur.

Madde   543

   “Filan mahalle kadar diye, bir hayvan istikrâ olunup da, ol mahallin ismi, iki beldeye ıtlak olunur olduğu takdirde, her hangisine gidilir ise, ecr-i misli lâzım gelir.”














   Meselâ, İstanbul’dan Çekmece’ye dek bir hayvan istikrâ olunup da, “Büyük” yahut “Küçükçekmece” diye tasrih kılınmadığı takdirde, her hangisine gidilir ise, anın mesâfesine göre ecr-i misl verilmek lâzım olur.

Madde   544

   “Bir beldeye dek, bir hayvan istikrâ olundukda, müste’ciri ol beldedeki hanesine kadar götürmek lâzım olur.”

Madde   545

   “Bir mahall-i muayyene dek, hayvan istîcar eden kimse, mükârînin izni olmadıkça, ol mahalli tecâvüz edemez. Ve tecâvüz ettikte, sağ ve salim sahibine teslim edinceye dek, ol hayvan müste’cirin zamânında olup, gerek zehâbında ve gerek iyâbında  telef olsa, zamân lâzım gelir.”

Madde   546

   “Bir mahall-i muayyene gitmek üzre diye, dâbbe istikrâ olundukda, müste’cir ol hayvan ile başka mahalle gidemez. Ve gidip de hayvan telef olsa zâmin olur.”
   Meselâ, Tekfurdağı’na gitmek üzre istîcar ettiği hayvan ile, İslimye’ye gitse ve hayvan telef olsa zamân lâzım gelir.

Madde   547

   “Bir mahall-i muayyene diye hayvan istîcar olunup da, oraya giden yollar müteaddid olsa, müste’cir nâsın sülûk ettiği yollardan her hangisiyle isterse gidebilir.”











Ve hayvan sahibi, gidecek yolu ta’yin etmişken, müste’cir başka yoldan gidip de hayvan telef olduğu sûrette, eğer bu yol hayvan sahibinin ta’yin eylemiş olduğu yoldan daha dolaşık ya sarb ise, zamân lâzım gelir. Ve eğer müsâvî yahut daha ehven ise, zamân lâzım gelmez.

Madde   548

   “Müste’cir, şu kadar müddet için istîcar eylediği hayvanı, ol müddetten ziyade isti’mal edemez ve edip de yedinde hayvan telef olsa zâmin olur.”

Madde   549

   “Falan adam binmek üzre, dâbbe istikrâsı sahih olduğu gibi, dilediğini bindirmek üzre ta’mîmen istikrâsı dahi sahihtir.”

Madde   550

   “Rükûb için istikrâ olunan hayvana, yük yükletilemez. Ve yükletilip de hayvan telef olsa zamân lâzım olur. Lâkin bu halde ücret lâzım olmaz.” (86. maddeye bak)

Madde   551

   “Falan adam binmek üzre istikrâ olunan  hayvana, başkası irkâb olunamaz. Ve irkâb olunup da hayvan telef olsa, zamân lâzım gelir.”














Madde   552

   “Bir kimse, dilediğini bindirmek üzre istikrâ eylediği dâbbeye, dilerse kendisi râkib olur ve dilerse başkasını irkâb eder. Fakat gerek kendisi binsin ve gerek başkasını bindirsin, her kim râkib olur ise, murad-ı ta’yin ve tahassus edip, andan sonra başkası irkâb olunamaz.”

Madde   553

   “Rükûb için bir hayvan istikrâ olunup da, kimin bineceği ta’yin ve “dilediğini bindirmek üzre” diye ta’mîm olunmasa, icâre fâsid olur.
   Fakat, kable’l- fesh ta’yin ve beyan olunur ise, sıhhate münkalib olur. Ve bu sûrette dahi her kim taayyün eder ise, andan başkası ol hayvana irkâb olunamaz.”   

Madde   554

   “Yük için hayvan istikrâ olundukda, semer ve ip ve çuval hakkında örf-i belde muteberdir.”

Madde   555

   “Yükün mikdarı beyan, yahut işaretle ta’yin edilmeyerek hayvan istikrâ olundukda, mikdarı örf ve âdete mahmûl olur.”
















Madde   556

   “Müste’cir, kira hayvanını sahibinin izni olmaksızın darb edemez. Ve darb edip de, andan nâşî hayvan telef olsa zâmin olur.”

Madde   557

   “Kira hayvanını darb etmek üzre sahibi izin verdiği sûrette, müste’cir ancak darbı mu’tâd olan yerine vurabilir. Ve eğer darbı mu’tâd olan mevziden başka yerine darb ile, meselâ sağrısına vuracak yerde başına vurmakla hayvan telef olsa, zamân lâzım gelir.”

Madde   558

   “Yük için istikrâ olunan hayvana binilebilir.”

Madde   559

   “Yükün nev’ ve mikdarı zikr ve beyan olunarak hayvan istîcar olundukda, mazarratta ana mümâsil yahut andan daha ehven, ol kadar diğer bir nev’ yük dahi yükletebilir. Amma mazarratı daha ziyade olan şeyi yükletemez.”
   Meselâ, bir kimse beş kile buğday yükletmek üzre istikrâ eylediği beygire, gerek kendisinin olsun ve gerek başkasının olsun ve her hangi nev’den olursa olsun, beş kile buğday yükletebildiği gibi, beş kile arpa dahi yükletebilir. Amma, beş kile arpa yükletmek üzre istikrâ eylediği hayvana, beş kile buğday yükletemez. Nitekim yüz kıyye









pamuk yükletmek üzre istikrâ olunan hayvana, yüz kıyye demir yükletemediği gibi.

Madde   560

   “Kira hayvanından yükü indirmek, mükârî üzerinedir.”

Madde   561

   “Me’cûrün nafakası âcir üzerinedir.”
   Meselâ, istikrâ olunan beygirin alefi ve suvarılması sahibi üzerinedir. Fakat, anın izni olmaksızın müste’cir hayvana yem verir ise, teberru’dur; sonra sahibinden akçesini alamaz.



FASL-I RÂBİ’

İCÂRE-İ ÂDEMÎ BEYANINDADIR

Madde   562

   “Hizmet, ya icrâ-yı san’at için, “bâb-ı sânînin fasl-ı sâlisinde beyan olunduğu üzre, müddet beyanıyla” yahut diğer sûrette ameli ta’yin ile, icâre-i âdemî câizdir.” 

Madde   563

   “Ücret mukavele edilmeyerek, bir şahıs bir kimsenin talebi üzerine, ol kimseye hizmet ettikde, ücret ile hizmet eder makuleden ise, ecr-i misil alır, değil ise bir şey alamaz.”

Madde   564

   “Bir kimse, bir şahsa mikdar beyan etmeyerek, “falan işi





gör, sana ikrâm ederim” deyip, o dahi îfâ-yı hizmet eylese, ecr-i misle müstahak olur.”

Madde   565

   “Ücret tesmiye olunmaksızın, amele istihdam olundukda, gündeliği ma’lûm ise, ücret-i ma’lûme ve değil ise ecr-i misli verilir. Buna mümâsil esnâfın muâmeleleri dahi bu vechiledir.”

Madde   566

   “Kıyemiyyâttan lâaletta’yin bir şey verilmek üzre, ecîr ile akd-i icâre olundukda, ecr-i misil lâzım olur.”
   Meselâ, bir kimse birine “gel bana şu kadar gün hizmet et, sana bir çift öküz alıvereyim” dese, öküz i’tâsı lâzım gelmeyip, ecr-i misil lâzım gelir. Fakat âdet olduğu üzre, elbise yapılmak üzre süt ana istîcarı câiz ve elbisenin nasıl olacağı vasf ve ta’rif olunmadığı takdirde, evsat derecesi lâzım olur.

Madde   567

   “Hademeye hariçten verilmiş olan bahşiş, ücrete mahsub edilemez.”

Madde   568

   “Bir ilm, ya sanat ta’lîmi için, üstâd istîcar olundukda, eğer müddet beyan olunur ise, icâre müddet üzerine mün’akid olur.














Hatta üstâd, ta’lîme hazır ve müheyyâ bulunmak ile ücrete müstahak olur. Şâkird gerek ta’allüm etsin ve gerek etmesin.
   Ve eğer müddet beyan olunmaz ise, icâre fâsid olarak mün’akid olur. Bu sûrette şâkird ta’allüm ederse, üstâd ücrete müstahak olur ve illa ücret alamaz.” 

Madde   569

   “Bir kimse, meselâ oğlunu sanat öğrenmek için ustaya verip, ehad-ı hümâ âhara ücret şart etmedikleri halde, çocuk sanat öğrendikten sonra yekdiğerinden mutâlebe etseler, örf ve âdet-i belde ne ise anınla amel olunur.”

Madde   570

   “Bir karye ahalisi, bir hoca yahut imâm ya müezzin istîcar edip, anlar dahi îfâ-yı hizmet etseler, ücretlerini ol karye ahalisinden alırlar.”

Madde   571

   “Bi’n-nefs amel etmek, yani kendi işlemek üzre istîcar olunan ecîr, kendi yerinde başkasını kullanamaz.”
   Meselâ, bir kimse bir cübbeyi şu kadar kuruşa, terzi kendi eliyle dikmek üzre pazarlık ettikde, terzi anı âhara diktiremeyip kendisi dikmek lâzım gelir. Ve âhara diktirdiği takdirde, telef olsa zâmin olur.

Madde   572

   “Mutlak olarak mukavele olunduğu sûrette, âcir kendi yerinde










başkasını kullanabilir.”


Madde   573

   “Müste’cirin, ecîre “bu işi yap” demesi ıtlaktır.”
   Meselâ, bir kimse terziye bizzat, yahut kendin diye takyid etmeksizin, şu kadar kuruşa bu cübbeyi dik deyip de, mukavele ettikde,terzi anı kalfasına yahut diğer bir terziye diktirse, ecr-i müsemmaya müstahak olur. Ve bilâ-taad cübbe telef olsa zâmin olmaz.

Madde   574

   “Amelin tevâbiinden olup da, ecîr üzerine şart kılınmayan her ne olur ise olsun, bunda örf ve âdet-i beldeye itibar olunur.”
   İplik, terzinin olmak üzre âdet olduğu gibi

Madde   575

   “Yükü haneye idhal etmek hammala lâzım olup, amma mahalline koymak anın üzerine lâzım değildir.”
   Meselâ, yükü üst kata çıkarmak ve zahîreyi ambara dökmek hammalın borcu değildir.

Madde   576

   “Ecîre yemek vermek, müste’cire lâzım olmaz. Meğer ki, örf-i belde ola.”

Madde   577

   “Bir dellâl bir malı gezdirip de, satamasa ba’dehu sahibi










sattıkda, ol dellâl ücret alamaz. Ve diğer bir dellâl sattığı takdirde, ücret-i dellâliyyeyi, kâmilen ikinci dellâl alıp, evvelkisi bir şey alamaz.”
 
   
Madde   578

   “Bir kimse malını dellâle verip, “şu kadar kuruşa sat” dedikde, dellâl andan ziyadeye satsa, ol ziyade dahi mal sahibinin olup, dellâl ücret-i dellâliyyesinden başka bir şey alamaz.”


Madde   579

   “Bey’de dellâl, dellâliyyesini aldıktan sonra bir müstahak çıkıp da mebî’i alsa, yahut ayb ile, mebî’ red olunsa, dellâliyye istirdad olunamaz.”

Madde   580

   “Bir kimsenin tarlasındaki ekini biçmek üzre, şu kadar kuruşa istîcar eylemiş olduğu orakçılar, ekinin bir mikdarını biçtikleri halde, dolu yağmakla yahut başka bir kazâ zuhuriyle ekinin mâadası telef olsa, ecr-i müsemmadan biçtikleri ekinin hissesine isâbet eden mikdarı alabilip, bâkisini alamazlar.” 

Madde   581

   “Süt ana  hasta oldukda, fesh-i icâre edebildiği gibi








böyle hasta ya gebe olur, yahut çocuk anın memesini almaz veya sütünü istifrağ eyler ise, müsterzi’ dahi fesh-i icâre edebilir.”


BÂB-I SÂBİ’

BA’DE’L- AKD   ÂCİR VE MÜSTE’CİRİN VAZİFE VE SALÂHİYYETLERİNE DAİR OLUP ÜÇ FASLI HÂVÎDİR

FASL-I EVVEL

TESLİM-İ ME’CÛR HAKKINDADIR

Madde   582

   “Me’cûrun teslimi, müste’cire bilâ-mâni’ anınla intifa’ edebilecek halde, âcirin izin ve ruhsat vermesidir.”

Madde   583

   “Müddet ya mesâfe üzerine, icâre-i sahiha akd olundukda, müddetin inkızâsına ve mesâfenin hitâmına kadar, me’cûrun muttasılan ve müstemirren yedinde durmak üzre, müste’cire teslimi lâzımdır.”
   Meselâ, bir kimse şu kadar müddet ile, yahut filan yere gitmek üzre bir araba istîcar ettikde, ol müddet zarfında yahut oraya varıncaya dek, ol arabayı kullanabilir  ve orada sahibi onu alıp da kendi umûrunda isti’mal edemez.













Madde   584

   “Âcirin bir mülk-i akarını, içinde kendi malı olduğu halde îcâr etse, fariğan teslim etmedikçe kira işlemez. Meğer ki ol malı dahi müste’cire satmış ola.”

Madde   585

   “Âcir, haneyi teslim edip de, içindeki eşyasını koyduğu bir odayı teslim etmese, ol odanın bedel-i icâreden, hissesi mikdarı sâkıt olur. Ve hanenin bâkisinde dahi müste’cir muhayyerdir. Ve eğer âcir kable’l-fesh haneyi tahliye ve teslim ederse, icâre lâzım olur yani müste’cirin hakk-ı feshi sâkıt olur.”



FASL-I SÂNÎ

BA’DE’L- AKD ÂKIDEYNİN ME’CÛRDE TASARRUFLARINA DAİRDİR


Madde   586

   “Me’cûr akar ise, müste’cir anı kable’l- kabz âhara îcâr edebilir. Ve eğer menkul ise edemez.”

Madde   587

   “Nâsın, isti’mal ve intifâ’da mütefâvit olmadığı  me’cûru













müste’cir başakasına îcâr edebilir.”

Madde   588

   “İcâre-i fâside ile müste’cir olan kimse, me’cûru ba’de’l-kabz, başkasına icâre-i sahiha ile îcâr etse câiz olur.”

Madde   589

   “Bir kimse, malını müddet-i ma’lûme üzerine, birine icâre-i lâzime ile îcâr ettikten sonra, tekrar başkasına ol müddeti îcâr eylese, icâre-i sâniye nâfiz ve muteber olmaz.”

Madde   590

   “Müste’cirin izni olmaksızın, âcir me’cûru satsa, müste’cir hakkında bey’ nâfiz olmaz ise de, bâyi’ ile müşteri beyninde nâfiz olur.
   Hatta müddet-i icârenin inkızâsında, müşteri hakkında bey’-i lâzım olarak almakdan imtina’ edemez.
   Meğer ki, müddet-i icârenin inkızâsından mukaddem, müşteri bâyi’den mebî’in  teslimini mutâlebe edip de, teslimi mümkün olmadığı cihetle kaadî, akd-i bey’i fesh eyleye ve eğer müste’cir bey’i mücîz olur ise, her biri hakkında bey’ nâfiz olur.

















Lâkin, müste’cirin bervech-i peşin vermiş olduğu bedel-i icâreden, istîfâ etmediği mikdarı eline vasıl olmadıkça, me’cûr anın elinden alınamaz.
   Ve eğer müste’cir bunu istîfâ etmeden, me’cûru teslim eder ise, hakk-ı habsini ıskat etmiş olur.”



FASL-I SÂLİS

RED VE İÂDE-İ ME’CÛRE MÜTEALLİK MEVÂD BEYANINDADIR


Madde   591

   “İcârenin inkızâsından sonra müste’cir, me’cûr üzerinden ref’-i yed etmesi lâzımdır.”

Madde   592

   “İcârenin inkızâsından sonra müste’cir, artık me’cûru isti’mal edemez.”

Madde   593

   “İcâre münkâzi olup da, âcir malını almak istedikde, müste’cirin dahi teslim etmesi lâzımdır.”

Madde   594

   “Me’cûrun red ve iâdesi, müste’cirin üzerine lâzım olmayıp, icârenin inkızâsında me’cûrun ahzi, âcir üzerinedir.”










Meselâ, bir hanenin icâresi münkazî oldukda, sahibi varıp hanesini teslim etmek lâzımdır.
   Kezâlik, filan mahalle kadar bir hayvan istîcar olundukda, sahibi ol mahalde bulunup hayvanını almak lâzım gelir. Ve gelip almadığı halde, müste’cirin taaddî ve taksîri olmaksızın, yedinde ol hayvan telef olsa zâmin olmaz.
   Amma, bir mahall-i muayyenden gidip gelmek üzre istîcar etmiş olsa, ol mahalle götürmesi lâzım gelir. Ve oraya getirmeyerek kendi hanesine götürüp tutsa ve hayvan telef olsa zâmin olur.

Madde   595

   “Me’cûrun red ve iâdesi haml ve meûnete muhtac ise, ücret-i nakliyyesi âcir üzerinedir.”


BÂB-İ SÂMİN

ZAMÂNÂT BEYANINDA OLUP ÜÇ FASLI HÂVÎDİR

FASL-I EVVEL

ZAMÂN-I MENFAAT HAKKINDADIR

Madde   596

   “Bir kimse, bir malı sahibinin izni olmaksızın isti’mal etmiş olsa, gasb kaabilinden olarak, menâfi’ini  ödemek lâzım gelmez.
   Fakat mal-i vakf ya mal-i sagîr ise, her halde ve muaddün li’l-istiğlâl 














ise,  te’vîl-i mülk ve akd olmadığı halde, zamân-ı menfaat yani ecr-i misil lâzım olur.”
   Meselâ, bir kimse âharın hanesinde akd-i icâre etmeksizin, hodbehod bir müddet sâkin olsa, ücret vermesi lâzım gelmez. Fakat ol hane vakfın ya bir sagîrin malı ise, gerek te’vîl-i mülk ve akd bulunsun ve gerek bulunmasın, her halde sâkin olduğu müddetin ecr-i mislini vermesi lâzım gelir.

Madde   597

   “Te’vîl-i mülk ile isti’mal olunan mal, muaddün li’l-istiglâl olsa dahi, zamân-ı menfaat lâzım gelmez.”
   Meselâ bir mal-i müştereki, şeriklerinden birisi diğer şerikinin izni olmaksızın, bir müddet müstakillen tasarruf ve isti’mal eylese, “mülkümdür” diye isti’mal eylemiş olacağı cihetle, muaddün li’l-istiglâl olsa dahi, diğer şeriki hissesinin ücretini alamaz.

Madde   598

   “Te’vîl-i akd ile isti’mal olunan mal, muaddün li’l-istiğlâl olsa dahi, zamân-ı menfaat lâzım gelmez.”
   Meselâ, bir kimse müştereken mâlik olduğu dükkânı, şerikinin izni olmaksızın birine satmakla, müşteri dahi bir müddet tasarruf edip, ancak diğer şeriki bey’a icâzet vermeyerek, hissesini zapt eyledikde, dükkân her








ne kadar muaddün li’l-istiglâl ise de, hissesinin ücretini mutâlebe edemez. Zira müşteri anı te’vîl-i akd ile isti’mal etmiş, yani “akd-i bey’ ile mutasarrıfım” diye kullanmış olduğu cihetle, zamân-ı menfaat lâzım gelmez.
   Kezâlik, bir kimse bir değirmeni, mülkü olmak üzre birine bey’ ve teslim ile, müşteri bir müddet zapt ve tasarruf ettikten sonra, başka bir kimse ol değirmene müstahak çıkıp, ba’de’l-isbat ve’l- hükm müşteriden alsa, müşterinin müddet-i mezbûrede tasarrufu için ücret nâmına bir şey alamaz. Zira bunda dahi te’vîl-i akd vardır.

Madde   599

   “Bir kimse, bir sagîri velîsinin izni olmaksızın istihdam eylese, bâliğ oldukda hizmetinin ecr-i mislini alır. Ve sagîr fevt olsa veresesi dahi, ol müddetin ecr-i mislini ol kimseden alabilir.”



FASL-I SÂNÎ

MÜSTE’CİRİN ZAMÂNI HAKKINDADIR

Madde   600

   “Akd-i icâre, gerek sahih olsun ve gerek sahih olmasın, müste’cir yedinde me’cûr, emanettir.”

Madde   601

   “Me’cûr, eğer müste’cir yedinde telef olur ise, müste’cirin taaddîsi ya taksîri veyahut me’zûniyyetine muhalefeti olmadıkça, zamân lâzım gelmez.”











Madde   602

   “Müste’cirin taaddîsi ile me’cûr telef olsa, yahut kıymetine noksan gelse, müste’cire zamân lâzım gelir.”
   Meselâ, müste’cir kira hayvanını vurup öldürse, yahut unf ve şiddet üzre sürmekle hayvan telef olsa, kıymetini zâmin olur.

Madde   603

   “Müste’cirin, hilâf-ı mu’tâd hareketi taaddî olup,  bundan tevellüd eden zarar ve hasarı zâmin olur.”
   Meselâ, istîcar ettiği elbiseyi, âdet-i nâsa muhalif olarak isti’mal edip de fersûde olsa, zâmin olur.
   Kezâlik, hane-i me’cûrde, nâsın yakmadığı mertebe ziyade ateş yakmasından nâşî, harîk zuhuriyle hane muhterik olsa zâmin olur.

Madde   604

   “Müste’cirin emr-i muhâfazada taksîri ile, me’cûr telef olsa yahut, kıymetine noksan gelse, zamân lâzım gelir.”
   Meselâ, müste’cir kira hayvanını, başı boş bir mahalle salıvermekle zâyi’ olsa zâmin olur.

Madde   605

   “Meşrûtun mâfevkine tecâvüz ile, müste’cirin kendi me’zûniyyetine muhalefeti, zamânı mûcib olur. Amma, misline yahut mâdûduna udûl  ile muhalefeti, zamânı icab etmez.”
   Meselâ, müste’cir şu kadar kıyye yağ yükletmek üzre istikrâ eylediği hayvana, ol kadar kıyye demir yükledip de, hayvan telef olsa zâmin olur.










   

Amma mazarratta yağa müsâvî yahut daha hafif bir cins hamûle yükledip de hayvan telef olsa, zamân lâzım gelmez.

Madde   606

   “İcârenin inkızâsında me’cûr, kemâkân müste’cir yedinde vedî’a gibi emanet kalır. Binaenaleyh icâre münkazî olduktan sonra, müste’cir me’cûru isti’mal edip de telef olsa zâmin olur.
   Kezâlik, icârenin inkızâsında, âcir malını taleb edip de müste’cir vermeyip, imsâk ettikten sonra ol mal telef olsa, zamân lâzım  gelir.”


FASL-I SÂLÎS

ECÎRİN ZAMÂNI HAKKINDA

Madde   607

   “Ecîrin taaddîsi yahut taksîri ile müste’cerün fîh telef olsa, zâmin olur.”

Madde   608

   “Ecîrin taaddîsi, müste’cirin sarâhaten ya delâletten emrine muhalif amel ve hareket etmesidir.”
   Meselâ, bir kimse ecîr-i hass olan çobana, “şu hayvanları filan mahalde ra’y et âhar yere götürme” demişken, çoban ol mahalde ra’y etmeyerek başka mahalle götürüp ra’y etse, taaddî etmiş olur.










   Ve orada ra’y eder iken hayvanlar telef olsa, çobana zamân lâzım gelir.
   Kezâlik, bir kimse terziye bir kumaş verip, “bana bir uzun entari çıkarsa kes” deyip, terzi dahi çıkar diyerek kesdikde, uzun entari çıkmasa, ol kimse kumaşı terziye tazmin ettirebilir.

Madde   609

   “Ecîrin taksîri, müste’cerün fîhin muhâfazasında bilâ-özr kusur etmesidir.”
   Meselâ, sürüden bir hayvan firâr ettikde, çoban mücerred tekâsül ve imhâlinden nâşî, varıp tutmadığı cihetle hayvan zâyi’ olsa, çoban taksîr etmiş olacağından zâmin olur. Amma, anın arkası sıra gittiği takdirde, diğer hayvanların zâyi’ olma ihtimali gâlib olduğu cihetle varıp tutmamış ise, ma’zûr olmakla zamân lâzım gelmez.

Madde   610

   “Ecîr-i hâss, emîndir.
   Hatta, yedinde bigayr-i sun’ihî telef olan malı zâmin olmaz.
   Ve kezâ bilâ-taad, kendi ameliyle telef olan malı dahi zâmin olmaz.”

Madde   611

   “Ecîr-i müşterekin, gerek taaddîsi ya taksîri olsun ve gerek

















olmasın,  kendisinin fi’l ve sun’undan tevellüd eden zarar ve hasârı zâmin olur.”


İrâde-i seniyye târihi           fî 6 Zilkade sene 286




Müfettiş-i Evkaf-ı Hümâyûn          Nâzır-ı Divân-ı Ahkâm-ı Adliyye
Es-seyyid Halil                 Ahmed Cevdet 



An Âzâ-i Divân-ı Ahkâm-ı Adliyye          An Âzâ-i Şûra-yı Devlet
   Es-seyyid Ahmed Hulûsi            Seyfeddin




An Âzâ-yı Şûra-yı Devlet       An Âzâ-i Divân-ı Ahkâm-ı Adliyye
   Mehmed Emîn                    Es-seyyid Ahmed Hilmi



   
An Âzâ-yı Cemiyyet İbn-i Âbidinzâde
Alâeddin 

zaman_1453

  • Ziyaretçi
Ynt: Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye
« Yanıtla #6 : 12 Aralık 2008, 12:03:33 »
KİTÂBÜ’L    KEFÂLE
SÛRET-İ HATT-I HÜMÂYÛN

MÛCEBİNCE AMEL OLUNA


KİTÂB-I SÂLİS

KEFÂLET HAKKINDA OLUP BİR MUKADDEME İLE ÜÇ BÂB-I HÂVÎDİR

MUKADDEME

KEFÂLETE DAİR OLAN ISTILÂHÂT-I FIKHİYYE BEYANINDADIR


Madde   612

   “Kefâlet : Bir şeyin mutâlebesi hakkında, zimmeti zimmete zammetmektir.”
   Yani, bir kimse zâtını, diğerin zâtına zammedip ve anın hakkında lâzım gelen mutâlebeyi, kendi dahi iltizâm eylemektir.

Madde   613

   “Kefâlet bi’n-nefs : Bir adamın şahsına kefil olmaktır.”









Madde   614

   “Kefâlet bi’l-mal :  Bir malın edâsına kefil olmaktır.”

Madde   615

   “Kefâlet bi’t-teslim :  Bir malın teslimine kefil olmaktır.”

Madde   616

   “Kefâlet bi’d-derk : Mebî’, bi’l-istihkak zapt olunduğu takdirde, akçesini edâ ve teslime, yahut bâyi’in nefsine kefil olmaktır.”

Madde   617

   “Kefâlet-i münecceze : Şarta muallak ve zaman-ı müstakbele muzâf olmayan kefâlettir.”

Madde   618

   “Kefil : Kendi zimmetini, âharın zimmetine zammeden yani, âharın müteahhid olduğu şeye, kendi dahi müteahhid olan kimsedir ki, ol âhara “asîl” ve “mekfûlün anh” denilir.”

Madde   619

   “Mekfûlün leh : Kefâlet hususunda tâlib ve dâyin olan kimsedir.”

Madde   620

   “Mekfûlün bih : Kefilin teslimine ya edâsına müteahhid olduğu










şeydir ki, kefâlet bi’n-nefsde, mekfûlün anh ile mekfûlün bih bir şeydir.”


BÂB-I EVVEL

AKD-İ KEFÂLET HAKKINDA OLUP İKİ FASLI HÂVÎDİR

FASL-I EVVEL

RÜKN-İ KEFÂLET HAKKINDADIR

Madde   621

   “Yalnız kefilin icabıyla kefâlet mün’akid ve nâfiz olur. Fakat mekfûlün leh dilerse reddedebilir. Ve mekfûlün leh reddetmedikçe kefâlet bâki kalır.”
   Bu sûrette mekfûlün lehin gıyâbında, birinden alacağına bir kimse kefil olup da, haber-i kefâlet kendüye vâsıl olmadan vefat etse, kefil bu kefâletiyle mutâlebe ve muâheze olunur.

Madde   622

   “Kefilin icabı, yani elfâz-ı kefâlet örf ve âdette, taahhüd ve iltizâma delâlet eden sözlerdir.”
   Meselâ, “kefil oldum” yahut “kefilim” veya “zâminim” dese, kefâlet mün’âkid olur.

Madde   623

   “Va’d-i muallak ile dahi kefâlet olur.” (84. maddeye bak)









Meselâ, “falan adam senin alacağını vermez ise, ben veririm” dese kefâlet olur. Ve dâyin alacağını isteyip de, medyûn vermese, kefilden mutâlebe eder.

Madde   624

   “Bugünden filan vakte kadar kefilim” dedikde, kefâlet-i muvakkate olarak müneccezen mün’akid olur.”

Madde   625

   “Kefâlet, mutlak olarak mün’akid olduğu gibi, ta’cîl veya te’cîl kaydıyla, yani hemen yahut filan vakitte îfâ olunmak üzre diye, mukayyed olarak dahi mün’akid olur.”

Madde   626

   “Kefile, kefil olmak sahihtir.”

Madde   627

   “Kefilin taaddüdü câizdir.”


FASL-I SÂNÎ

ŞERÂİT-İ KEFÂLET BEYANINDADIR

Madde   628
   
   “Kefâletin in’ikadında, kefilin âkil ve bâliğ olması şarttır.”
   Binaenaleyh, mecnûn ve ma’tûh ve sabînin kefâleti sahih olmaz. Sabî iken kefil olup da, ba’de’l-bülûğ bu kefâleti mukırr olsa dahi, anınla muâheze olunamaz.








Madde   629

   “Mekfûlün anhin âkil ve bâliğ olması şart değildir.”
   Binaenaleyh, mecnûnun ve sabînin borcuna kefâlet sahih olur.

Madde   630

   “Mekfûlün bih nefs ise, ma’lûm olması şarttır. Ve mal ise, ma’lûm olması şart değildir.”
   Binaenaleyh, “falan adamın falan adama olan borcuna kefilim” dedikde, borcun mikdarı ma’lûm olmasa dahi, kefâlet sahih olur.

Madde   631

   “Kefâlet bi’l-malde, mekfûlün bih asîl üzerine mazmûn olmak, yani asîl üzerine îfâsı lâzım olmak şarttır.”
   Binaenaleyh, semen-i mebî’in ve bedel-i icâre ve sair düyûn-ı sahihaya, kefâlet sahih olur.
   Kezâlik, mal-i magsûbe kefâlet sahih olup,  lede’l-mutâlebe kefil, bunu aynen ya bedelen îfâya mecbur olur.
   Ve kezâ, sevm-i şirâ tarîkiyle makbûz olan mala, semen tesmiye olunmuş ise, kefâlet sahihdir. Amma, kable’l-kabz mebî’in aynına kefâlet sahih olmaz. Zira ayn-ı mebî’, bâyi’ yedinde telef olsa, bey’ münfesih olacağından, bâyi’ üzerine mazmûn olmayıp, yalnız semenini kabz etmiş ise reddi lâzım olur.
   Kezâlik, merhûn  ve müsteâr ve me’cûr ve emânât-ı saire, asîl üzerine mazmûn olmadığından, bunların ayınılarına kefâlet sahih olmaz. Fakat mekfûlün anh, bunları izâ’a ve istihlâk eder ise, “kefilim” dese













sahih olur. Ve bir de, gerek mebî’in ve gerek bunların teslimine kefâlet sahih olur. Ve lede’l-mutâlebe bir cihetle hakk-ı habsleri yok ise, kefil bunları  teslime mecbur olur. Ancak kefâlet bi’n-nefsde, mekfûlün bihin vefatıyla, kefil berî olduğu gibi, bunlar telef olduğu takdirde dahi, kefile bir şey lâzım gelmez.

Madde   632

   “Ukûbâtta  niyâbet cârî olmaz.”
   Binaenaleyh, kısâsa ve sair ukûbât ve mücâzât-ı şahsiyyeye, kefâlet sahih değildir. Amma cârih ve katil üzerine lâzım gelen erş ve diyete kefâlet sahihtir.

Madde   633

   “Mekfûlün anhin yesârı şart olmayıp, müflise dahi kefâlet sahih olur.”



BÂB-I SÂNÎ

KEFÂLETİN AHKÂMI BEYANINDA OLUP ÜÇ FASLI  HÂVÎDİR

FASL-I EVVEL

KEFÂLET-İ MÜNECCEZE VE MUALLAKA VE MUZÂFENİN HÜKMÜ BEYANINDADIR


Madde   634

   “Kefâletin hükmü mutâlebedir.”
   Yani, mekfûlün lehin kefilden, mekfûlün bihi mütâlebeye hakkı olmaktır.



Madde   : 635

   “Kefâlet-i münecezede, deyn eğer asîl hakkında mu’accel ise derhal ve müeccel ise, müddet-i muayyenesinin tamamında kefil mutâleb olur.”
   Meselâ, bir kimse birinin borcuna “kefil oldum” dedikde, borç eğer mu’accel ise, derhal müeccel ise, müddeti hitâmında dâin alacağını kefilden mutâlebe edebilir.


Madde   : 636


   “Amma, bir şarta muallak ve zaman-ı müstakbele muzâf olarak mün’akid olan kefâlette, şart tahakkuk ve zaman hulûl etmedikçe kefil mutâleb olmaz.”
   Meselâ, “falan adam senin alacağını vermez ise, edâsına kefilim” dedikde, kefâlet meşrûtan mün’akid olup, lede’l mutâlebe, ol adam borcunu vermez ise, kefilden mutâlebe olunur. Yoksa asîlden kable’l-mutâlebe, kefil mutâleb olmaz.
   Kezâ, “falan adam senin malını sirkat eder ise, ben zâminim” dese, kefâlet sahih ve ol adamın sirkati sâbit oldukda, kefil mutâleb olur.
   Ve kezâ, mekfûlün leh ne vakit mutâlebe eder ise, şu kadar gün mühlet verilmek üzre kefil olsa, mekfûlün lehin mutâlebe ettiği vakitten itibaren, ol kadar gün mühlet verilip, eyyâm-ı mezkûrenin mürûrundan sonra, mekfûlün leh, her ne vakit ister ise mutâlebe eder ve kefilin tekrar o kadar gün istid’âsına salâhiyeti olmaz.















Kezâlik, “falanda sâbit olacak  alacağına” veya “falana ikrâz
edeceğin meblağa” yahut “falanın senden gasb edeceği şeye” veyahut “falana satacağın malın semenine kefilim” dedikde, kefil ancak bu ahvâlin tahakkukunda, yani borcun sübûtü ve akçenin ikrâzı ve gasbın tahakkuku ve malın bey’ ve teslimi vukû’unda mutâleb olur.
Ve kezâ, “filan gün ihzar etmek üzre, falanın nefsine kefilim” dedikde, kefil ol günden mukaddem, mekfûlün bihin ihzârıyla mutâleb olmaz.

Madde   : 637

   “Şartın tahakkukunda, vasf ve kaydının tahakkuku dahi lâzımdır.”
   Meselâ, “falan kimsenin üzerine ne hükm olunur ise edâsına kefilim” dediği sûrette, o kimse şu kadar kuruş borç ikrâr etse hükm-i hâkim lâhik olmadıkça, kefilin anı edâ etmesi lâzım gelmez.

Madde   : 638

   “Kefâlet bi’d-derkte, mebî’a müstahak çıktıkda, bi’l-muhâkeme bâyi’in semeni reddetmesine hükm olunmadıkça, kefil muâheze olunmaz.”

Madde   : 639

   “Kefâlet-i muvakkatada, kefil ancak müddet-i kefâlet zarfında mutâleb olur.”
   Meselâ, “bugünden bir aya kadar kefilim” dedikde, kefil ancak bu bir ay zarfında mutâleb olup, ol ayın mürûrunda kefâletten berî olur.

Madde   : 640

   “Kefâletin in’ikadından sonra, kefil kendisini kefâletten







ihraç edemez. Fakat, kefâlet-i muallaka ve muzâfede, deynin zimmet-i medyûna terettübünden mukaddem, kefil kendisini kefâletten ihraç edebilir.”
   Meselâ, bir kimse bir adamın nefsine ya deynine, müneccezen kefil olduktan sonra, kendisini kefâletten ihraç edemediği gibi, “falandan ne kadar alacağı sâbit olur ise, zâminim” dedikde dahi kefâletten dönemez. Zira deynin sübûtü her en kadar akd-i kefâletten muahhar ise de, zimmet-i medyûna terettübü, akd-i kefâletten mukaddemdir. Amma, “falan adama ne satar isen”, yahut “satacağın malın semenine kefilim” dediği sûrette, mekfûlün lehin ol adama satacağı malın semenine zâmin olur. Fakat, kable’l-bey’ kendisini kefâletten ihraç edebilir. Şöyle ki, “ben kefâletten vazgeçtim, sen ol adama mal satma” dedikten sonra, mekfûlün leh ol adama bir şey satar ise, kefil anın semenine zâmin olmaz.

Madde   : 641

   “Magsûb ya müsteâr olan malın, red ve teslimine kefil olan kimse, malı sahibine teslim ettikde, ücret-i nakliyyesiyle gâsıb ve müstaîre rucû’ eder. Yani, ücret-i nakliyyesini anlardan alır.”



FASL-I SÂNÎ

KEFÂLET Bİ’N-NEFSİN HÜKMÜ BEYANINDADIR


Madde   : 642

   “Kefâlet bi’n-nefsin hükmü, mekfûlün bihi ihzârdan ibarettir.”










Şöyle ki, hangi vakit mekfûlün bihin teslimini şart etmiş ise, ol vakit mekfûlün leh taleb ettiği gibi, kefilin anı ihzâr etmesi lâzım gelir. İhzâr eder ise, febihâ ve eğer etmez ise, anı ihzâr etmek üzre cebr olunur.



FASL-I SÂLİS

KEFÂLET Bİ’L-MALİN AHKÂMI BEYANINDADIR


Madde   : 643

   “Kefil zâmindir.”

Madde   : 644

   “Tâlib, mutâlebede muhayyerdir; alacağını dilerse kefilden ve dilerse asîlden mutâlebe eder. Ve birinden mutâlebesi diğerinden mutâlebe hakkını ıskat etmeyip, birinden mutâlebe ettikten sonra, diğerinden veyahut ma’an ikisinden dahi mutâlebe edebilir.”

Madde   : 645

   “Kefil bi’l-mal olan kimsenin kefâleti hasebiyle zimmetine lâzım gelen meblağa, diğer biri kefil olsa, dâyin alacağını kefillerin hangisinden ister ise mutâlebe eder.”

Madde   : 646

   “Bir cihetten dolayı müştereken medyûn olan kimseler, yek-diğere kefil olsalar, her biri deynin mecmûiyle mutâleb olur.”









Madde   : 647

   “Bir deynin, müteaddid kefilleri olduğu sûrette, eğer başka başka kefil olmuşlar ise, her biri mecmû-ı deyn ile mutâleb olur.
   Ve eğer ma’an kefil olmuşlar ise, her biri deynden hissesi mikdarıyla mutâleb olur. Fakat bunlar, yekdiğerin zimmetine lâzım gelen meblağa dahi kefil olmuşlar ise, ol halde her biri mecmû-ı deynle mutâleb olur.”
   Meselâ, bir kimsenin bin kuruş borcuna, biri kefil olduktan sonra, diğer biri dahi kezâlik bin kuruşa kefil olsa, dâyin bu meblağı, kefillerin her hangisinden ister ise mutâlebe eder.  Amma, ol iki kimse, bu bin kuruşa ma’an kefil olsalar, her biri bin kuruşun nısfıyla mutâleb olur. Meğer ki, yekdiğerin zimmetine lâzım gelen meblağa dahi kefil olmuşlar ise, ol halde her biri bin kuruş ile mutâleb olur.

Madde   : 648

   “Kefâlette, asîlin berî olması şart kılınır ise, havâleye münkalib olur.”

Madde   : 649

   “Muhîlin  adem-i berâeti şartıyla havâle kefâlettir.”
   Binaenaleyh, bir kimse medyûna “sendeki alacağımı, sen dahi zâmin olmak üzre falanın üzerine havâle et” dese, o dahi ol vechile havâle etse, tâlib alacağını her hangisinden ister ise alır.

















Madde   : 650

   “Biri nezdinde, bir kimsenin emanet malı olduğu halde, ol maldan edâ etmek üzre, ol kimsenin borcuna kefil olsa câiz olur. Ve ol maldan îfâ etmek üzre kefil icbar olunur. Ve eğer mal telef olsa, kefile bir şey lâzım gelmez. Fakat, kefil olduktan  sonra ol malı sahibine reddetse, ol halde kendi zâmin olur.”

Madde   : 651

   “Bir kimse, birini filan vakitte ihzâr etmek üzre nefsine ve ol vakit ihzâr etmediği takdirde, borcunun edâsına kefil oldukda, vakt-i muayyende ihzâr etmez ise, kefilin ol deyni vermesi lâzım gelir.
   Ve kefil fevt oldukda, veresesi vakt-i muayyene kadar mekfûlün bihi teslim ederler. Yahut mekfûlün bih cihet-i kefâletten dolayı, nefsini teslim eyler ise, kefil tarafına malca bir şey terettüb etmez. Ve eğer anlar mekfûlün bihi, yahut mekfûlün bih nefsini teslim etmez ise, kefilin terekesinden malın edâsı lâzım gelir ve mekfûlün leh fevt olsa, vârisi mutâlebe eder.
   Ve kefil vakt-i muayyende, mekfûlün bihi ihzâr edip de, mekfûlün leh tagayyüb ve ihtifâ  eylese, anın tarafından bir vekil















nasb ile, ana teslim olunmak üzre, kefil hâkime müracaat eyler.”

Madde   : 652

   “Kefâlet-i mutlakada, deyn eğer asîl üzerine mu’accel ise, kefil hakkında dahi mu’accel ve asîl üzerine müeccel ise kefil hakkında dahi müeccel olarak sâbit olur.”

Madde   : 653

   “Kefâlet-i mukayyedede, ta’cîl te te’cîl vasıflarının her hangisiyle kayd olunmuş ise, kefil ona göre mutâleb olur.”

Madde   : 654

   “Bir müddet-i ma’lûme ile, müeccel olan deyne, ol müddet ile müeccel olarak kefâlet sahih olduğu gibi, andan ziyade müddet ile müeccel olarak kefâlet dahi sahih olur.”

Madde   : 655

   “Dâyin, alacağını asîl hakkında te’cîl eder ise, gerek kefil ve gerek kefilü’l-kefil hakkında dahi te’cîl etmiş olur.”
   Ve kefil-i evvel hakkında te’cîli, kefil-i sânî hakkında dahi te’cîl olur.
   Amma, kefil hakkında te’cîli, asîl hakkında te’cîl değildir.”













Madde   : 656

   “Müeccelen medyûn olan kimse, kable hulûli’l-ecel âhar diyâra gidecek olup da, dâyini hâkime müracaatla andan kefil istedikde, kefil vermeye mecbur olur.”

Madde   : 657

   “Bir kimse, birine “benim falan kimseye olan borcuma kefil ol” deyip ve o dahi kefil olup da, kefâlet hasebiyle borcu edâ ettikten sonra, asîl rücû’ edecek oldukda, kefil olduğu şeyle rücû’ eder; müeddâya itibar olunmaz.
   Amma, borcun bir mikdarı üzerine, dâyin ile musalaha ettiği takdirde, verdiği bedel-i sulh ile rücû’ eder, yoksa mecmû-ı deyn ile rücû’ edemez.”
   Meselâ, meskûkât-ı hâlisaya kefil olup da, mağşûş akçe ile te’diye etse, asîlden meskûkât-ı hâlisa alır ve bilakis mağşûş sikkeye kefil olup da, meskûkât-ı hâlisa ile te’diye eylese, asîlden mağşûş sikke alır. Kezâlik şu kadar kuruşa kefil olup da, sulhan bazı eşya i’tâsıyla te’diye eylese, asîlden kefil olduğu mikdar akçeyi alır. Amma bin kuruşa kefil olup da, sulhan beş yüz kuruş ile te’diye eylese asîlden beş yüz kuruş alır.

Madde   : 658

   “Akd-i muâvaza zımnında, bir kimse birini aldatmış olsa, zararına zâmin olur.”















   Meselâ, bir kimse bir arsa iştirâ edip de, üzerine bina yapıldıktan sonra, müstahak çıkıp da zapt olunsa, bâyi’den arsanın kıymetini aldıktan başka, binanın hîn-i teslimindeki kıymetini dahi alır.
   Kezâlik bir kimse ehl-i sûka,  “işbu sagîr oğluma mal satınız, ona ticaret için izin verdim” dese, ba’dehu ol çocuk başkasının olduğu meydana çıksa,ehl-i sûk ol çocuğa satmış olduğu malın akçesini, ol kimseden mutâlebe eder.

BÂB-I SÂLİS

KEFÂLETTEN BERÂET HAKKINDA OLUP ÜÇ FASLI HÂVÎDİR

FASL-I EVVEL

BAZI ZÂVABIT-I UMÛMİYYE BEYANINDADIR

Madde   : 659

   “Mekfûlün bih, gerek asîl ve gerek kefil tarafından mekfûlün lehe teslim ve îfâ olundukda, kefil kefâletten berî olur.”

Madde   : 660

   “Mekfûlün leh, “kefili ibrâ ettim” yahut “kefil tarafında hakkım yoktur” dese, kefil berî olur.”

Madde   : 661

   “Kefilin berâetinden, asîlin berâeti lâzım gelmez.”








Madde   : 662


   “Asîlin berâeti, kefilin berâetini mûcib olur.”


FASL-I SÂNÎ

KEFÂLET Bİ’N-NEFSDEN BERÂET HAKKINDADIR


Madde   : 663

     “Kefil, mekfûlün bihi şehir ve kasaba gibi muhâsama mümkün olan yerde, mekfûlün lehe teslim ettikde, mekfûlün leh gerek kabul etsin ve gerek kabul etmesin, kefil kefâletten berî olur. Fakat, bir belde-i muayyenede teslimi şart edilmiş ise, başka beldede teslim ile kefâletten berî olmaz.
   Ve meclis-i hâkimde teslim etmek üzre kefil oldukda, sokakta teslim ile kefâletten berî olmaz. Fakat, zâbit huzûrunda teslim etse berî olur.”

Madde   : 664

   “Tâlibin talebi üzerine, mekfûlün bihi mücerred teslim ile, kefil kefâletten berî olur. Amma, tâlibin talebi olmaksızın teslim ettikte, “bi hükmi’l-kefâle teslim ettim” demedikçe berî olmaz.”

Madde   : 665

   “Filan gün teslim etmek üzre kefil olup da, ol günden











evvel teslim ettikte, mekfûlün leh kabul etmese bile, kefil kefâletten berî olur.”

Madde   : 666

   “Mekfûlün bih fevt oldukda, kefil kefâletten berî olduğu gibi, kefilin kefili var ise o dahi berî olur.
   Kezâlik kefil fevt olsa, kendi kefâletten berî olduğu gibi, kefili var ise o dahi berî olur.
   Amma, mekfûlün lehin vefatıyla kefil kefâletten berî olmayıp, vârisi mutâlebe eder.”

FASL-I SÂLİS

KEFÂLET Bİ’L-MALDAN BERÂET HAKKINDADIR


Madde   : 667

   “Dâyin fevt olup da, medyûn ana münhasıran vâris olsa, kefil kefâletten berî olur.
   Ve eğer dâyinin başka vârisi dahi var ise, kefil yalnız medyûnun hissesinden berî olup, diğer vârisin hissesinden berî olmaz.”

Madde   : 668

   “Kefil yahut asîl, borcun bir mikdarı üzerine dâin ile musalaha ettiklerinde, eğer ikisinin ya asîlin berâeti
















şart edilmiş, yahut hiçbir şart dermeyân edilmemiş ise, ikisi dahi berî olur.
   Ve eğer yalnız kefilin berâeti şart edilmiş ise, yalnız kefil berî olup, tâlib dahi muhayyer olur. Dilerse mecmû-ı deynini asîlden ve dilerse bedel-i sulhu kefilden ve bâkisini asîlden alır.”

Madde   : 669

   “Kefil, mekfûlün lehi birinin üzerine ihale edip, mekfûlün leh ve muhâlün aleyh dahi kabul etse, hem kefil ve hem de mekfûlün anh berî olur.”

Madde   : 670

   “Kefil bi’l-malin vefatında, mal-i mekfûlün bih terekesinden mutâlebe olunur.”

Madde   : 671

   “Semen-i mebî’a kefil olup da bey’ fesh olunsa, yahut mebî’ bil-istihkak zapt veya aybla red kılınsa, kefil kefâletten berî olur.”

Madde   : 672

   “Müddet-i ma’lûme tamamına dek bir mal îcâr olunup da, tesmiye kılınan bedel-i icâresine, bir kimse kefil oldukda, müddet-i
















icârenin inkızâsında, ol kefâlet dahi müntehî olup, ba’dehu ol mal üzerine müceddeden akd-i icâre olundukda, ol kefâletin buna şümûlü olmaz.”




İrâde-i seniyye târihi           fî 18 Muharrem sene 287



   

An Âzâ-i Şûrâ-yı Devlet      Nâzır-ı Divân-ı Ahkâm-Adliyye
   Seyfeddin               Ahmed Cevdet


An Âzâ-i Divân-ı Ahkâm-ı Adliyye     An Âzâ-i Divân-ı Ahkâm-ı                            Adliyye
Es-seyyid Ahmed Hulûsi         Ahmed Hilmi   


An Âzâ-i Cem’iyyet          An Âzâ-yı Şûrâ-yı                            Devlet
   İbn-i Âbidinzâde Alâeddin             Mehmed Emîn 


            


zaman_1453

  • Ziyaretçi
Ynt: Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye
« Yanıtla #7 : 12 Aralık 2008, 12:18:17 »
KİTÂBÜ’L-HAVÂLE

SÛRET-İ HATT-I HÜMÂYÛN

MÛCEBİNCE AMEL OLUNA


KİTÂB-I RÂBİ’

HAVÂLE HAKKINDA OLUP BİR MUKADDEME İLE İKİ BÂB-I HÂVÎDİR

MUKADDEME

HAVÂLEYE DAİR OLAN ISTILÂHÂT-I FIKHİYE BEYANINDADIR


Madde   : 673

   “Havâle : Deyni, bir zimmetten diğer zimmete nakletmektir.”

Madde   : 674

   “Muhîl : Havâle eden kimse ki medyûndur.”



Madde   : 675

   “Muhâlün leh : Dâin olan kimsedir.”


Madde   : 676

   “Muhâlün aleyh : Kendi üzerine havâleyi kabul eden kimsedir.”

Madde   : 677

   “Muhâlün bih : Havâle olunan maldır.”

Madde   : 678

   “Havâle-i mukayyede : Muhîlin, muhâlün aleyh zimmetinde, yahut yedinde olan malından vermek üzre diye, mukayyed olan havâledir.”

Madde   : 679

   “Havâle-i mutlaka :  Muhîlin, muhâlün aleyhte olan malından mermek üzre diye, mukayyed olmayan havâledir.”

BÂB-I EVVEL

AKD-İ HAVÂLE BEYANINDA OLUP İKİ FASLA MÜNKASİMDİR

FASL-I EVVEL

RÜKN-İ HAVÂLE BEYANINDADIR


Madde   : 680

“Muhîl kendi dâinine, “seni falanın üzerine havâle ettim” deyip, anlar dahi kabul ettiklerinde, havâle mün’akid olur.”

Madde   : 681

“Yalnız muhâlün leh ile muhâlün aleyh beyninde, akd-i havâle olunabilir.”

   Meselâ, bir kimse birine, “benim falanda olan şu kadar kuruş alacağımı havâleten sen üzerine al” deyip, o dahi “kabul ettim” dese, yahut “falanda olan şu kadar kuruş alacağını, benim üzerime havâleten kabul et” deyip, o dahi etse, havâle sahih olur. Hatta muhâlün aleyh, sonra nâdim olsa nedâmeti fâide vermez.

Madde   : 682

   “Yalnız, muhîl ile muhâlün leh beyninde icrâ olunan havâle, muhâlün aleyhe, lede’l-i’lâm kabul ettikde, sahih ve tamam olur.”
   Meselâ, bir kimse dâinini âhar diyarda olan birinin üzerine havâle edip, dâin dahi kabul ettikten sonra muhâlün aleyhe, lede’l-i’lâm o dahi kabul ettiği gibi, havâle tamam olur.

Madde   : 683

   “Yalnız muhîl ile muhâlün aleyh beyninde icrâ olunan havâle, muhâlün lehin kabulüne mevkûfen mün’âkid olur.”
   Meselâ, bir kimse birine, “benim falana olan deynimi havâleten sen üzerine al” deyip, o dahi kabul etse, mevkûfen mün’akid olup, muhâlün leh kabul ettikde havâle nâfiz olur.

FASL-I SÂNÎ

ŞERÂİT-İ HAVÂLE BEYANINDADIR

Madde   : 684


   “İn’ikad-ı havâlede, muhîl ile muhâlün lehin âkil ve muhâlün aleyhin,

âkil bâliğ olması şarttır.”
   Binaen aleyh, sabî-i gayr-i mümeyizin, yerine borç havâle etmesi ve birinden havâle alması bâtıl olduğu gibi, sabî gerek mümeyiz olsun ve gerek gayr-i mümeyiz olsun ve gerek me’zûn olsun ve gerek mahcûr olsun, birinden kendi üzerine havâle kabul etmesi bâtıldır.

Madde   : 685

   “Havâlenin nefâzında, muhîl ile muhâlün lehin bâliğ olması şarttır.”
   Binâenaleyh, sabî-i mümeyizin havâlesi ve havâle alması, velîsinin icâzetine mevkûfen mün’akid olur. Ve velîsi icâzet verdikde nâfiz olur.
   Şu kadar ki, havâle aldığı sûrette velîsi izn verse dahi, muhâlün aleyhin muhîlden daha  mallı, yani ganî olması şarttır.

Madde   : 686

   “Muhâlün aleyhin, muhîle medyûn olması şart olmayıp, muhîlin anda alacağı olmasa da havâlesi sahih olur.”

Madde   : 687

   “Her deyn ki, ana kefâlet sahih olmaya, havâlesi dahi sahih olmaz.”

Madde   : 688

   “Her deyn ki, ana kefâleti sahih ola, havâlesi dahi sahih olur. Fakat, muhâlün bihin ma’lûm olması lâzımdır. Binâenaleyh deyn-i mechûlün havâlesi sahih olmaz.”
   Meselâ, “falanda sâbit olacak alacağını havâleten kabul ettim” dese havâle sahih olmaz. 

Madde   : 689

   “Asâleten zimmete müretteb olan düyûn-ı sahihanın havâlesi,sahih olduğu gibi, cihet-i kefâlet ve havâleden dolayı, zimmete müretteb olan deynin havâlesi dahi sahih olur.”



BÂB-I SÂNÎ

AHKÂM-I HAVÂLE BEYANINDADIR

Madde   : 690

   “Havâlenin hükmü budur ki, muhîl borcundan ve kefil var ise kefâletten berî olur. Ve muhâlün aleyhden ol borcu mutâlebe etmek hakkı, muhâlün lehe sâbit olur. Ve mürtehin, birini râhin üzerine havâle ettikde, artık rehni habs ve tevkife salâhiyeti yoktur.”

Madde   : 691

   “Muhîl, mutlak olarak havâle ettikde, eğer muhâlün aleyhde alacağı yoksa ba’de’l-edâ deyniyle takas olur.”

Madde   : 692

   “Havâle-i mukayyedede muhîlin muhâlün bihden dolayı hakk-ı mutâlebesi münkatı’ olur. Ve muhâlün aleyh, artık anı muhîle veremez. Ve verirse zâmin olur. Ve ba’de’z-zamân muhîle rücû’ eder. Ve kable’-l’edâ muhîl düyûnu terekesinden ezyed olduğu halde fevt olsa, sair dâinleri muhâlün bihe müdâhele edemezler.”

Madde   : 693

   “Bâyi’in, müşteri zimmetinde semen-i mebî’ olan alacağından verilmek üzre, diye mukayyed olan havâlede, mebî’ hıyâr-ı şart ya hıyâr-ı rü’yet ya hıyâr-ı ayb ile red olunsa, veyahut ikaale-i bey’ edilse, havâle bâtıl olmaz ve muhâlün aleyh ba’de’l-edâ muhîle rücû’ eder. Yani verdiğini muhîlden alır. Amma müstahak çıkıp da mebî’ zapt olulnmakla, muhâlün aleyhin ol deynden berî idüğü tebeyyün etse, havâle bâtıl olur.”

Madde   : 694

   “Muhîlin, muhâlün aleyh yedinde emanet olan meblağından verilmek üzre diye, mukayyed olan havâlede, müstahak çıkıp da ol mal zapt olunsa, havâle bâtıl olur, ve borç muhîle avdet eder.”

Madde   : 695

   “Muhîlin, muhâlün aleyh yedindeki meblağından verilmek üzre diye, mukayyed olan havâlede, ol meblağ telef olduğu sûrette, eğer mazmûn değil ise, havâle bâtıl olur. Ve borç muhîle avdet eder. Ve eğer mazmûn ise, havâle bâtıl olmaz.”

  Meselâ bir kimsenin, yedindeki emanet akçesinden verilmek üzre, dâinini ol kimsenin üzerine havâle ettikde, kable’l-ahz ol akçe bilâ-taad telef olsa, havâle bâtıl olur.Ve dâinin alacağı muhîle avdet eder.Amma ol akçe mal-i magsûb olsa, yahut emanet olup da ol kimsenin itlâfıyla ödemesi lâzım gelse, havâle bâtıl olmaz.   

Madde   : 696

“Bir kimse, kendisinin bir muayyen malını satıp da, semeninden edâ etmek üzre, dâinini birinin üzerine havâle ve ol dahi ol şartla havâleyi kabul etse, sahih olur. Ve muhâlün aleyh, ol malı satıp da semeninden deyni edâ etmek üzre icbar olunur.”

Madde   : 697

   “Havâle-i mübhemede yani muhâlün bihin ta’cîl ve te’cîli beyan olunmayan havâlede, deyn eğer muhîl üzerine mu’accel ise, havâle-i mu’accele olup, muhâlün aleyhin anı hemen te’diyesi lâzım gelir. Ve eğer deyn müeccel ise, havâle-i müeccele olup, va’desi hulûlünde edâsı lâzım olur.”

Madde   : 698

   “Muhâlün aleyh, deyni edâ etmeden muhîle rücû’ edemez. Ve rücû’ edecek oldukda, muhâlün bih ile rücû’ eder.”
   Yani, ne cins akçe havâle olunmuş ise, muhîlden anı alır. Yoksa müeddâ ile rücû’ edemez.


Meselâ, gümüş akçe havâle olunup da altun verse, muhîlden gümüş akçe alıp altun mutâlebe edemez. Kezâlik, başka emvâl ve eşya ile te’diye etse havâle olunan akçeyi alır.

Madde   : 699

   “Muhâlün bihin edâsıyla, ya diğer birinin üzerine havâlesiyle, yahut muhâlün lehin, muhâlün aleyhi ibrâsıyla, muhâlün aleyh deynden berî olduğu gibi, muhâlün leh muhâlün bihî hibe yahut tasadduk edip de, muhâlün aleyh dahi kabul etse, kezâlik deynden berî olur.”

Madde   : 700

   “Muhâlün leh fevt olup da, muhâlün aleyh ana vâris olsa, havâlenin hükmü kalmaz.”


   İrâde-i seniyye târihi    fî 25 Safer sene 288



   An Âzâ-i Şûra-yı Devlet         Nâzır-ı Divân-ı Ahkâm-ı                           Adliyye
      Seyfeddin                  Ahmed Cevdet


An Âzâ-i Divân-ı Ahkâm-ı Adliyye          An Âzâ-i Divân-ı Ahkâm-ı                              Adliyye
Es-seyyid Ahmed Hilmi         Es-seyyid Ahmed Hulûsi                                  


     An Âzâ-i Cem’iyyet                  An Âzâ-yı Şûrâ-yı Devlet                            Mehmed Emin 
İbn-i Âbidinzâde Alâeddin

            
KİTÂBÜ’R-REHN

SÛRET-İ HATT-I HÜMÂYÛN

MÛCEBİNCE AMEL OLUNA

KİTÂB-I HÂMİS

REHN HAKKINDA OLUP BİR MUKADDEME İLE DÖRT BÂBI ŞÂMİLDİR

MUKADDEME

REHNE DAİR OLAN ISTILÂHÂT-I FIKHİYE BEYANINDADIR



Madde   : 701

   “Rehn : Bir malı, andan istîfâsı mümkün olan bir hak mukaabilinde, mahbûs ve mevkûf kılmaktır. Ve ol mala, merhûn denildiği gibi, rehin dahi denilir.”


Madde   : 702

   “İrtihan : Rehin almaktır.”

Madde   : 703

   “Râhin : Rehin veren kimsedir.”

Madde   : 704

   “Mürtehin : Rehin alan kimsedir.”

Madde   : 705

   “Adl : Râhin ve mürtehinin emniyet edip de, rehni tevdî’ ve teslim ettikleri kimsedir.”


BÂB-I EVVEL

AKD-İ REHNE DAİR MESÂİL BEYANINDA OLUP ÜÇ FASLA MÜNKÂSİMDİR

RÜKN-İ REHNE DAİR OLAN MESÂİL BEYANINDADIR


Madde   : 706

   “Râhin ve mürtehinin, icab ve kabulü ile rehn mün’âkid olur. Fakat kabz bulunmadıkça tamam olmaz.”
   Binaenaleyh râhin, kable’t-teslim rehinden rucû edebilir.

Madde   : 707

   “Rehnin icab ve kabulü, râhin “bu şeyi sana deynim mukaabilinde rehnettim” deyip, yahut bu meâlde diğer bir söz söyleyip, mürtehin dahi “kabul ettim” veyahut “râzı oldum” demekgibi rızâya delâlet eder bir söz söylemektir. Ve “rehin” lafzının söylenmesi şart değildir.”
   Meselâ, biri şu kadar kuruşa bir şey iştirâ ile, bâyi’a bir mal verip de “parayı verinceye kadar bunu alıkoy” dese, ol malı rehin etmiş olur.



FASL-I SÂNÎ

İN’İKAD-I REHNİN ŞARTLARI BEYANINDADIR


Madde   : 708

   “Râhin ve mürtehinin, âkil olması şarttır. Amma bâliğ olması şart değildir. Hatta sabî-i mümeyyizin rehin ve irtihanı câizdir.”

Madde   : 709

   “Merhûnün, satılmaya salih bir şey olması şarttır.”
   Binaenaleyh vakt-i akidde, mevcud ve mal-i mütekavvim ve makdûrü’t-teslim olması lâzımdır.

Madde   : 710

   “Merhûrün mukaabili, mal-i mazmûn olmak şarttır.”
   Binaenaleyh, mal-i magsûb için rehin almak câizdir. Amma, emanet olan mal için rehin almak sahih olmaz.


FASL-I SÂLİS

MERHÛNÜN ZEVÂİD-İ MUTTASILASI VE AKD-İ REHNDEN SONRA VÂKİ’ OLAN TEBDİL VE ZİYÂDE HAKKINDADIR


Madde   : 711

   “Bey’de bilâ-zikr dahil olan müştemilât, rehinde dahi dahil olduğu gibi, bir arsa rehin edildikde, üzerindeki bi’l-cümle eşcârıyla meyvesi ve magrûsât ve mezrûât-ı sairesi, sarâhaten zikr olunmasa bile dahil olur.”

Madde   : 712

   “Rehnin, rehn-i âhara tebdili câizdir.”
   Meselâ, bir kimse şu kadar kuruş deyni mukaabilinde, bir saat rehin ettikten sonra, bir kılıç getirip de saatin yerine bunu al dese, ve mürtehin dahi saati red ile kılıcı alsa, ol meblağ mukaabilinde kılıç merhûn olur.

Madde   : 713

   “Ba’de’l-akd, râhinin merhûnu tezyidi câizdir.”
   Yani, bir şeyi rehin ettikten sonra, henüz akd bâki iken, ana diğer bir malı dahi rehin olarak ilâve etmesi sahih olur. Ve bu ziyade asıl  akde mültehak olur. Yani asıl akid, güya bu iki mal üzerine vârid olmuş olur. Ve bu iki malın mecmûu, hîn-i ziyadede kaim olan deyne merhûn olur.

Madde   : 714

   “Bir deyn mukaabilinde bir mal rehin edildikde, yine ol rehne mukaabil olmak üzre deynin tezyidi sahih olur.”
   Meselâ, bir kimse bin kuruş deyni mukaabilinde, iki bin kuruşluk bir saat rehin ettikten sonra, yine ol rehne mukaabil olmak üzere, dâyinden beş yüz kuruş daha alsa, ol saat bin beş yüz kuruşa rehin olmuş olur.

Madde   : 715

   “Merhûnden mutevellid ziyade, asıl merhûn ile beraber merhûn olur.”



BÂB-I SÂNÎ

RÂHİN VE MÜRTEHİNE MÜTEALLİK BAZI MESÂİL BEYANINDADIR


Madde   : 716

   “Mürtehin, hodbehod akd-i rehni fesh edebilir.”

Madde   : 717

   “Mürtehinin rızâsı olmadıkça, râhin akd-i rehni fesh edemez.”

Madde   : 718

   “Râhin ve mürtehin, bi’l-ittifak akd-i rehni fesh edebilirler. Fakat, ba’de’l-fesh mürtehinin ol rehin mukaabilindeki alacağını râhinden istifâde edinceye değin, rehni habs ve imsâke salâhiyeti vardır.”

Madde   : 719

   “Mekfûlün anhin, kefile rehin vermesi câizdir.”


Madde   : 720

   “Bir medyûnun iki dâyini, gerek biriyle şerik olsun gerek olmasın, kendisinden bir rehin alsalar câiz olur. Ve bu rehin, iki deynin mecmûu mukaabilinde merhûn olur.”

Madde   : 721

   “Biri, iki kimsede olan alacağı için, bir rehin alsa câiz olur. Bu dahi, iki alacağın mecmû’una merhûn olur.”



BÂB-I SÂLİS

MERHÛNE MÜTEALLİK MESÂİL BEYANINDA OLUP İKİ FASLA MÜNKASİMDİR

FASL-I EVVEL

MERHÛNÜN MEÛNET VE MASÂRIFI BEYANINDADIR


Madde   : 722

   “Rehni, mürtehin bizzat hıfz eder. Yahut  ıyâli ya şeriki veyahut hizmetçisi gibi, emîni olan kimseye hıfz ettirir.”

Madde   : 723

   “Yer kirası ve bekçi ücreti gibi, rehnin muhâfazası için olan masraf mürtehine âiddir.”

Madde   : 724

   “Rehnin, hayvan ise alefi ve çoban ücreti ve akar ise ta’miri ve  saky ve telkîhi  ve otların ayıklanması ve harkının tathîri gibi, bekâsı ve ıslâh-ı menâfi’i için olan masraf, râhine âiddir.”

Madde   : 725

   “Râhin ve mürtehinden birisi, diğerine âid olan masrafı hodbehod  îfâ etse teberru’dur, sonra mutâlebe edemez.


FASL-I SÂNÎ

REHN-İ MÜSTEÂR HAKKINDADIR


Madde   : 726


   “Bir kimse, diğerin malını istiâre edip de, anın zâtıyla rehin etmek câiz olur. Ve buna “rehn-i müsteâr” denilir.”


Madde   : 727

   “Mal sahibinin izni mutlak ise, müsteîr anı her vechile rehin edebilir.”

Madde   : 728

   “Mal sahibi, şu kadar kuruş veya şu cins mal mukaabilinde, yahut falan adama, veyahut falan beldede rehin edilmek üzre diye, mukayyed izn verdikde, müsteîr dahi ancak anın kayd ve şartına muvâfık olarak rehin edebilir.”

BÂB-I RÂBİ’

REHNİN AHKÂMI BEYANINDA OLUP DÖRT FASLA MÜNKASİMDİR

FASL-I EVVEL

REHNİN AHKÂM-I UMÛMİYYESİ BEYANIDADIR


Madde   : 729

   “Rehnin hükmü,  fekkine kadar mürtehinin hakk-ı habsi olmak ve râhin fevt oldukda, sair guramâdan ehak olarak, rehinden istîfâ-yı deyn edebilmektir.”


Madde   : 730

   “Rehin, borcun mutâlebesine mâni’ olmayıp, rehni kabz ettikten sonra dahi, mürtehinin râhinden alacağını mutâlebeye salâhiyeti bâkidir.”

Madde   : 731

   “Deynin bir mikdarı îfâ olundukda, ana mukaabil rehnin bir mikdarını reddetmek lâzım gelmeyip, bakıyye-i deyni tamamen istîfâ edinceye dek, mürtehinin mecmû’-ı rehni habs ve imsâke salâhiyeti vardır.
   Fakat iki şey rehin olundukda, her biri için deynden bir mikdar ta’yin olunmuş ise, birisi için ta’yin olunan mikdar edâ olundukda, râhin yalnız anı tahlîs edebilir.”

Madde   : 732

   “Rehn-i müsteârı tahlîs ile, kendüye teslim etmek üzre, sahibinin râhin-i müsteîri muâhezeye salâhiyeti vardır.
   Ve müsteîr, fakri sebebiyle edâ-i deynden âciz olduğu sûrette, muîr ol deyni kendi tarafından edâ ile, malını rehinden tahlîs edebilir.”

Madde   : 733

   “Râhin ve mürtehinin vefatıyla, rehin bâtıl olmaz.”

Madde   : 734

   “Râhin fevt oldukda, veresesi kibâr ise anın makamına kaim olup, terekeden te’diye-i deyn ile rehni tahlîs etmeleri lâzım olur.
   Ve eğer verese sıgâr ise, yahut kibâr olup da gâib yani müddet-i sefer, baîd olan yerde ise, vasîsi mürtehinin izniyle rehni satıp semeninden te’diye-i deyn eyler.”

Madde   : 735

   “Râhin-i müsteîr, gerek ber-hayat bulunsun gerek fekk-i rehinden mukaddem fevt olsun, rehn-i müsteârın mukaabili olan borç edâ olunmadıkça, muîr olan kimse malını mürtehinden alamaz.”

Madde   : 736

   “Râhin-i müsteîr olan kimse, müflis-i medyûn olduğu halde fevt olsa, rehn-i müsteâr mürtehin yedinde alâ halihî merhûn kalır. Fakat muîrin rızâsı olmadıkça satılmaz. Ve muîr rehni bey’ ile te’diye-i deyn edecek oldukda, semeni deyne vefâ ederse mürtehinin rızâsına bakılmaksızın satılır. Ve eğer rehnin semeni deyne vefâ etmez ise, mürtehinin rızâsı olmadıkça satılamaz.”

Madde   : 737

   “Muîr, eğer deyni terekesinden ezyed olduğu halde fevt olsa, râhine bi’n-nefs deynini te’diye ile, reh-i müsteârı tahlîs ve reddetmek üzre emr olunur. Ve eğer fakri sebebiyle, te’diye-i deynden âciz olursa, ol rehn-i müsteâr, alâ halihî mürtehin indinde merhûn kalır.
   Fakat verese-i muîr, borcu edâ ile anı tahlîs edebilirler. 

   Ve muîrin dâyinleri, rehnin bey’ini mutâlebe ettiklerinde, semeni deyne vefâ eder ise, mürtehinin rızâsına bakılmaksızın satılır. Ve eğer vefâ etmez ise, mürtehinin rızâsı olmadıkça satılamaz.”


Madde   : 738

   “Mürtehin fevt oldukda, rehin anın veresesi indinde merhûn olarak kalır.”


Madde   : 739

   “İki kimseye olan deyni için bir rehin vermiş olan râhin, birine olan deynini  edâ etse, rehnin nısfını istirdad edemeyip ikisinin dahi alacağını tamamen îfâ etmedikçe, rehni tahlîse salâhiyeti yoktur.”


Madde   : 740

   “İki medyûndan bir rehin almış olan kimse, ikisinde olan alacağını tamamen îfâ edinceye dek rehni imsâk edebilir.”


Madde   : 741

   “Rehni, râhin itlâf yahut ta’yîb ettikde, zâmin olması lâzım geldiği gibi, mürtehin itlâf yahut ta’yîb ettikde dahi, kıymeti mikdarı deynden sâkıt olur.”

Madde   : 742

“Âhar bir kimse rehni itlâf etse, yevm-i itlâfındaki kıymetini verir. Ve ol kıymet mürtehin indinde rehin olur.”

FASL-I SÂNÎ

RÂHİN VE MÜRTEHİNİN REHİNDE TASARRUFLARI HAKKINDADIR

Madde   : 743

   “Râhin ve mürtehinden birinin izni olmaksızın, diğerinin rehni başka bir kimseye rehn etmesi bâtıldır.”


Madde   : 744

   “Mürtehinin izniyle râhin, rehni diğere rehn etse, rehn-i evvel bâtıl ve rehn-i sânî sahih olur.”


Madde   : 745

   “Râhinin izniyle mürteyin, rehni rehn etse, rehn-i evvel bâtıl ve rehn-i sânî, rehn-i müsteâr kaabilinden olarak sahih olur.”


Madde   : 746

   “Râhinin rızâsı olmaksızın mürtehin rehni sattıkda râhin muhayyer olup, dilerse bey’i fesh eyler, dilerse icâzet ile tenfîz eyler.”


Madde   : 747

   “Mürtehinin rızâsı olmaksızın râhin, rehni sattıkta bey’i nâfiz olmaz. Ve mürtehinin hakk-ı habsine halel gelmez. Fakat borç îfâ olunursa ol bey’ nâfiz olur.
   Ve kezâ mürtehin, ol bey’a icâzet verse nâfiz olup, rehn dahi rehniyetten çıkarak borç, hali üzre kalır. Ve mebî’in semeni, mebî’ makamında rehn olur. Ve eğer mürtehin icâzet vermez ise, müşteri muhayyer olup, dilerse rehnin fekkine kadar bekler. Ve dilerse hâkime müracaat ile bey’ i fesh ettirir.”


Madde   : 748

   “Râhin ve mürtehinden biri, diğerinin izniyle rehni, âhar bir kimseye iâre edebilir ve ba’dehu her biri anı rehniyete iâde edebilirler.”


Madde   : 749

   “Mürtehin, rehni râhine iâre edebilir.”
   Bu sûrette râhin fevt olsa, mürtehin yine rehne, râhinin sair dâyinlerinden ehak olur.


Madde   : 750 

   “Râhinin izni olmadıkça mürtehin, rehinden intifa’ edemez.
   Amma, râhinin izin ve ibâhasıyla mürtehin, rehni kullanır ve meyve ve süt gibi hâsılâtını alır ve bunların mukaabilinden deynden bir şey sâkıt olmaz.”

Madde   : 751

   “Mürtehin, bir mahalle gider oldukda, yol emîn ise rehni beraber götürebilir.”

FASL-I SÂLİS

YED-İ ADLDE OLAN REHNİN AHKÂMI BEYANINDADIR


Madde   : 752

   “Yed-i adl , yed-i mürtehin gibidir.”
   Yani, râhin ve mürtehin, rehni emniyet ettikleri bir kimseye tevdî’ etmek üzre mukavele edip, o dahi râzı olarak kabz etse, rehin tamam ve lâzım olur. Ve ol kimse mürtehin makamına kaim olur.

Madde   : 753

   “Hîn-i akidde,  rehni mürtehin kabz etmek üzre şart edildikten sonra, râhin ve mürtehin bi’l-ittifak yed-i adle vaz’ etseler câiz olur.”


Madde   : 754

   “Deyn bâki iken adl olan kimse, râhin ve mürtehinden birinin rızâsı olmadıkça, rehni diğerine veremez. Ve verirse istirdada salâhiyeti vardır. Ve kable’l-istirdad rehin telef olsa, adl anın kıymetini zâmin olur.”

Madde   : 755

   “Adl fevt olsa, terâzî-i  tarafeyn ile rehin bir başka adle tevdî’ olunur. Ve eğer beynlerinde ittifak hâsıl olmaz ise, hâkim rehni bir yed-i adle vaz’ eder.”



FASL-I RÂBİ’

BEY’-İ REHN HAKKINDADIR


Madde   : 756

   “Râhin ve mürtehinden birisi, diğerinin rızâsı olmadıkça rehni satamaz.”


Madde   : 757

   “Deynin vakt-i edâsı hulûl edip de, râhin edâsından imtina’ ettikde, rehni bey’i ile, edâ-yı deyn etmek üzre hâkim tarafından râhine emrolunur, eğer ibâ ve inâd eder ise, hâkim rehni bey’ ile deyni edâ eder.”


Madde   : 758

   “Râhin gâib olup da, hayat ve memâtı ma’lûm olmasa, mürtehin rehni bey’ ile, alacağını istîfâ etmek üzre hâkime müracaat eder.”

Madde   : 759

   “Rehnin fesâdından havf olunur ise, mürtehin anı izn-i hâkimle satabilir ve semen kendi yedinde rehin olur. Ve eğer hâkimin izni olmaksızın satarsa zâmin olur.
   Kezâlik, rehin olan bağ ve bostanın, meyve ve sebzesi yetişip de telef olmasından havf olunsa bile, re’y-i hâkim ile satılabilir. Amma hodbehod mürtehin satsa zâmin olur.”

Madde   : 760

   “Deynin vakt-i edâsı hulûl ettikde, rehni satmak üzre râhin, mürtehini ya adli yahut başka birini tevkîl etse sahih olur. Ve artık râhin ol vekili vekâletten azledemez. Ve râhin ve mürtehinden birinin vefatıyla dahi mün’azil olmaz.”

Madde   : 761

   “Rehni bey’a vekil olan kimse, deynin vakt-i edâsı hulûl ettikde, rehni bey’ ile semeni mürtehine teslim eder. Ve eğer ibâ eder ise, rehni satmak üzre râhine cebr olunur. O dahi ibâ ve inâd ederse hâkim satar.
   Ve eğer râhin yahut veresesi gâib bulunur ise, rehni satmak üzre vekile cebr olunur. Ve inâd ederse hâkim kendi satar.


İrâde-i seniyye târihi    fî   25   Safer      sene 288




Vekil-i ders ve An Âzâ-i meclis-i    Resi-i Cemiyet-i Mecelle ve An                                                Âzâ-i
       Tedkikat-ı Şer’iyye              Meclis-i Tedkikat-ı Şer’iyye
           Es-seyyid Halil                          Ömer Hulûsi


An Âzâ-yı Divân-ı Ahkam-ı Adliyye        An Âzâ-yı Şûrâ-yı Devlet       Ahmed Hulûsi                                      Seyfeddin                     

An Âzâ-yı Cem’iyyet-i Mecelle      An Âzâ-yı Divân-ı Ahkam-ı dliyye
  İbn-i Âbidinzâde  Alâeddin                Ahmed Hilmi


Müdîr-i Mekteb-i Nüvvâb    An Âzâ-i Meclis-i Tedkikat-ı Şer’iyye
        Yunus Vehbi            Îsa Ruhi
« Son Düzenleme: 12 Aralık 2008, 18:01:52 Gönderen: mystic »

zaman_1453

  • Ziyaretçi
Ynt: Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye
« Yanıtla #8 : 13 Aralık 2008, 19:17:29 »
KİTÂBÜ’L-EMÂNÂT
SÛRET-İ HATT-I HÜMÂYÛN

MÛCEBİNCE AMEL OLUNA


KİTÂB-I SÂDİS

EMÂNÂT HAKKINDA OLUP BİR MUKADDEME İLE ÜÇ BÂBI MÜŞTEMİLDİR

MUKADDEME

EMÂNÂTA MÜTEALLİK ISTILÂHÂT-I FIKHİYE BEYANINDADIR



Madde   : 762

   “Emanet : Emîn ittihaz olunan kimse nezdinde bulunan şeydir.
   Gerek vedîa gibi, akd-i istihfâz ile emanet edilsin ve gerek me’cûr ve müsteâr gibi bir akd zımnında emanet olsun ve gerek bir gûne akd ve kast olmaksızın bir kimsenin yedine emanet









geçsin. Nitekim rüzgâr ile bir kimsenin hanesine, komşusunun bir malı düşse, akd olmadığı cihetle ol mal, hane sahibi nezdinde vedîa olmayıp fakat emanettir.”


Madde   : 763

   “Vedîa : Hıfz için, bir kimseye îdâ’ olunan maldır.”


Madde   : 764

   “Îdâ’ : Kendi malının muhafazasını diğere ihale etmektir ki, ihale eden kimseye dalın kesriyle mûdi’ ve kabul eden kimseye vedî’ ve dalın fethiyle müstevda’ denilir.”


Madde   : 765

   “Âriyet : Meccânen yani bilâ-bedel menfaatı temlîk olunan maldır ki, muâr ve müsteâr dahi denilir.”


Madde   : 766

   “İâre : Âriyet vermektir ki, veren kimseye muîr denilir.”


Madde   : 767

   “İstiâre : Âriyet almaktır ki, alan kimseye müsteîr denilir.”













BÂB-I EVVEL

EMÂNÂTA DAİR BAZI AHKÂM-I UMÛMİYYE BEYANINDADIR


Madde   : 768

   “Emanet,mazmûn değildir.”
   Yani, emînin sun’ ve taksîri olmaksızın, telef ya zâyi’ olduğu takdirde zamân lâzım gelmez.


Madde   : 769

   “Bir kimse, yolda yahut diğer mahalde bir şey bulup da, kendisine mal olmak üzre âhz etse, gâsıb hükmünde olur.”
    Bunun üzerine ol mal telef ya zâyi’ olduğu halde, kendisinin sun’ ve taksîri olmasa bile zâmin olur. Ve amma sahibine vermek üzre aldığı sûrette, eğer sahibi ma’lûm ise yedinde sırf emanettir. Sahibine teslim etmesi lâzım gelir.  Ve eğer sahibi ma’lûm değilse lukatadır ki mültekıt olan, yani bulup alan kimse yedinde emanettir.


Madde   : 770

   “Mültekıt, bir lukata bulduğunu ilân ettirir. Ve sahibi zuhur edinceye dek, nezdinde emanet olmak üzre hıfz eder ve bir kimse zuhur ile, kendi malı olduğunu isbat eder ise, ona teslim etmesi lâzım gelir.”

Madde   : 771

   “Bir kimse nezdinde, diğerin malı kazârâ telef olduğu sûrette








eğer sahibinin izni olmaksızın almış ise, beher hal zâmin olur. Ve eğer sahibinin izniyle almış ise, yedinde emanet olmakla zâmin olmaz. Fakat sevm-i şirâ sûretinde semen tesmiye olunduğu halde zamân lâzım gelir.”
   Meselâ, bir kimse sırçacı dükkânından hodbehod bir kâse alıp da, elinden düşerek kırılsa zâmin olur. Ve eğer sahibinin izniyle alıp da, nazar ederken kazârâ yere düşüp kırılsa zamân lâzım gelmez. Ve ol kâse,, bir takım kâseler üzerine düşerek kırılıp anları dahi kırsa, bu kâselerin zamânı lâzım gelir. Ancak ol kâse emanet olmakla, yine anın zamânı lâzım gelmez. Amma, “bu kâse kaç kuruşadır?” deyip, dükkâncı dahi “şu kadar kuruştur al” dedikten sonra, eline alıp da yere düşerek kırılsa zâmin olur.
   Kezâlik bir kimse, şerbet içerken şerbetçinin bardağı elinden düşüp de kırılsa, âriyet kaabilinden emanet olmakla zamân lâzım gelmez. Fakat kendisinin sû-i isti’malinden nâşî düşmüş ise zâmin olur.


Madde   : 772

   “Delâleten izin, sarâhaten izin gibidir. Fakat sarâhaten nehiy var ise, delâlete itibar olunmaz.”
   Meselâ, bir kimse birinin izniyle hanesine dahil oldukda, meydanda duran kadeh ile, su içmeye delâleten me’zûndür. Ve su içerken kazârâ yedinden kadeh düşüp de kırılsa, zamân lâzım  gelmez.
   Fakat, sahib-i hane “ol kadehe dokunma” diye nehy etmişken, eline alıp da düşerek kırılsa zâmin olur.











BÂB-I SÂNÎ

VEDÎA HAKKINDA OLUP İKİ FASLI ŞÂMİLDİR

FASL-I EVVEL

AKD VE ŞART-I ÎDÂ’A MÜTEALLİK MESÂİL BEYANINDADIR


Madde   : 773

   “Sarâhaten yahut delâleten icab ve kabul ile îdâ’ mün’âkid olur.”
   Meselâ, sahib-i vedîa “şu malı sana îdâ’ ettim” yahut “emanet eyledim” deyip, müstevda’ dahi “kabul ettim” dese, sarâhaten îdâ’ mün’akid olur.
   Ve kezâ, bir kimse hana dahil olarak hancıya, “hayvanımı nereye bağlayayım?” dedikde, hancı bir yer gösterip o dahi oraya bağlasa, delâleten îdâ’ mün’akid olur.
   Kezâlik bir kimse, malını bir dükkâncının yanına bırakıp gitse, o dahi görüp sükût etse, ol mal ol dükkân sahibi nezdinde vedîa olur. Ve eğer dükkân sahibi “kabul etmem” diyerek reddetse, îdâ’ mün’âkid olmaz.
   Ve kezâlik bir kimse, malını vedîa olmak üzre birkaç kimsenin yanına bırakıp gitse, ve anlar dahi görüp sükût etseler, ol mal cümlesinin nezdinde vedîa olur. Fakat, birer birer ol mahalden kalkıp gitseler, en sonra kalan kimse hıfza taayyün etmekle, anın nezdinde vedîa olmuş olur.











Madde   : 774

   “Mûdi’ ile müstevda’dan her birinin, her ne vakit dilerse akd-i îdâ’ı feshe salâhiyeti vardır.”


Madde   : 775

   “Vedîanın vaz’-ı yede kaabil ve kabza salih olması şarttır.”
   Binaenaleyh havadaki kuşun îdâ’ı sahih değildir.


Madde   : 776

   “Mûdi’ ile müstevda’ın, âkil ve mümeyyiz olmaları şarttır. Bâliğ olmaları şart değildir.”
   Binaenaleyh, mecnûnun ve sabî-i gayr-i mümeyyizin îdâ’ ve vedîayı kabul etmeleri sahih değildir. Amma, me’zûn olan sabî-i mümeyyizin îdâ’ı ve vedîayı kabul etmesi sahihtir.



FASL-I SÂNÎ

VEDÎANIN AHKÂMI VE ZAMÂNÂTI  BEYANINDADIR


Madde   : 777

   “Vedîa, yed-i müstevda’da emanettir.
   Binaenaleyh, müstevda’ın sun’ ve taaddîsi ve hıfzda taksîri olmaksızın, telef ya zâyi’ olsa zamân lâzım gelmez. Fakat ücretle hıfz için îdâ’ olunmuş ise, mümkünü’t-taharrüz olan bir sebeple telef ya zâyi’ olduğu sûrette, mazmûn olur.”







Meselâ, bir kimsenin yedinden kazârâ vedîa olan saat düşüp de kırılsa, zamân lâzım  gelmez. Amma saati çiğnese yahut elinden bir şey düşüp de saat kırılsa, zamân lâzım gelir. Kezâlik bir kimse, malını diğere îdâ’ ve hıfz için ana ücret i’tâ ettikten sonra, ol mal sirkat olunmak gibi mümkünü’t-taharrüz olan bir sebepten nâşî zâyi’ olsa, müstevda’a zamân lâzım gelir.


Madde   : 77 8

   “Müstevda’ın hizmetkârı yedinden, vedîa üzerine bir şey düşüp de vedîa telef olsa, hizmetkâr zâmin olur.”

Madde   : 779

   “Vedîa hakkında, sahibinin râzı olmadığı şeyi yapmak taaddîdir.”

Madde   : 780

   “Müstevda’, vedîayı kendi malı gibi hıfz eder, yahut emîni olan kimseye hıfz ettirir.”
   Ve emîni indinde, taaddî ve taksîr olmaksızın telef ya zâyi’ alsa, gerek müstevda’a ve gerek emînine zamân lâzım gelmez.”

Madde   : 781

   “Müstevda’, kendi malını nerede hıfz eder ise, vedîayı dahi orada hıfz edebilir.”

Madde   : 782

   “Vedianın emsâli vechile muhafazası lâzımdır.








Binaenaleyh, nukûd ve mücevherât misüllü emvâli, ahur ve samanlık gibi yerlerde tutmak, hıfzda taksîr olmakla, bu halde telef ya zâyi’ olsa zamân lâzım  gelir.”


Madde   : 783

   “Müstevda’ müteaddid oldukda, eğer vedîa kaabil-i kısmet değil ise, birinin izniyle diğeri hıfz eder, yahut bi’l-münâvebe hıfz ederler. Ve bu halde vedîa, bilâ-taad velâ-taksîr telef olsa, birine zamân lâzım gelmez.
   Ve eğer vedîa kaabil-i kısmet ise, müstevda’lar anı beynlerinde seviyyen taksim ile her biri hissesini hıfz eder.
   Ve birisi hissesini, mûdi’nin izni olmadıkça müstevda’-ı âhara veremez. Ve verip de âharın yedinde iken, bilâ-taad velâ-taksîr telef ya zayi’ olsa, alana zamân lâzım gelmez. Amma veren kendi hissesini zâmin olur.”


Madde   : 784

   “Akd-i îdâ’da îrâd olunan şart eğer mümkünü’l-icrâ ve müfîd olur ise muteberdir, değil ise lağvdır.”
   Meselâ, müstevda’ın hanesinde hıfz olunmak şartıyla, bir mal îdâ’ olunmuşken, harîk vukûuyla  diğer mahalle nakline mecburiyet geldikde, ol şarta itibar olunmaz. Ve bu sûrette vedîa diğer mahalle nakl olunup da, bilâ-taad velâ-taksîr telef ya zayi’ olsa zamân lâzım gelmez.




 

   










Ve kezâ mûdi’, müstevda’a vedîanın hıfzını emredip de, zevcesine ya oğluna yahut hizmetkârına veyahut kendi malını hıfz edegelen bir kimseye vermekten nehyettikde, eğer ol kimseye vermeye mecburiyyet var ise nehiy muteber olmaz.  Bu sûrette müstevda’, vedîayı ol kimseye verip de, bilâ-taad velâ-taksîr telef ya zayi’ olsa, zamân lâzım gelmez. Ve eğer mecburiyyet yok iken verirse, zâmin olur.
   Kezâlik, hanenin filan odasında hıfz olunmak şart olunmuşken, müstevda’ anı ol hanenin diğer odasında hıfz ettiği sûrette, eğer ol odalar emr-i muhâfazada müsâvî iseler, ol şarta itibar olunmaz.
   Ve bu halde vedîa telef olsa, kezâlik zamân lâzım gelmez. Amma odaların biri kârgir ve diğeri ahşap olmak gibi, beynlerinde tefâvüt bulunsa şart muteber olup, müstevda’ anı meşrût olan odada hıfz etmeye mecbur olur. Ve hıfzda, ol odanın mâdûnu olan odaya koyup da telef olsa zâmin olur.


Madde   : 785

   “Vedîanın sahibi gâib olup da, hayat ve memâtı ma’lûm olmasa, müstevda’ anı sahibinin vefatı tebeyyün edinceye dek hıfz eder.
   Fakat, vedîa durmakla bozulacak şeylerden olduğu halde, hâkimin izniyle satıp, semenini nezdinde emanet olarak hıfz edebilir. Amma, satmayıp da durmakla bozulsa, zamân lâzım gelmez.”















Madde   : 786

   “At ve inek gibi, nafakaya muhtaç olan vedîanın nafakası sahibine âiddir. Sahibi, gâib oldukda müstevda’ olan kimse hâkime müracaat edip o dahi sahib-i vedîa hakkında eslah ve enfa’ olan sûretin icrâsını emreyler. Şöyle ki, vedîanın îcârı mümkün ise, müstevda’ anı re’y-i hâkimle îcâr edip ücretinden infâk eder, yahut semen-i misliyle satar. Ve îcârı mümkün değilse, kezâlik re’y-i hâkimle hemen, yahut üç güne kadar kendi malından infâk ettikten sonra semen-i misliyle satıp, nihayet üç günlük masrafını dahi sahibinden ister. Amma hâkimin izni olmaksızın masraf eder ise, mûdi’den alamaz.”

Madde   : 787

   “Müstevda’ın, taaddî   veya taksîri halinde, vedîa telef veyahut kıymetine noksan târî olsa, zamân lâzım gelir.
   Meselâ, müstevda’ kendisinde vedîa olan nukûdu, umûruna sarf ile istihlâk etse, zâmin olur. Bu sûrette nezdinde emanet olan bir kese nukûdu, ol vechile sarf edip de, ba’dehu kendi malından yerine koyduktan sonra taaddî ve taksîr olmaksızın zâyi’ olsa, zamândan kurtulamaz.
   Ve kezâ müstevda’, yedinde vedîa olan hayvana bilâ-izn binip de giderken, gerek fevkalâde sürmekle ve gerek diğer sebeple ve gerek bilâ


















sebeb telef olsa, veyahut esnâ-yı râhda sirkat olsa, müstevda’ ol hayvanı zâmin olur.
   Kezâlik harîk vukûunda, müstevda’ vedîayı diğer mahalle nakle muktedir iken, nakl etmeyip de muhterik olsa, zamân lâzım gelir.


Madde   : 788

   “Vedîayı, sahibinin izni olmaksızın diğer mal ile, yekdiğerinden tefrik olunamayacak sûrette karıştırmak taaddîdir.”
   Binaenaleyh müstevda’, kendisinde vedîa olan bir mikdar yüzlük altunları kendisinin yüzlük altunlarıyla, yahut bir başkasının vedîa olan yüzlük altunlarıyla bilâ-izn karıştırdıktan sonra zâyi’ olsa, yahut sirkat olunsa zâmin olur. Ve kezâ müstevda’dan başka bir kimse, mezkûr altuları ol vechile karıştırsa, ol kimse zâmin olur.

Madde   : 789

   “Müstevda’ eğer vedîayı, sahibinin izniyle madde-i ânifede beyan olunduğu üzre, diğer mal ile karıştırsa, yahut kendisinin sun’ı olmaksızın iki mal birbiriyle kezâlik, yekdiğerinden tefrik olunamayacak sûrette karışsa, meselâ bir sandık derûnunda vedîa olan altun kesesi yırtılıp, içindeki altunlar diğer altunlarla karışsa, mecmû’unda, müstevda’ile sahib-i vedîa, hisseleri mikdarınca şerik















olurlar. Bu halde bilâ-taad velâ-taksîr telef ve zâyi’ olsa, zamân lâzım gelmez.”

Madde   : 790

   “Müstevda’ vedîayı bilâ-izn âhara îdâ’ edemez. Edip de ba’dehu telef olsa zâmin olur.
   Ve eğer müztevda’-ı sânînin taaddî ya taksîri ile telef olmuş ise, mûdi’ dilerse müstevda’-ı sânîye tazmin ettirir. Ve dilerse müstevda’-ı evvele tazmin ettirip, o dahi müstevda’-ı sânîye rücû’ eder.”

Madde   : 791

   “Müstevda’, vedîayı âhar kimseye îdâ’ edip de, mûdi’ mücîz olsa, müstevda’ ol aradan çıkıp, ol kimse müstevda’ olur.”

Madde   : 792

   “Müstevda’, vedîayı sahibinin izniyle isti’mal edebildiği gibi, âhara îcâr ve iâre ve rehin dahi edebilir.
   Amma sahibinin izni olmaksızın, âhara îcâr ya iâre veya rehin edip de vedîa, müste’cir ya müsteîr yahut mürtehin yedinde telef ya zâyi’ olsa, yahut kıymetine noksan gelse, müstevda’a zamân lâzım gelir.”




















Madde   : 793

   “Müstevda’, emanet akçeyi bilâ-izn âhara ikrâz ve teslim edip de, sahibi mücîz olmasa, müstevda’ ol akçeyi zâmin olur.
   Kezâlik kendisinde vedîa olan akçe ile, sahibinin âhara olan deynini edâ ettikde, sahibi râzı olmasa zâmin olur.”

Madde   : 794

   “Vedîayı sahibi taleb ettikde, kendisine red ve teslimi lâzım gelir. Ve red ve teslimin meûneti yani külfeti ve masrafı mûdi’a âid olur.
   Ve mûdi’ taleb ettikde, müstevda’ vermeyip de vedîa telef ve zâyi’ olsa zâmin olur.
   Fakat hîn-i talebde, vedîa uzak mahalde bulunmak gibi bir özürden nâşî vermeyip de, telef ya zâyi’ olmuş ise, ol halde zamân lâzım gelmez.”

Madde   : 795

   “Müstevda’, vedîayı bizzat yahut emîni ile red ve teslim eder. Ve emîni ile red ve irsâl ettiği sûrette, kable’l-vusûl vedîa bilâ-taad velâ-taksîr telef ya zâyi’ olsa, zamân lâzım gelmez.”

















Madde   : 796

   “İki kimse, müşterek mallarını bir kimseye îdâ’ ettikten sonra, ol şeriklerden birisi gelip de, âharın gıyâbında hissesini müstevda’dan taleb ettikde, vedîa eğer misliyyâttan ise müstevda’ anın hissesini kendisine verir. Ve eğer kıyemiyyâttan ise vermez.”

Madde   : 797

   “Vedîayı teslimde, mekân-ı îdâ’ muteberdir.”
   Meselâ, İstanbul’da îdâ’ olunan meta’, yine İstanbul’da teslim olunur. Edirne’de teslim etmek üzre müstevda’a cebr olunamaz.

Madde   : 798

   “Vedîanın menâfi’i, sahibinindir.”
   Meselâ, emanet olan hayvanın yavrusu ve südü ve yükü sahibine âid olur.

Madde   : 799

   “Sahib-i vedîa gâib olup da, üzerine nafakası vâcib olan kimsenin müracaatı üzerine, hâkim ol gâibin vedîa olan akçesinden ol kimseye nafaka takdir ettikde, müstevda’ kendi yedinde vedîa olan akçeden, ol kimsenin nafakasına sarf etse, zamân lâzım gelmez.
   Fakat, hâkimin emri olmaksızın sarf eder ise zâmin olur.”














Madde   : 800

   “Müstevda’a cünûn ârız olup da sahv ve ifâkatinden ye’s geldikde, kable’l-cinne ahz etmiş olduğu vedîa aynen mevcud olmasa, sahibi bir muteber kefil göstererek, mecnûnun malından tazmine salâhiyeti vardır.
   Fakat, sonra kendüye ifâkat gelip de vedîayı sahibine reddetmiş, yahut bilâ-taad velâ-taksîr vedîa telef ya zâyi’ olmuş idüğünü beyan eder ise, yeminiyle tasdik olunarak, ahz olunmuş olan akçesini istirdad eyler.”

Madde   : 801

   “Müstevda’ fevt oldukda, vedîa aynen terekesinde bulunduğu sûrette, vârisi yedinde dahi emanet olmakla sahibine reddolunur.
   Amma, aynen terekesinde bulunmadığı sûrette, eğer müstevda’ın hal-i hayatında, “ol vedîayı sahibine reddettim” yahut “bilâ-taad zâyi’ oldu” demek gibi bir sûretle vedîanın halini beyan ve takdir eylediğini, vârisi isbat eder ise, zamân lâzım gelmez.
   Kezâlik vâris, vedîayı “biliriz şöyle idi, böyle idi” diye tavsîf ve tefsîr ederek müstevda’ın vefatından sonra





















bilâ-taad velâ-taksîr zâyi’ olduğunu beyan etse, yeminiyle tasdik olunarak zamân lâzım gelmez.
   Ve eğer müstevda’, vedîanın halini beyan etmemiş ise, mechelen fevt olmuş demek olmasıyla, düyûn-ı saire gibi terekesinden istîfâ olunur.
   Ve kezâ, vârisin vedîayı tavsîf ve tefsîr etmeyerek, mücerred “biz vedîayı biliriz zâyi’ oldu” demesi, muteber olmayıp, ol vechile zâyi’ olduğunu isbat edemediği sûrette terekeden zamân lâzım gelir.”

Madde   : 802

   “Mûdi’ fevt oldukda, vedîa vârisine verilir. Fakat tereke, müstağrak bi’d-deyn ise, hâkime müracaat edilir.
   Ve eğer hâkime müracaat etmeksizin, müstevda’ anı vârise verip o dahi istihlâk etse, müstevda’ zâmin olur.”

Madde   : 803

   “Vedîanın tazmini lâzım geldikde, misliyyâttan ise mislini, kıyemiyyâttan ise, zamânı mucîb olan şeyin yevm-i vukûundaki kıymetini vermek lâzım gelir.”















BÂB-I SÂLİS

ÂRİYET HAKKINDA OLUP İKİ FASLI ŞÂMİLDİR

FASL-I EVVEL

AKD VE ŞART-I İÂREYE MÜTEALLİK MESÂİL BEYANINDADIR



Madde   : 804

   “İâre, icab ve kabul ile ve teâtî ile mün’akid olur.”
   Meselâ bir kimse, birine “şu malı sana iâre ettim” yahut “âriyet verdim” deyip, o dahi “kabul ettim” dese, yahut bir şey söylemeyerek kabz etse ve yahut biri diğerine “şu malı bana âriyet ver” deyip, o dahi verse iâre mün’akid olur.

Madde   : 805

   “Muîrin sükûtu, kabul sayılmaz.”
   Binaenaleyh, bir kimse birinden âriyet isteyip de sahibi, sükût etmiş olduğu halde alsa gâsıb olur.

Madde   : 806

   “Muîr, istediği vakit iâreden rucû edebilir.”

Madde   : 807

   “Muîr ve müsteîrden her hangisi fevt olsa, akd-i iâre münfesih olur.”








Madde   : 808

   “Müsteârın, intifâa salih olması şarttır.”
   Binaenaleyh, firarî hayvanın iâre ve istiâresi sahih değildir.

Madde   : 809

   “Muîr ve müsteîrin, âkil ve mümeyyiz olmaları şarttır. Bâliğ olmaları şart değildir.”
   Binaenaleyh, mecnûn ile sabî-i gayr-i mümeyyizin, iâre ve istiâreleri câiz olmaz. Amma sabî-i me’zûnün iâre ve istiâresi câiz olur.

Madde   : 810

   “Âriyette kabz şart olup, kable’l-kabz hükmü yoktur.”

Madde   : 811

   “Müsteârın ta’yini lâzımdır.”
   Meselâ, ta’yin ve tahyîri olmaksızın, iki beygirden biri iâre olunsa, sahih olmayıp, muîr her hangisini iâre edecek ise ta’yin etmesi lâzımdır. Fakat, “her hangisini alır isen al” diye, müsteîri tahyîr etse, iâre sahih olur.

FASL-I SÂNÎ

ÂRİYETİN AHKÂM VE ZAMÂNÂTI BEYANINDADIR


Madde   : 812

   “Müsteîr, bilâ-bedel âriyetin menfaatine mâlik olur.”
   Binaenaleyh, muîr ba’de’l-isti’mal müsteîrden ücret taleb edemez.








Madde   : 813

   “Âriyet, müsteîr yedinde emanettir. Bilâ-taad velâ-taksîr telef ya zâyi’ olsa, yahut kıymetine noksan gelse zamân lâzım gelmez.”
   Meselâ âriyet ayna, kazârâ müsteîrin elinden düşmekle, yahut ayağı kayıp da kendisi aynaya çarpmakla kırılsa, zamân lâzım gelmez. Kezâlik, âriyet keçe üzerine kazârâ bir şey dökülmekle, lekelenip de kıymetine noksan gelse, zamân lâzım gelmez.   

Madde   : 814

   “Müsteîrin bir gûne taaddîsi ya taksîri vâki’ oldukda, artık her ne sebeple olursa olsun âriyet telef olsa, yahut kıymetine noksan gelse zamân lâzım gelir.”
   Meselâ, müsteîr iki günde varılacak mahalle, âriyet hayvan ile bir günde gidip de ol hayvan telef olsa, yahut zebûn olarak kıymetine noksan gelse zamân lâzım gelir.
   Ve kezâ, bir mahalle kadar istiâre ettiği hayvan ile, ol mahalle varıp da daha ileriye tecâvüz etikten sonra hatf-i enfihi hayvan telef olsa zamân lâzım gelir.
   Kezâlik bir kimse, bir gerdanlık istiâre ile bir sabînin boynuna takıp ve yanında gözdecisi olmadığı halde bırakıp da sirkat olundukda, eğer sabî, üzerindeki eşyayı hıfza kadir ise zamân lâzım gelmez. Amma kadir değilse, zamân lâzım gelir.

Madde   : 815

   “Müsteârın nafakası, müsteîr üzerinedir.”











Binaanaleyh müsteîr, âriyet hayvana alef vermeyip de telef olsa zâmin olur.

Madde   : 816

   “İâre-i mutlakada, yani muîrin iâreyi zaman ve mekân ve bir nevi intifa’ ile takyîd etmediği sûrette âriyeti müsteîr, dilediği zaman ve mekânda dilediği vechile isti’mal edebilir. Fakat örf ve âdet ile takyîd eder.”
   Meselâ bir kimse, beygirini ol vechile mutlak olarak iâre ettikde, müsteîr ana dilediği vakit biner ve dilediği mahalle gider. Fakat âiryet üzre, iki saatte gidilecek mahalle bir saatte gidemez.
   Kezâlik, mutlak olarak iâre olunan bir han odasında, müsteîr dilerse sâkin olur ve dilerse emti’a vaz’ eder.

Madde   : 817

   “İâre, zaman ve mekân ile takyîd olundukda kayd muteber olup, müsteîr ona muhalefet edemez.”
   Meselâ, üç saat binmek üzre istiâre olunan hayvana, dört saat binilemez ve bir mahalle gitmek üzre istiâr olunan hayvan ile, başka mahalle gidilemez.

Madde   : 818

   “İâre, bir nev’ intifa’ ile takyîd olundukda, müsteîr me’zûn olduğu intifâın mâfevkine tecâvüz edemez. Amma ana müsavî ya ehven sûrette isti’mal ile muhalefet edebilir.”















Meselâ, buğday yüklemek için istiâr olunan hayvana, demir yahut taş yükletilemez. Amma buğdaya müsavî, yahut andan ehaf bir yük tahmîl olunabilir. Ve kezâ binmek için istiâre olunan hayvana yük yükletilemez. Amma yük için istiâre oluna hayvana binilebilir.

Madde   : 819

   “Muîr, eğer menfaati ta’yin etmeksizin mutlak olarak iâre etmiş ise, müsteîrin anı mutlak üzre isti’male salâhiyeti vardır.
   Yani, dilerse anı kendi isti’mal eder ve dilerse başkasına iâre ile isti’mal ettirir.
   Âriyet, gerek oda gibi müsta’milînin ihtilâfıyla muhalefet olmayan şeylerden olsun ve gerek binek atı gibi müsta’milînin ihtilâfıyla muhtelif olan şeylerden olsun.”
   Meselâ, bir kimse “odamı sana iâre ettim” dediği sûrette, müsteîr anda dilerse kendi ikamet eder ve dilerse başkasını iskân eder.
   Ve kezâ, “şu atı sana iâre ettim” dediği sûrette, müsteîr dilerse ol ata kendi biner ve dilerse başkasını bindiri.

Madde   : 820

   “Menfaatin ta’yini, müsta’milînin ihtilâfıyla muhtelif olan şeylerde muteberdir. Ve muhtelif olmayan şeylerde muteber değildir. Fakat muîr, anı “başkasına verme” diye nehyetmiş ise, müsteîr beher hal anı başkasına isti’mal ettiremez.















Meselâ, “senin rükûbün için bu atı sana iâre” ettim dediği sûrette, müsteîr ol ata uşağını bindiremez. Amma, “senin ikametin için bu odayı iâre ettim dediği sûrette, müsteîr kendi ikamet edebildiği gibi başkasını dahi iskân edebilir. Fakat “başkasını iskân etme” demiş ise edemez.

Madde   : 821

   “Bir mahall-i muayyene diye hayvan istiâr olundukda, yollar mütaaddid olsa, müsteîr âriyet üzre nâsın sülûk ettiği yollardan her hangisiyle dilerse gidebilir. Amma mu’tad olmayan yoldan gidip de hayvan telef olsa zâmin olur.
   Kezâlik, muîrin ta’yin ettiği yolun gayri bir yoldan gidip de hayvan telef oldukda, eğer müsteîrin sülûk ettiği yol daha uzak ya gayr-i me’mûn veyahut hilâf-ı mu’tâd ise, müsteîre zamân lâzım gelir.”

Madde   : 822

   “Bir kimse, bir kadından zevcinin mülkü olan bir şeyi, âriyet isteyip ve o dahi bilâ-izn verip de, ol şey zâyi’ olduğu sûrette, eğer derûn-ı hanede ve alâ ceryi’l-âde zevcenin yedinde bulunan eşyadan ise, gerek ol kadına ve gerek müsteîre zamân lâzım gelmez. Değil ise meselâ, at gibi kadınlar yedinde bulunmayan bir şey ise, zevc dilerse zevcesine ve dilerse müsteîre tazmin ettirir.”
















Madde   : 823

   “Muîrin izni olmaksızın, müsteîr âriyeti âhara îcâr yahut rehin edemez.  Ve bir beldedeki borcuna rehin etmek üzere, istiâr ettiği malı âhar beldedeki borcuna rehin edemez. Edip de âriyet telef ya zâyi’ olsa zamân lâzım gelir.”

Madde   : 824

   “Müsteîr, âriyeti âhara îdâ’ edebilir. Ve yed-i müstevda’da bilâ-taad velâ-taksîr telef olsa zamân lâzım gelmez.”    
Meselâ, bir mahalle gidip gelmek üzre, istiâre ettiği beygir ile oraya vardıkda, beygir yorulup kalmakla, orada birine îdâ’ ettikten sonra beygir hatf-i enfihi  telef olsa zamân lâzım gelmez.

Madde   : 825

   “Muîr, âriyeti taleb ettikde, müsteîrin hemen red ve teslimi lâzım gelir. Ve bilâ-özr tevkif veya te’hîr edip de, âriyet telef ya zâyi’ olsa, yahut kıymetine noksan gelse zâmin olur.”

Madde   : 826

   “Nassan ya delâleten muvakkat olan âriyetin, hitâm-ı müddette muîre reddi lâzımdır. Fakat meks-i  mu’tad ma’fuvdür.”
   Meselâ, falan gün vakt-i asra kadar, isti’mal olunmak üzre istiâre olunan huliyyâtı, ol vaktin hulûlünde red ve iâde lâzımdır. Kezâlik
















Falanın düğününde kullanmak üzre istiâre olunan huliyyâtı, ol düğünün hitâmında red ve iâde lâzımdır. Fakat bunu red ve iâde için, mu’tâd olan mertebe vaktin mürûru ma’fuvdür.

Madde   : 827

   “Bir iş için istiâre olundukda, ol işin hitâmında âriyet, müsteîr yedinde vedîa gibi olur. Artık anı isti’mal edemez ve meks-i  mu’taddan ziyade tevkif edemez. Edip de telef olsa zâmin olur.”

Madde   : 828

   “Âriyeti, müsteîr bi-nefsihî yahut emîni ile muîre reddeder. Emîni olmayan kimse ile reddedip de, kable’l-vusûl telef ve zâyi’ olsa zâmin olur.”

Madde   : 829

   “Mücevherât gibi, eşya-yı nefîseden olan âriyeti, muîrin kendisine teslim etmek lâzımdır.
   Amma, sair âriyeti, örf ve âdette teslim addolunan mahalle götürmek veya muîrin hizmetkârına vermek red ve teslimdir.”
   Meselâ, âriyet hayvanı, muîrin ahırına götürmek yahut seyisine vermek teslimdir.

Madde   : 830

   “Müsteîr, yedinde olan âriyeti reddedecek oldukda,













meûneti, yani külfeti ve masârıf-ı nakliyyesi kendi üzerindedir.”


Madde   : 831

   “Ebniye yapmak ve ağaç dikmek için, yer istiâre etmek sahihtir.
   Lâkin muîr, dilediği vakit iâreden rücû’ ile bunları kal’ ettirebilir. Şu kadar ki, iâre muvakkat ise ebniye ve eşcârın kal’ olunduğu zamandaki maklûan kıymeti ile, inkızâ-yı müddete kadar durmak üzre kıymeti beyninde tefâvüt ne ise, muîr anı zâmin olur.”
   Meselâ, ebniye ve eşcâr derhal kal’ olunduğu takdirde, maklûan kıymeti on iki altun ve inkızâ-yı müddete kadar durmak üzre, kıymeti yirmi altun olduğu halde, muîr derhal kal’ ettirecek olur ise, sekiz altun vermesi lâzım gelir.

Madde   : 832

   “Gerek muvakkat ve gerek gayr-i muvakkat olarak, zer’ için iâre olunan arâziyi, muîr vakt-i hasattan mukaddem iâreden rücû’ edip de müsteîrden istirdad edemez.”






















   İrâde-i seniyye târihi   fî 24 Zilhicce   sene 1288


   

An Âzâ-i meclis-i Tedkikat-ı Şer’iyye            Ahmed Cevdet            
   Ömer Hulûsi            


      Emînü’l-fetvâ                         Ders-i Vekil
    Es-seyyid Halil                   Es-seyyid Halil





An Âzâ-i Divân-ı Ahkâm-ı Adliyye            An Âzâ-i Cem’iyyet
     Ahmed Hilmi                  Seyfeddin


Müdîr-i Muallimhane-i Nüvvab            Kâssam-ı Askerî
     Yunus Vehbi                   Ahmed Halid




An Âzâ-i Cem’iyyet
Abdullatif Şükrü


zaman_1453

  • Ziyaretçi
Ynt: Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye
« Yanıtla #9 : 13 Aralık 2008, 19:20:31 »
KİTÂBÜ’L-HİBE

SÛRET-İ HATT-I HÜMÂYÛN

MÛCEBİNCE AMEL OLUNA


KİTÂB-I SÂBİ’

HİBE HAKKINDA OLUP BİR MUKADDEME İLE İKİ BÂBI MÜŞTEMİLDİR


MUKADDEME

HİBEYE DAİR OLAN ISTILÂHÂT-I FIKHİYYE BEYANINDADIR
Madde   : 833

“Hibe : Bilâ-ivâz, bir malı âhara temlîk etmektir ki, eden kimseye vâhib, ol mala mevhûb, anı kabul edene mevhûbün leh denilir.
İttihâb dahi, hibeyi kabul demektir.”
Madde   : 834

   “Hediye : Bir kimseye ikrâmen  götürülen ya gönderilen maldır.”

Madde   : 835

   “Sadaka : Sevâb için hibe olunan maldır.”

Madde   : 836

   “İbâha : Bir şeyi bilâ-ivaz ekl ve tenâvül etmek üzre âhara izin ve ruhsat vermektir.”

BÂB-I EVVEL

AKD-İ HİBEYE MÜTEALLİK MESÂİL BEYANINDA OLUP İKİ FASL-I ŞÂMİLDİR

FASL-I EVVEL

RÜKN VE KABZ-I HİBEYE DAİR OLAN MESÂİL BEYANINDADIR


Madde   : 837

   “Hibe, icab ve kabul ile mün’akid ve kabz ile tamam olur.”

Madde   : 838

   “Hibede icab, “bağışladım” ve “hibe ettim” ve “ihdâ eyledim” gibi,meccânen bir malı temlîk ma’nasında müsta’mel olan sözlerdir.
   Ve zevcin zevcesine bir çift küpe, yahut huliyyâttan diğer bir nesne verip de, “al takın” demesi gibi meccânen temlîke delâlet eden ta’birler dahi, hibeyi icabeder.”

Madde   : 839

   “Teâtî ile dahi, hibe mün’akid olur.”

Madde   : 840

   “Hibede ve sadakada irsâl ve kabz, lafzen icab ve kabul makamına kaim olur.”

Madde   : 841

   “Hibede kabz, bey’de kabul gibidir.
   Binaenaleyh vâhibin icabı, meselâ “şu malı sana hibe ettim” demesi üzerine, mevhûbün leh “kabul ettim” veyahut “ittihâb eyledim” demeksizin, meclis-i hibede ol malı kabz etse, hibe tamam olur.”

Madde   : 842

   “Kabzda, vâhibin sarâhaten yahut delâleten izni lâzımdır.”

Madde   : 843

   “Vâhibin icabı, delâleten kabza izndir. Amma sarâhaten inzi, mevhûb eğer  meclis-i hibede hazır ise, “bu malı sana hibe ettim al” demek ve eğer gâib-i ani’l-meclis ise “falan malısana hibe ettim var al” demek gibi emr-i sarîhidir.”

Madde   : 844

   “Vâhib, sarâhaten kabza izn verdikde, mevhûbün lehin anı gerek meclis-i hibede ve gerek ba’de’l-iftirâk, kabzı sahihtir. Amma delâleten kabza inzi, meclis-i hibe ile takyîd edip ba’de’l-iftirâk kabzı muteber olmaz.”
   Meselâ, “şu malı sana hibe ettim” deyip de, mevhûbün leh dahi ol mecliste kabz ediverse sahih olur. Amma meclis-i hibeden ayrıldıktan sonra kabz etse sahih olmaz. Kezâlik, “falan mahaldeki malımı sana hibe ettim” deyip de, “var al” dememiş olsa, mevhûbün lehin gidip de anı kabz etmesi sahih olmaz.

Madde   : 845

   “Müşteri, mebî’i bâyi’den kable’l-kabz, âhara hibe edebilir.”

Madde   : 846

   “Bir kimsenin yedinde bulunan malı, sahibi ana hibe ettikde, mevhûbün lehin “kabul ettim” ya “ittihâb eyledim” demesiyle hibe tamam olup, müceddeden teslim ve kabzına muhtaç değildir.”

Madde   : 847

   “Bir kimse, alacağını medyûna hibe yahut medyûnu andan ibrâ eyleyip, o dahi reddetmese, sahih ve deyn hemen sâkıt olur.”






Madde   : 848

   “Bir kimse, birinin zimmetinde olan alacağını, âhara hibe edip de, “var al” diye sarâhaten kabzına izn verse ve mevhûbün leh dahi varıp kabz etse, hibe tamam olur.”

Madde   : 849

   “Kable’l-kabz, vâhib yahut mevhûbün leh fevt olsa, hibe bâtıl olur.”

Madde   : 850

   “Bir kimse, kebîr yani âkil ve bâliğ olan oğluna bir şey hibe ettikde, teslim ve kabzı lâzımdır.”

Madde   : 851

   “Sagîrin vasîsi, yahut mürebbisi yani hacr ve terbiyesinde bulunduğu kimse,gerek yedinde bulunan ve gerek diğerin nezdinde vedîa olan malını, ol sagîre hibe ettikde, mücerred icab ile, yani yalnız “hibe ettim” demesiyle, ol sagîr ana mâlik olup, kabzına muhtaç değildir.”

Madde   : 852

   “Bir tıfıla, âhar kimse bir şey hibe ettikde, velîsinin yahut mürebbisinin kabzı ile hibe tamam olur.”

Madde   : 853

   “Sabî-i mümeyyize bir şey hibe olundukda, velîsi olsa bilekendisinin kabzıyla hibe tamam olur.”

Madde   : 854

   “Hibe-i muzâfe, sahih değildir.”
   Meselâ, “gelecek ay başından itibaren şu malı sana hibe ettim” dese, sahih olmaz.

Madde   : 855

   “İvaz şartıyla olan hibe, sahih ve şart muteberdir.”
   Meselâ, bir kimse şu kadar makule ivaz vermek, yahut kendisinin ma’lûmü’l-mikdar deynini edâ etmek şartıyla, birine bir şey hibe ettikde, mevhûbün leh ol şarta riâet eder ise, hibe lâzım olur. Etmez ise vâhib dahi hibesinden rücû’ edebilir. Kezâlik bir kimse ölünce kendisini beslemek şartıyla, mülk-i akarını birine hibe ve teslim ettikte, mevhûbün leh şart-ı mezkûr üzre vâhibi beslemeye râzı iken, vâhib nâdim olup da, hibesinden rücû’ ile ol akarını istirdad edemez.



FASL-I SÂNÎ

ŞERÂİT-İ HİBE BEYNINDADIR


Madde   : 856

   “Mevhûbün, vakt-i hibede mevcud olması şarttır.”
   Binaenaleyh, bir bağın hâsıl olacak üzümünü, yahut bir kısrağın doğuracak yavrusunu hibe sahih değildir.

Madde   : 857

   “Mevhûb, vâhibin malı olmak şarttır.”






Binaenaleyh, bir kimse bilâ-izn başkasının malını birine hibe etse, sahih olmaz. Fakat hibe ettikten sonra sahibi mücîz olsa sahih olur.
 
Madde   : 858

   “Mevhûbün, ma’lûm ve muayyen olması lâzımdır.”
   Binaenaleyh vâhib, lâaletta’yin maldan bir şey, yahut “şu iki attan birini hibe ettim” dese, sahih olmaz. Ve “bu iki attan hangisini dilersen senin olsun” dediği sûrette, eğer mevhûbün leh meclis-i hibede anlardan birini ta’yin eylerse sahih olur. Amma meclis-i hibeden ba’de’l-müfâraka ta’yini müfîd olmaz. 

Madde   : 859

   “Vâhibin, âkil ve bâliğ olması şarttır.
   Binaenaleyh, sagîr ve mecnûn ve ma’tûhün hibesi sahih değildir. Amma bunlara hibe sahihtir.”

Madde   : 860

   “Hibede, vâhibin rızâsı lâzımdır. Binaenaleyh, cebr ve ikrâh ile vâki’ olan hibe sahih değildir.”


BÂBI SÂNÎ

AHKÂM-I HİBE BEYANINDA OLUP İKİ FASLI ŞÂMİLDİR


FASL-I EVVEL

HİBEDEN RÜCÛ’ HAKKINDADIR


Madde   : 861

   “Mevhûbün leh, kabz ile mevhûbe mâlik olur.”





Madde   : 862

   “Kable’l-kabz, vâhib hodbehod hibeden rücû’ edebilir.”

Madde   : 863

   “Vâhibin, ba’de’l-icâb mevhûbün lehi, kabzdan nehy etmesi rücû’dur.”

Madde   : 864

   “Vâhib, ba’de’l-kabz mevhûbün lehin rızâsıyla, hibe ve hediyeden rücû’ edebilir. Mevhûbün leh râzı olmaz ise, hâkime müracaat eyler. Hâkim dahi mevâdd-ı âtiyeden beyan olunacak mevâni’-i rucû yoksa, hibeyi feshedebilir. Amma mevâni’-i rucûdan berî bulunsa feshedemez.”

Madde   : 865

   “Ba’de’l-kabz, vâhib eğer mevhûbün lehin rızâsı, yahut hâkimin hükm ve kazâsı olmadan, hodbehod mevhûbü istirdad ederse, gâsıb olur. Ve bu sûrette, yedinde mevhûb telef ya zâyi’ olsa zâmin olur.”

Madde   : 866

   “Bir kimse, usûl ve furûuna ya birader ve hemşîresine ya bunların evlâdına yahut peder ve mâderinin birâder ve hemşiresine bir şey hibe ettikten sonra, rücû’ edemez.”

Madde   : 867

   “Zevc ile zevceden biri, beynlerinde zevciyyet kaim iken, yekdiğerine bir şey hibe ve teslim ettikten sonra, artık andan rücû’ edemez.”

Madde   : 868

   “Hibeye ivaz verilip de, vâhibin dahi kabz etmesi mâni’-i rücû’ dur.”
   Binaenaleyh, gerek mevhûbün leh tarfından ve gerek diğer bir kimse cânebinden, vâhibe hibesine ivaz olmak üzre bir şey verilip de, o dahi kabz eylese, andan sonra hibesinden rücû’ edemez.

Madde   : 869

   “Mal-i mevhûb arz olup da, mevhûbün leh anın üzerine bina ihdâs yahut ağaç gars etmek ve yahut mevhûb zebûn hayvan olup da, mevhûbün leh yanında semizlenmek gibi, ziyade-i muttasıla hâsıl oldukda, yahut buğday olup da un edilmek gibi mevhûbün ismi değişecek sûrette tagyîr olundukda, hibeden rücû’ sahih olmaz. Ama ziyade-i munfasıla mân’i-i rücû’ olmaz.”
   Binaenaleyh, bir kimsenin âhara hibe eyledi kısrak hâmil oldukda, hibeden rücû’ edemez. Amma doğurduktan sonra rücû’ edebilir. Ve bu sûrette yavrusu mevhûbün lehe kalır.
Madde   : 870

   “Mevhûbün leh, mevhûbü bey’ ile, yahut hibe ve teslim eylemekten ihraç eylese, vâhibin rucû’a salâhiyeti kalmaz.”

Madde   : 871

   “Mevhûbün leh yedinde, mevhûb müstehlik olsa, rucû’a mahal kalmaz.”

Madde   : 872

   “Vâhib ve mevhûbün lehten birinin vefatı, mâni’-i rücû’dur.”
   Binaenaleyh, mevhûbün leh fevt olsa, vâhib hibeden rücû’ edemediği gibi, vâhib fevt oldukda dahi, veresesi mevhûbü istirdad edemez.

Madde   : 873

   “Dâyin, alacağını medyûna hibe ettikde, artık andan rücû’ edemez.” (51 ve 848. maddelere bak)

Madde   : 874

   “Ba’de’l-kabz, sadakadan bir vechile rücû’ olunamaz.”

Madde   : 875

   “Biri, bir kimseye matûmâttan bir şeyi ibâha ettikte, ol kimse eğerki  ol şeyi alıp da âhara satmak, yahut hibe etmek gibi levâzım-ı temlîkten olan bir vechile tasarruf edemez. Fakat ol şeyden ekl ve tenâvül edebilir. Ba’dehu sahibi anın kıymetini mutâlebe edemez.”







Meselâ, bir bağ sahibinin izn ve ibâhasıyla, biri bağından bir mikdar üzüm yese, bağ sahibi ol üzümün akçesini alamaz.

Madde   : 876

   “Hitân yahut zifâf düğünlerinde gelen hediyeleri, eshâbı “çocuk ya gelin ve baba ve analardan her hangisine” diye getirmişler ise, ol hediyeler anındır. Ve eğer kimin için getirdiklerini beyan etmeyip kendilerinden suâl ile tahkîk dahi kaabil olmaz ise, ol halde örf ve âdet-i beldeye riayet olunur.”


FASL-I SÂNÎ

HİBE-İ MARÎZ HAKKINDADIR


Madde   : 877

   “Vârisi olmayan kimse, maraz-ı mevtinde cemi’ emvâlini birine hibe ve teslim etse sahih olur. Ve ba’de’l-vefat terekesine emîn-i beytü’l-mal müdâhale edemez.”

Madde   : 878

   “Zevcesinden mâada vârisi olmayan kimse, maraz-ı mevtinde cemi’ emvâlini zevcesine, veyahut zevcinden mâada vârisi olmayan kadın, cemi’ emvâlini maraz-ı mevtinde zevcine hibe ve teslim etse sahih olur. 
Ve ba’de’l-vefat, bunlardan birinin terekesine, emîn-i beytü’l-mal müdâhale edemez.”

Madde   : 879

   “Bir kimse, maraz-ı mevtinde veresesinden birine bir şey hibe edip de fevt oldukda, diğer verese mücîz olmaz ise, ol hibe sahih olmaz.
Amma vereseden başkasına hibe ve teslim ettikte, sülüs malı mevhûbün tamamına müsâid ise sahih olur. Müsâid olmayıp da verese dahi hibeyi mücîz olmaz ise, müsâid olduğu mikdarda hibe sahih olup, bâkisini mevhûbün leh redde mecburdur.”


Madde   : 880

   “Terekesi müstağrak-ı düyûn olan kimse, maraz-ı mevtinde emvâlini vârisine yahut başkasına hibe ve teslim ettikten sonra fevt olsa, dâyinler hibeyi tutmayıp, ol emvâli kısmet-i guramâya idhal edebilir.”

İrâde-i seniyye târihi    fî 29 Muharrem sene 1289
 


   

An Âzâ-i meclis-i Tedkikat-ı Şer’iyye                     Ahmed Cevdet
         Ömer Hulûsi               


Emînü’l-fetvâ                     Vekil-i Ders
Es-seyyid Halil                  Es-seyyid Halil





An Âzâ-i Divân-ı Ahkâm-ı Adliyye            An Âzâ-i Cem’iyyet
Es-seyyid Ahmed Hilmi                 Seyfeddin


Müdîr-i Muallimhane-i Nüvvab                  Kâssam-ı Askerî
   Yunus Vehbi                          Ahmed Halid




An Âzâ-i Cemiyet
Abdüllatif Şükrü


KİTÂBÜ’L- GASB VE’L-İTLÂF

SÛRET-İ HATT-I HÜMÂYÛN

MÛCEBİNCE AMEL OLUNA


KİTÂB-I SÂMİN

GASB VE İTLÂF HAKKINDA OLUP BİR MUKADDEME İLE İKİ BÂBA MÜNKÂSİMDİR


MUKADDEME


Madde   : 881

   “Gasb : Bir kimsenin izni olmaksızın, malını ahz ve zabt etmektir ki, ahzeden kimseye “gâsıb” ve ol mala “magsûb” ve sahibine “magsûbun minh” denilir.”


Madde   : 882

   “Kaaimen kıymet : Ebniye ve eşcârın bulundukları yerde durmak








üzre kıymetleridir ki arz, bir kere ebniye ve eşcâr ile beraber ve bir kere ebniye ya eşcârdan halî olarak takdîm olunup, iki kıymet beynindeki tefâzül ve tefâvüt ne ise, ebniye ya eşcârın kaaimen kıymeti demek olur.”

Madde   : 883
 
   “Mebniyyen kıymet : Ebniyenin, kaaimen kıymeti demektir.”

Madde   : 884

   “Maklûan kıymet : Ba’de’l-kal’ ebniye enkâzının ve eşcâr-ı maklûanın kıymetleridir.”


Madde   : 885

   “Müstahakku’l-kal’ olarak kıymet : Maklûan kıymetten, ücret-i kal’,  lede’t-tenzil, bâki olan kıymettir.”


Madde   : 886

   “Noksan-ı arz : Bir yerin kable’z-zirâa değeri olan ücretle, bağde’z-zirâa değeri olan ücret beynindeki fark ve tefâvüttür.”

Madde   : 887

   “Mübâşereten itlâf : Bir şeyi bizzat telef etmektir ki, eden kimseye “fâil-i mübâşir” denilir.”

Madde   : 888

   “Tesebbüben itlâf : Bir şeyin telefine sebep olmaktır. Yani bir şeyde









diğer şeye alâ-ceryi’l-âde telefine müfzî olan bir iş ihdâs etmektir ki, eden  kimseye “mütesebbib” denilir.”
   Nitekim bir muallak kandilin ipini kesmek, kandilin yere düşüp de kırılmasına sebeb-i müfzî olmakla, ipini kesen kimse mübâşereten ipini telef etmiş ve tesebbüben kandili kırmış olur.
   Kezâlik, bir kimse bir tulumu şakk edip de, içindeki yağ akıp telef olsa, ol kimse mübâşereten tulumu ve tesebbüben yağı itlâf etmiş olur.

Madde   : 889

   “Takaddüm : Mazarrat-ı melhûzenin def’ ve izâlesi için, evvelce tenbîh ve tavsiye etmektir.”


BÂB-I EVVEL

GASB HAKKINDA OLUP ÜÇ FASLI ŞÂMİLDİR

FASL-I EVVEL

GASBIN AHKÂMI BEYANINDADIR


Madde   : 890

   “Mal-i magsûb, eynen mevcud ise mekân-ı gasbta sahibine red ve teslimi lâzımdır. Ve sahibi, başka beldede gâsıba tesadüf edip de, mal-i magsûb dahi yanında olduğu halde, sahibi dilerse malını orada istirdad eyler. Eğer,












mekân-ı gasbda teslimini ister ise, meûnet-i reddi ve masârıf-ı nakliyyesi gâsıb üzerinedir.”

Madde   : 891

   “Mal-i magsûbu, gâsıb istihlâk ettikde, zâmin olması lâzım geldiği gibi, gerek anın taaddîsiyle ve gerek bilâ-taad telef ya zâyi’ olduğu takdirde dahi zâmin olur.
   Şöyle ki, kıyemiyyâtan ise  zaman ve mekân-ı gasbdaki kıymetini ve misliyyâttan ise, mislini vermesi lâzım gelir.”

Madde   : 892

   “Gâsıb, mekân-ı gasbda ayn-ı magsûbu sahibine red ve teslim ettikde zamândan berî olur.”

Madde   : 893

   “Gâsıb, ayn-ı magsûbu sahibi ahz edebilecek sûrette önüne vaz’ ettikde, hakikaten kabz bulunmasa bile, magsûbu reddetmiş olur.
   Amma, telef olan magsûbun kıymetini, sahibinin önüne vaz’ eylese, hakikaten kabz bulunmadıkça zamândan berî olmaz.”

Madde   : 894

   “Ayn-ı magsûbu, gâsıb bir mahall-i mahûfda, sahibine teslim etse, kabul etmemeye hakkı vardır. Ve gâsıb bu sûrette zamândan berî olmaz.”












Madde   : 895

   “Gâsıb, telef olan mal-i magsûbun kıymetini sahibine getirip de kabul etmese, hâkime müracaat ile kabulünü emr ettirir.”

Madde   : 896

   “Magsûbun minh, sabî olduğu halde, gâsıb ana magsûbu reddettikte, sabî mümeyyiz olup da malı hıfza ehil ise, reddi sahih olur, değil ise sahih olmaz.”

Madde   : 897

   “Magsûbun, meyve olup da gâsıb indinde kurumak gibi hali tagayyür eyler ise, sahibi muhayyerdir. Dilerse magsûbu aynen istirdad eyler ve dilerse tazmin ettirir.”

Madde   : 898

   “Gâsıb, eğer kendi malından bir şey ziyadesiyle magsûbun bazı evsâfını tagyîr eder ise, magsûbun minh muhayyerdir. Dilerse ol magsûbu tazmin ettiri. Ve dilerse ol ziyadenin kıymetini verip aynen istirdad eyler.”
   Meselâ, magsûb olan bezi gâsıb boyamış olsa, sahibi muhayyerdir. Dilerse bezini tazmin ettirir ve dilerse boyanın bahasını verip aynen bezi istirdad eyler.












Madde   : 899

   “Gâsıb, eğer mal-i magsûbu ismi değişecek sûrette tagyîr ederse zâmin olur. Ve ol mal kendüye kalır.”
   Meselâ, magsûb buğday olup da gâsıb anı un eder ise, zâmin olup, un anın malı olur. Nitekim bir kimse, diğerin buğdayını gasb ile kendi tarlasına zer’ etse, buğdayı zâmin olup, mahsûl kendisinin olur.

Madde   : 900

   “Be’de’l-gasb magsûbun si’r ü  kıymetini tenakus etse, sahibi anı almayıp da zaman-ı gasbdaki kıymetini mutâlebe edemez.
   Amma gâsıbın isti’mali ile magsûbun kıymetine noksan gelse zamân lâzım gelir.”
   Meselâ, bir kimsenin gasb eylediği hayvan zebûn olsa, anı sahibine reddettikde, noksan kıymetini dahi zâmin olur.
   Kezâlik, bir kimse gasb eylediği elbiseyi yırtmakla kıymetine noksan geldikde, eğer noksan yesîr ise, yani magsûbun rubu’ kıymetine bâli’ değil ise, gâsıb anın noksan kıymetini zâmin olur.  Ve eğer noksan fâhiş ise, yani magsûbun rubu’ kıymetine müsâvî veyahut ezyed ise, magsûbun minh muhayyedir. Dilerse noksan kıymetini tazmin ettirir. Ve dilerse ol malı gâsıba terk ile tamamen kıymetini alır.

Madde    901

“İzâle-i tasarrufta, gasba musavî olan hal ve keyfiyyet, hükmen gasb kaabilinden addolunur. Nitekim müstevda’ vedîayı inkâr

















etse, gâsıb hükmünde olur. Ve andan sonra yedinde vedîa bilâ-taad telef olsa zâmin olur.”

Madde   : 902

   “Bir dağ, üzerindeki bahçe ile, alt tarafındaki diğer bahçe üzerine yıkılıp düşmek gibi bir vechile, min gayr-i kast bir kimsenin mülkü yedinden çıksa, kıymetçe ekalli, eksere tâbi’ olur. Yani kıymeti ekser olanın sahibi, kıymeti ekal olanı zâmin olarak, ol yeri temellük eyler.”
   Meselâ, dağ yıkılmazdan mukaddem üst tarafındaki bahçenin kıymeti, beş yüz ve alt tarafındaki bahçenin kıymeti, bin kuruş ise, ikincisinin sahibi, beş yüz kuruş, evvelkinin sahibine i’tâ ile oransı zapt eyler.
   Nitekim bir kimsenin elindeki, elli kuruşluk incisi düşüp de, diğerin beş kuruş kıymetli tavuğu anı yutsa, inci sahibi beş kuruş verip, tavuğu alır. (27. 28. ve 29. maddelere bak)

Madde   : 903

   “Magsûbun zevâidi sahibinindir. Ve gâsıb anı istihlâk ederse zâmin olur.”
   Meselâ, magsûb olan hayvanın, gâsıb yedinde hâsıl ola südü ve yavrusu ve bir bahçenin yed-i gâsıbda iken husûle gelen meyvesi, magsûbun minhin malı olmakla, gâsıb bunları istihlâk eylerse zâmin olur.
   Kezâlik bir kimse, birinin kovanını içindeki arısıyla beraber gasb etse,




sahibi, arısıyla beraber kovanı istirdad ettikde, gâsıb yanında iken hâsıl olan balını dahi alır.

Madde   : 904

   “Bir bahçede mekân ittihâz eden arıların balı, bahçe sahibini olup, diğer kimse ol balı ahz ve istihlâk etse zâmin olur.”



FASL-I SÂNÎ

GASB-I AKARA MÜTEALLİK MESÂİL BEYANINDADIR



Madde   : 905

   “Magsûb eğer akar kaabilinden ise, gâsıb anı tagyîr ve tenkîs etmeyerek, sahibine reddetmesi lâzımdır.
   Ve gâsıbın sun’ ve fi’li ile, ol akarın kıymetine noksan gelse, noksan kıymetini zâmin olur.”
   Meselâ, bir kimse gasb eylediği bir hanenin bir yerini hedm edip, yahut süknâsı sebebiyle harab olup da kıymetine noksan gelse, mikdar-ı noksanı zâmin olur. Kezâlik, gâsıbın hane-i magsûbda yaktığı ateşden hane muhterik olsa, mebniyyen kıymetini zâmin olur.

Madde   : 906

   “Magsûb arz olup da, gâsıb anın üzerine ebniye inşâ yahut eşcâr gars etse, bunları kal’ ile arzı reddetmek üzre gâsıba emr olunur.











Ve eğer, abniye ya escârın kal’ı arza muzır ise, magsûbun minh anların müstahakku’l-kal’ olarak kıymetlerini i’tâ ile, anları dahi zapt edebilir.
   Fakat ebniye ya eşcârın kıymetleri, arzın kıymetinden ziyade olup da  sebeb-i şer’î zu’miyle inşâ yahut gars olunmuş ise, ol halde ebniye yahut eşcârın sahibi, arzın kıymetini i’tâ ile arzı temellük eder.”
   Meselâ, bir kimse pederinden mevrûs olan arsa üzerine, ol arsanın kıymetinden ziyade akçe sarfıyla ebniye inşâ ettikten sonra, biri arsaya müstahak çıksa, ol kimse arsanın kıymetini verip arsayı zapt eyler.

Madde   : 907

   “Bir kimse, âharın arsasını gasb ve zirâat eylese, sahibi, arsasını istirdad ettikde, ol kimsenin zirâatıyla terettüb eden noksan-ı arzı dahi tazmin ettirir.
   Kezâlik bir kimse, diğeriyle müştereken mutasarrıf olduğu arsayı, bilâ-izn müstakillen zirâat eylese, şeriki arsadan hissesini aldıkda, ol kimsenin zirâatıyla terettüb eden nokas-ı arzdan hissesini tazmin ettirir.”

Madde   : 908

   “Bir kimse, diğerin tarlasını gasben nadas ettikten sonra sahibi,

















tarlayı aldıkda, ol kimse nadas ameli mukaabilinde, ücret mutâlebe edemez.”

Madde   : 909

   “Bir kimse, süprüntü yahut diğer nesne vaz’ ile birinin arsasını işgâl etse, koyduğu şeyi ref’ ile, arsayı tahliye etmek üzre kendüye cebr olunur.”


FASL-I SÂLİS

GÂSIBÜ’L-GÂSIBIN HÜKMÜ BEYANINDADIR


Madde   : 910

   “Gâsıbü’l- gâsıb, ayn-ı gâsıb hükmündedir.
   Binaenaleyh, mal-i magsûbu gâsıbtan şahsı âhar gasb ile, itlâf eylediği yahut yedinde telef olduğu taktirde, magsûbun minh, dilerse gâsıb-ı evvele ve dilerse gâsıb-ı sânîye tazmin ettirir ve dilerse kıymet-i magsûbun bir mikdarını evvele ve diğer mikdarını sânîye tazmin ettirebilir.
   Ve gâsıb-ı evvele tazmin ettirdiği takdirde, o dahi gâsıb-ı sânîye rücû’ eder. Amma sânîye tazmin ettirdiği taktirde, sânî evvele rücû’ edemez.”

Madde   : 911

   “Gâsıbü’l-gâsıb, mal-i magsûbu, gâsıb-ı evvele reddettikte,












yalnız kendisi ve magsûbun minh reddettikte, ikisi dahi berî olur.” 





BÂB-I SÂNÎ



İTLÂF BEYANINDA OLUP DÖRT FASLI HÂVÎDİR

FASL-I EVVEL

MÜBÂŞERETEN İTLÂF HAKKINDADIR

Madde   : 912

   “Bir kimse, diğerin gerek kendisinde ve gerek emîni yedinde olan malını, gerek kasden ve gerek min gayr-i kast itlâf etse zâmin olur.
   Amma gâsıb yedindeki mal-i magsûbu, âhar kimse itlâf etse, magsûbun minh muhayyerdir. Dilerse gâsıba tazmin ettirip o dahi mütlife rücû’ eder. Ve dilerse mütlife  tazmin ettirip, mütlif bu sûrette gâsıba rücû’ edemez.”


Madde   : 913

   “Birinin ayağı kayıp da düşerek, âharın malını itlâf etse zâmin olur.”










Madde   : 914

   “Bir kimse, kendi malı zannıyla diğerin malını itlâf etse, zâmin olur.”

Madde   : 915

   “Bir kimse, diğerin elbisesini çekip de yırtsa, tamam kıymetini zâmin our. Amma elbiseye teşebbüs edip de sahibi çekmekle yırtsa nısıf kıymetini zâmin olur.
   Kezâlik bir kimse, diğerin eteği üzerine oturup da, sahibi bilmeyerek kalkmakla elbisesi yırtılsa, o kimse elbisenin nısıf kıymetini zâmin olur.”

Madde   : 916

   “Bir sabî, diğerin malını itlâf etse, kendi malından zamân lâzım gelir. Malı yok ise hal-i yesîrine intizâr olunur ve velîsine tazmin ettirilir.”

Madde   : 917

   “Bir kimse, diğerin malına kıymetçe bir gûne noksan getirse, noksan kıymetini zâmin olur.”

Madde   : 918

   “Bir kimse, diğerin hane ve dükkân misüllü akarını, bigayr-i hak hedm etse sahibi muhayyerdir. Dilerse, enkâzını hedm eden kimseye terk ederek, mebniyyen kıymetini tazmin ettirir ve dilerse,






ol akarın mebniyyen kıymetinden, enkâzın kıymetini tenzil ve kıymet-ı bâkiyyeyi tazmin ile beraber enkâzı dahi alıkor.
   Fakat gâsıb anı, ke’l-evvel bina ediverse, zamândan berî olur.”

Madde   : 919

   “Bir mahalde harîk vukû bulmakla, bir kimse bir haneyi sahibinin izni olmaksızın yıkıp da, orada harîk münkatı’ oldukda, eğer emr-i velliyyü’l-emr ile yıkmış ise, zamân lâzım gelmez. Ve eğer  hodbehod yıkmış ise zâmin olur.”

Madde   : 920

   “Bir kimse, âharın bahçesindeki eşçârı bigayr-i hak kat’ ettikte sahibi muhayyerdir. Dilerse ol eçşcârın kaaimen kıymetlerini ahz ile, eşcâr-ı maktû’ayı gaatı’a terk eder.
   Ve dilerse, kaaimen kıymetlerinden, maktû’an kıymetlerini bi’t-tenzil, bâki meblağ ile beraber eşcâr-ı maktû’ayı dahi alıkor.”
   Meselâ, eşcâr kaaim olarak bahçenin kıymeti, on bin ve bilâ eşcâr kıymeti, beş bin ve eşcâr-ı maktû’anın kıymeti, iki bin kuruşa olsa, sahibi muhayyerdir. Dilerse eşcâr-ı maktû’ayı gaatı’a terk ile beş bin kuruş alır. Ve dilerse üç bin kuruşla beraber eşcâr-ı maktû’ayı alıkor.

Madde   : 921

   “Bir kimse mazlûm olmakla, âhara zulm etmeye sâlahiyyeti olamaz.”













Meselâ, biri diğerin malını itlâf etmekle, o dahi bi’l-mukabele anın malını itlâf etse, ikisi dahi zâmin olduğu gibi, bir kaabileden biri, diğer kaabileden bir şahsın malını itlâf etmekle, o dahi evvelki kaabileden diğer birinin malını itlâf eylese, her biri telef ettiği malı zâmin olur. Nitekim bir kimse aldanıp da âhardan bir kalb akça alsa, anı başkasına sürmeye salâhiyeti olamaz.


FASL-I SÂNÎ

TESEBBÜBEN İTLÂF BEYANINDADIR


Madde   : 922

   “Bir kimse, tesebbüben birinin malını itlâf yahut kıymetini tenkîs etse, yani kendisinin fi’li bir malın telefine yahut noksan kıymetine sebeb-i müfzî olsa zâmin olur.”
   Meselâ biri, diğer kimsenin esvâbına sarılıp da, mücadele ederken ol kimsenin üzerinden bir şey düşüp telef olsa, yahut sakatlansa sarılan kimse zâmin olur.
   Ve kezâ bir kimse, diğerin tarla ve bahçesinin suyunu bigayr-i hak seddedip de mezrû’ât ve magrûsâtı kuruyup telef olsa, yahut suyu taşırıp da diğerin tarlasını su basarak mezrû’âtı telef olsa, ol kimse zâmin olur.
   Kezâlik bir kimse, diğerin ahırının kapısını açıp da, içindeki hayvan firâr ile zâyi’ olsa, yahut kafesin kapısını açıp da içindeki kuş uçsa zâmin olur.















Madde   : 923

   “Birinin hayvanı, bir kimseden ürküp de firâr ile zâyi’ olsa, zamân lâzım gelmez. Amma ol kimse, hayvanı kasten ürkütmüş ise, zâmin olur. Ve kezâ bir sayyad, ava tüfenk atıp da sesinden diğerin hayvanı ürkerek firâr ederken düşüp telef, yahut ayağı sakat olsa, zâmin olmaz. Amma hayvanı ürkütmek kastıyla tüfenk atmış ise, zâmin olur.” (93. maddeye bak)

Madde   : 924

   “Tesebbübün, berveçh-i bâlâ mûcib-i zamân olmasında, taaddî şarttır.”
   Yani mütesebbibin, bir zararı zâmin olması, ol zarara müfzî olan fi’li, haksız olarak işlemiş olmasıyla meşrûttur.
   Meselâ bir kimse, bilâ-izn-i velîyyü’l-emr, tarîk-ı âmmda bir kuyu kazıp da, oraya diğerin hayvanı düşerek telef olsa, zâmin olur. Amma kendi mülkünde kazmış olduğu kuyuya, diğerin hayvanı düşerek telef olsa zâmin olmaz.

Madde   : 925

   “Biri, bir şeyin telefine sebep olan bir iş işlemiş olduğu halde, araya bir fi’l-i ihtiyarî haylûlet eylese, yani başka bir kimse ol şeyi mübâşereten itlâf etse, ol fi’l-i ihtiyarî















sahibi olan fâil-i mübâşir, zâmin olur.” (9. maddeye bak)



FASL-I SÂLÎS

TARÎK-I ÂMMDA İHDÂS OLUNAN ŞEYLERE DAİRDİR


Madde   : 926

   “Herkesin tarîk-i âmmda hakk-ı mürûru vardır. Fakat bi-şartı’s-selâmedir.”
   Yani mümkünü’t-taharrüz olan hâlâtta, başkasına zarar vermemek şartıyla mukayyeddir. Binaenaleyh tarîk-i âmmda, bir hammalın arkasındaki yükü düşüp de, birinin malını telef etse, hammal zâmin olur. Nitekim demirci dükkânında demir döverken kıvılcım sıçrayıp da, tarîk-i âmmda mürûr eden  bir kimsenin elbisesini ihrâk eylese, demirci zâmin olur.

Madde   : 927

   “İzn-i velîyyü’l-emr olmadıkça, tarîk-i âmmda bey’ ve şirâ için oturamaz. Ve bilâ-izn, bir şey vaz’ ve ihdâs edemez. Ve ederse, andan tevellüd eden zarar ve ziyânı zâmin olur.”
   Binaenaleyh bir kimse, tarîk-i âmm üzre kereste, yahut taş yığıp da, üzerine diğerin hayvanı basıp sürçerek telef olsa, ol kimse zâmin olur. Kezâlik bir kimse, tarîk-i âmma yağ gibi bir kaygın nesne döküp de, diğerin hayvanı kayıp telef olsa, zâmin olur.











Madde   : 928

   “Birinin duvarı yıkılıp da, diğere bir zarar îrâs etse, zamân lâzım gelmez. Fakat evvelce ol duvar mâil-i inhidâm olup da, ana diğer bir kimse, “duvarını hedm et” diye takaddüm ve tenbih edip de, duvarı hedm edecek kadar vakit geçmiş ise, ol halde zamân lâzım gelir.
   Şu kadar ki, ol kimse hakk-ı takaddüm ve tenbîh eshâbından olmak şarttır.   

   Şöyle ki, ol duvar komşunun hanesi üzerine yıkılmış ise, takaddüm eden kimse, ol hanenin sükkânından olmalıdır. Hariçten birinin takaddüm ve tenbihi müfîd olmaz.
   Ve eğer tarîk-i hâss üzre yıkılmış ise, takaddüm eden kimse, ol tarîkta hakk-ı mürûru olan kesândan olmak lâzımdır. Ve eğer tarîk-i âmm üzerine yıkılmış ise, her kim olur ise olsun, takaddüme hakkı vardır.”


FASL-I RÂBİ’

CİNÂYET-İ HAYVAN HAKKINDADIR

Madde   : 929

   “Bir hayvanın, kendiliğinden olarak ettiği zararı, sahibi zâmin olmaz. (94. maddeye bak)















Fakat bir hayvan, bir kimsenin malını istihlâk ederken, ol hayvanın sahibi görüp de men’ etmez ise, zâmin olur.
   Ve bir de sevr-i nutûh, yani süskün öküz ve kelb-i akûr, yani dalayıcı kelb gibi zararı müteayyin bir hayvan olup da, sahibine mahallesi ya karyesi ahalisinden biri, “hayvanını zapt et” diye takaddüm etmişken, sahibi salıverip de, bir kimsenin hayvanını ya diğer malını telef etse, sahibi zâmin olur.”

Madde   : 930

   “Bir kimse, gerek râkib olsun ve gerek olmasın, kendi mülkünde iken hayvanı, ön ayağı yahut başı veya kuyruğu ile çarparak, veyahut arka ayağıyla teperek, âhar kimseye zarar etse, sahibi zâmin olmaz.”

Madde   : 931

   “Bir kimse, diğerin mülküne hayvanını idhal ettikde, sahibinin izniyle idhal etmiş ise, kendi mülkünde bulunmuş gibi addolunarak, madde-i ânifede beyan olunan sûretlerde hayvanının cinâyetini zâmin olmaz.
   Ve eğer, sahibinin izni olmaksızın idhal etmiş ise, gerek râkib olsun ve gerek kaaid, yani yedici ya sâik





















yani sürücü olsun ve gerek hayvanın yanında bulunmasın, her halde ol hayvanın ettiği zarar ve ziyânı zâmin olur.
   Amma hayvan boşanıp da, kendiliğinden olarak birinin mülküne duhûl ile bir zarar etse, sahibi zâmin olmaz.”

Madde   : 932

   “Herkesin, tarîk-i âmmda hayvanıyla dahi mürûra hakkı vardır.
   Binaenaleyh bir kimse, tarîk-i âmmda hayvanına râkib olup giderken, mümkünü’t-taharrüz olmayan zarar ve ziyânı, zâmin olmaz.”
   Meselâ, hayvanın ayağından toz ve çamur sıçrayıp da, diğerinin elbisesini lekedâr eylese, yahut arka ayağıyla veya kuyruğuyla çarpıp da, bir zarar etse zamân lâzım gelmez. Amma müsademesinden ya ön ayağıyla, yahut başıyla çarpmasından vukû’a gelen zarar ve ziyânı râkib olan kimse zâmin olur.


Madde   : 933

   “Tarîk-i âmmda, kaaid ve sâik dahi râkib gibidir.”
   Yani anlar dahi, ancak râkibin zâmin olduğu zararı zâmin olurlar.



















Madde   : 934

   “Bir kimsenin, tarîk-i âmmda hayvanını durdurmaya, yahut bağlamaya hakkı yoktur.”
   Binaenaleyh bir kimse, tarîk-i âmmda hayvanını durdursa, yahut bağlasa, gerek ön veya arka ayağıyla tepsin ve gerek sair sûretle zarar etsin, ol kimse her halde ol hayvanın cinâyetini zâmin olur. Amma, at pazarı ve gerek beygirlerin durduğu mahaller gibi hayvan durmaya i’dâd ve ta’yin olunmuş olan yerler müstesnâdır.

Madde   : 935

   “Bir kimse, hayvanını başı boş tarîk-i âmma salıverse, ol hayvanın ettiği  zararı zâmin olur.”

Madde   : 936

   “Bir kimsenin râkib olduğu hayvan, ön yahut arka ayağıyla, kendi mülkünde ve gerek sair mahalde, bir şeyin üzerine basıp da telef etse, râkib olan kimse, ol şeyi mübâşereten itlâf etmiş addolunarak, her halde zâmin olur.”

Madde   : 937

   “At gem almayıp da, râkibi başını zapt edemeyerek bir zarar etse, zamân lâzım gelmez.”











Madde   : 938

   “Bir kimse, kendi mülkünde hayvanını bağlamış olduğu halde, diğer biri gelip de, bilâ-izn oraya hayvanını bağladığı sûrette, sahib-i mülkün hayvanı, anı tepip telef etse, zamân lâzım gelmez. Ve eğer ol  hayvan, sahib-i mülkün hayvanını telef etse, sahibi zâmin olur.”

Madde   : 939

   “Bir mahalde, hayvan bağlamaya hakkı olan iki kimse, hayvanlarını bağladıklarında, hayvanlardan biri diğerlerini telef etse, zamân lâzım gelmez.”
   Meselâ, bir hanede müşterek olan iki kişi, hayvanlarını bir mahalle bağlayıp da, birinin hayvanı diğerinin hayvanını telef etse, zamân lâzım gelmez.

Madde   : 940

   “İki kişi, hayvan bağlamaya hakkı olmayan yerde, hayvanlarını bağlayıp da, evvel bağlayanın hayvanı, diğerinin hayvanını telef etse, zamân lâzım gelmez. Ve sonra bağlayanın hayvanı, evvelkinin hayvanını telef etse, zamân lâzım gelir.”


















İrâde-i seniyye târihi     fî  23 Rebiülâhir   sene 1289




Ahmed Hulûsi                Ahmed Cevdet



Emînü’l-fetvâ                Vekil-i ders
Es-seyid Halil                Es-seyid Halil



An Âzâ-i Divân-ı Ahkâm-ı Adliyye     Kaadî-i Dârü’l-Hiâfeti’l-Aliyye
Ahmed Hilmi               Seyfeddin



Müdîr-i Muallimhane-i Nüvvab      Kâssam-ı Askerî
Yunus Vehbi               Ahmed Halid   



An Âzâ-i Cemiyet
Abdüllatif Şükrü


zaman_1453

  • Ziyaretçi
Ynt: Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye
« Yanıtla #10 : 13 Aralık 2008, 19:23:01 »
KİTÂBÜ’L HACR VE’L-İKRÂH
VE’Ş-ŞÜF’A
SÛRET-İ HATT-I HÜMÂYÛN

MÛCEBİNCE AMEL OLUNA


KİTÂB-I TÂSİ’

HACR VE İKRÂH VE ŞÜF’A

BEYANINDA OLUP BİR MUKADDEME İLE ÜÇ BÂBI HÂVÎDİR

MUKADDEME

HACR VE İKRÂH VE ŞÜF’AYA MÜTALLİK ISTILÂHÂT BEYANINDADIR

Madde   : 941

“Hacr : Bir şahs-ı mahsusu, tasarruf-ı kavliyyesinden men’dir ki, ba’de’l-hacr, ol şahsa mahcûr denilir.”


Madde   : 942

   “İzin : Hacrı fekketmek ve hakk-ı men’i, ıskat eylemektir ki, izin verilen şahsa me’zûn denilir.”
Madde   : 943

   “Sagîr-i gayr-i mümeyyiz: Bey’ ve şirâyı fehm etmeyen, yani mülkiyyet-i bey’in sâlib ve şirânın câlib olduğunu bilmeyen ve onda beş aldanmak gibi, gabn-i fâhiş olduğu zâhir olan bir gabni, gabn-i yesîrden temyiz ve tefrik eylemeyen çocuk olup, bunları temyiz eden çocuğa, sâgir-i mümeyyiz denilir.”

Madde   : 944

   “Mecnûn iki kısımdır : Biri, mecnûn-ı mutbikdir ki, cünûnu, cemi’ evkatı müstev’ib olan kimsedir. Diğeri mecnûn-ı gayri mutbikdir  ki, kâh mecnûn olup, kâh ifâkat bulan kimsedir.”

Madde   : 945

   “Ma’tûh : Ol muhtellü’ş-şuûr olan kimsedir ki, fehmi kalîl ve sözü müşevveş ve tedbiri fâsid olur.”

Madde   : 946

   “Sefih : Malını beyûde yere sarf ile, masârıfında tebzîr ve isrâf ile izâ’a ve itlâf eden kimsedir.
   Ebleh ve sade dil olmak hasebiyle, kâr ve temettu’ yolunu bilemeyip de, ahz ve i’tâsında aldanagelen kimseler dahi sefîh addolunur.”

Madde   : 947

   “Reşîd : Malını muhafaza hususunda takayyüd ederek, sefih ve tebzîrden tevakkî eden kimsedir.”


Madde   : 948

   “İkrâh : Bir kimseyi ihâfe ile, rızâsı olmaksızın bir şey işlemek üzre, bigayr-i hak icbar etmektir ki, ol kimseye rânın fethiyle “mükreh” ve icbar eden kimseye “mücbir” ve ol işe “mükrehün aleyh” ve havfı mûcib olan şeye “mükrehün bih” denir.”


Madde   : 949

   “İkrâh iki kısımdır: Kısm-ı evvel, ikrâh-ı mülcîdir ki, itlâf-ı nefs, ya kât’-ı uzuv yahut bunlardan birine müeddî olur. Darb-ı şedîd ile olan ikrâhtır. Kısm-ı sânî: İkrâh-ı gayr-i mülcîdir ki, yalnız gam ve elemi mûcib olur, darb ve habs gibi şeylerle olan ikrâhtır.”

Madde   : 950

   “Şüf’a : Bir mülk-i müşterâyı, müşteriye, her kaça mal olduysa, ol mikdar ile temellük etmektir.”

Madde   : 951

   “Şefi’ : Hakk-ı şüf’ası olan kimsedir.”





Madde   : 952

   “Meşfû’ : Hakk-ı şüf’anın taalluk eylediği akardır.”

Madde   : 953

   “Meşfûun bih : Şefî’in, mâbîhi’ş-şüf’a olan mülküdür.”

Madde   : 954

   “Halît : Su hissesi ve yol hissesi gibi, hukuk-ı mülkde müşârik demektir.”

Madde   : 955

   “Şirb-i hâss : Eşhâs-ı ma’dûdeye mahsus olan mâ-i cârîdeki hakk-ı şirbdir. Amma umûmun müntefi’ olduğu nehirlerden su almak, şirb-i hâss kaabilinden değildir.”

Madde   : 956

   “Tarîk-i hâss : Çıkmaz sokak demektir.”


BÂB-I EVVEL

HACRA MÜTEALLİK MESÂİL BEYANINDA OLUP DÖRT FASLA MÜNKÂSİMDİR

FASL-I EVVEL

SUNÛF VE AHKÂM-I MAHCÛRÎN BEYANINDADIR


Madde   : 957

   “Sagîr ve mecnûn ve ma’tûh, zâten mahcûrlardır.”



Madde   :958

“Sefîh olan kimse, hâkim tarafından hacr olunabilir.”

Madde   : 959

   “Medyûn dahi guramânın talebiyle, hâkim tarafından hacr olunabilir.”

Madde   : 960

   “Mevâdd-ı ânifede zikr olunan mahcûrînin bey’ ve şirâ gibi tasarrufât-ı kavliyyeleri muteber olmaz ise de, kendi fi’illerinden neş’et eden zarar ve ziyânı zâmin olurlar.”
   Meselâ, bir çocuk gayr-i mümeyyiz olsa bile, birinin malını itlâf ettikde zamân lâzım gelir.

Madde   : 961

   “Sefîh ve medyûn, hâkim tarafından hacr olundukda sebebi, nâsa beyan ile işhâd ve i’lân olunur.”

Madde   : 962

   “Hâkim tarafından hacri murad olunan kimsenin, huzûru şart olmayıp, gıyâben dahi hacri sahih olur.
   Fakat haber-i hacrın, ol kimseye vusûlü şarttır. Hacr olunduğu heberi kendisine vâsıl olmadıkça, münhacir olmayıp, ol vakte kadar vâki’ olan ukûd ve ikrârı muteber olur.”

Madde   : 963

   “Fâsık olan kimse, malını tebzir ve israf etmedikçe, mücerred fıskı sebebiyle hacr olunamaz.”

Madde   : 964

   “Tabîb-i câhil gibi, umûma mazarratı olan bazı kesân dahi hacr olunur.
   Fakat bunda hacrdan murad, icrâ-yı amelden men’ demektir. Yoksa tasarrufât-ı kavliyyeden men’ ma’nasına değildir.”


Madde   : 965

   “Bir kimse, bir çarşıda sanat ya ticaret icrâ edip de, ol sanat ya ticaret erbâbı “bizim kâr ve kesbimize halel gelir” diye, ol kimseyi sanat ve ticaretini icrâdan hacr ve men’ ettiremezler.”



FASL-I SÂNÎ

SAGÎR VE MECNÛN VE MA’TÛHE MÜTEALLİK MESÂİL BEYANINDADIR


Madde   : 966

   “Sagîr-i gayri mümeyyizin velîsi izn verse bile, anın tasarrufât-ı kavliyyesi asla sahih olmaz.”

Madde   : 967

   “Sagîr-i mümeyyizin kabul-i hibe ve hediye gibi, hakkında nef’-i mahz



olan tasarrufu, velîsinin izn ve icâzeti olmasa bile, muteberdir. Ve âhara bir şey hibe etmek gibi, hakkında zarar-ı mahz olan tasarrufu, velîsinin izn ve icâzeti olsa bile muteber olmaz.
   Amma, zaten nef’ ile zarar beyninde dair olan ukûdu, velîsinin icâzetine mevkûfen mün’akid olur. Velîsi dahi icâzet verip vermemekde muhayyerdir. Şöyle ki, sagîr hakkında fâideli görürse mücîz olur, görmez ise mücîz olmaz.”
   Meselâ, bir sagîr-i mümeyyiz bilâ-izn bir mal satsa, velev ki değerinden ziyade semen ile satmış olsa bile, bey’in nefâzı velîsinin icâzetine mevkûftur. Zira akd-i bey’, zâten nef’ ile zarar beyninde mütereddid olan ukûddandır.

Madde   : 968

   “Sagîr-i mümeyyizi tecrübe için, malının bir mikdarını velîsi kendisine teslim ile, ahz ve i’tâya izn verebilir. Ve rüştü tahakkuk eder ise, bâki emvâlini dahi kendisine def’ ve teslim eyler.”

Madde   : 969

   “Ribh kast olunduğuna delâlet eden akd-i mükerrerler, ahz ve i’tâya izndir.”
   Meselâ, bir sagîre velîsinin, “alış-veriş et” yahut “filan cins malı al sat” demesi, ahz ve i’tâya izin demektir. Amma “var çarşıdanfilan şeyi al” yahut “filan şeyi satıver” demesi gibi, yalnız bir akdin icrâsını emr etmesi, ahz ve i’tâya izin demek olmayıp, belki, örf ve âdet üzre ol sagîri, tevkîlen istihdam kaabilinden addolunur.

Madde   : 970

   “Velînin izni, zaman ve mekân ve bir nev’ ahz ve i’tâ ile takayyüd ve tahassus etmez.”
   Meselâ, bir gün yahut bir ay için izin verse, sagîr-i mümeyyiz alelıtlak me’zûn olup, velî anı hacr etmedikçe, müebbeden me’zûn kalır.
   Ve kezâ “filan çarşıda alış-veriş et” dese, her yerde ahz ve i’tâya mehzûn olur. Kezâlik “filan cins malı al sat” dese, her cins emvâli alıp satabilir.

Madde   : 971

   “İzin, sarâhaten olduğu gibi, delâleten dahi olur.”
   Meselâ, bir sagîr-i mümeyyizi, velîsi alış-veriş ederken gördükde sükût edip de men’ etmese, delâleten izindir.

Madde   : 972

   “Bir sagîre velîsi tarafından izn verildikde, taht-ı izinde dahil olan hususatda bâliğ menzilesinde olur. Ve bey’ ve icâre gibi ukûdu muteber olur.”

Madde   : 973

   “Bir sagîre izin vermiş olan velîsi, ba’dehu anı hacr ile ol izni ibtâl edebilir. Fakat ne vechile izin vermiş ise, ol vechile hacr etmesi şarttır.”










Meselâ, bir sagîre velîsi ahz ve i’tâ için izn-i âmm verip de, çarşısı halkının ma’lûmu olduktan sonra, anı hacr edecek oldukda, hacri dahi ol vechile, âmm olup da ol çarşı halkının ekserisinin ma’lûmu olmak şarttır. Yoksa, kendi hanesinde iki üç kişinin mahzarında hacr etmesi sahih olmaz.

Madde   : 974

   “Sagîrin bu bâbda, velîsi evvelâ babası, sânîyen babası fevt olmuş ise, vasî-i muhtârı, yani babasının hal-i hayatında ihtiyar ve nasb etmiş olduğu vasî, sâlisen vasî-i muhtâr dahi vefat ederse anın hal-i hayatında nasb eylediği vasî, râbi’an cedd-i sahihi yani sagîrin babasının babası, yahut babasının babasının babası, hâmisen işbu ceddin hal-i hayatında ihtiyar ve nasb eylemiş olduğu vasî, sâdisen ol vasînin nasb eylediği vasî, sâbi’an hâkim yahut vasî-i mensûbu, yani hâkimin nasb eylediği vasîdir.
   Amma, karındaş ve amuca vesair akrabanın, vasî olmadıkları halde izin vermeleri câiz olmaz.”

Madde   : 975

   “Hâkim, bir sagîr-i mümeyyizin tasarrufunda menfaat gördüğü halde, andan mukaddem olan velî, izinden imtina’ etse, hâkim bu hususta ol sagîre izin verebilir. Ve diğer velîsi artık izni hacredemez.”

Madde   : 976

   “Bir sagîri, me’zûn eden velî fevt oldukda, vermiş olduğu izin bâtıl olur. Fakat hâkimin izni, vefatıyla yahut azliyle bâtıl olmaz.”

Madde   : 977

   “Bir hâkimin me’zûn ettiği sagîri, yine ol hâkim yahut halefi hacr edebilir. Yoksa, babası yahut diğer velîsi, hâkimin vefatı yahut azli üzerine anı hacr edemez.”

Madde   : 978

   “Ma’tûh olan kimse, sagîr-i mümeyyiz hükmündedir.”

Madde   : 979

   “Mecnûn-ı mutbik, sagîr-i gayr-i mümeyyiz hükmündedir.”


Madde   : 980

   “Mecnûn-ı gayr-i mutbikın, hal-i ifâkatinde olan tasarrufâtı, âkilin tasarrufu gibidir.”


Madde   : 981

   “Bir çocuk bâliğ oldukda, malının kendisine i’tâsı hususunda isti’câl olunmayıp, te’enni ile tecrübe olunmalıdır.










Reşid olduğu tahakkuk eder ise, ol vakit emvâli kendisine verilir.”


Madde   : 982

   “Bir çocuk, gayr-i reşid olarak bâliğ olur ise, rüştü tahakkuk etmedikçe malı kendisine verilmeyip, kemâ fi’s-sâbık tasarruftan men’ olunur.”


Madde   : 983

   “Bir sagîrin rüştü sâbit olmadan, emvali vasîsi tarafından kendisine verilip de, ol sagîrin yedinde zâyi’ olsa, yahut sagîr itlâf etse, vasî zâmin olur.”


Madde   : 984

   “Bir sagîrin bülûğu üzerine malı kendinse verilip de, ba’dehu sefih olduğu tahakkuk etse, hâkim tarafından hacr olunur.”


Madde   : 985

   “Hadd-i bülûğ, ihtilâm ve ihbâl “yani gebe eylemek” ve hayz ve habl “yani gebe olmak” ile sâbit olunur.”


Madde   : 986

   “Sinn-i bülûğun mebdei, erkekte tam on iki, ve kızda dokuz ve müntehâsı, ikisinde dahi tam on beş yaştır.
   Ve bir erkek, on iki ve bir kız, dokuz yaşını tekmil







edip de baliğ olmasa, baliğ oluncaya dek mürâhik ve mürâhika denilir.”


Madde   : 987

   “Müntehâ-yı sinn-i bülûğa varmışken, kendisinde  âsâr-ı bülûğ zâhir olmayan kimse, hükmen bâliğ addolunur.”


Madde   : 988

   “Mebde-i sinn-i bülûğa varmayan bir çocuk, bâliğim diye dâva eylese kabul olunmaz.”


Madde   : 989

   “Bir mürâhik, yahut mürâhika, huzûr-ı hâkimde  bâliğ olduğunu ikrâr ettikde, cüssesinin bülûğa tahammülü olmamak hasebiyle, zahir-i hal kendisini mükezzib olur ise, bu ikrârı tasdik olunmaz. Ve eğer cüssesinin bülûğa tahammülü olup da, zâhir-i hal kendisini tekzib etmez ise, tasdik olunur   ve ukûd ve ikrârı nâfiz ve muteber olur. Ve bir müddet sonra, “ben ol vakit yani hîn-i ikrârda bâliğ değil idim” diye ba’de’l-ikrâr vâki’ olan tasarrufât-ı kavliyyesini fesh etmek istese, ana iltifât ve itibar olunmaz.”















FASL-I SÂLİS

SEFÎH-İ MAHCÛR HAKKINDADIR

Madde   : 990

   “Sefîh-i mahcûr muâmelâtta sagîr-i mümeyyiz gibidir. Fakat sefîhin velîsi ancak hâkimdir. Anın üzerinde eb ve ceddinin ve vasîlerinin hakk-ı velâyeti yoktur.”


Madde   : 991

   “Sefîhin, ba’de’l-hacr muâmelâtca tasarrufât-ı kavliyyesi sahih olmaz ise de, kable’l-hacr tasarrufâtı, sair nâsın tasarrufâtı gibidir.”


Madde   : 992

   “Sefîh-i mahcûrun, gerek kendi ve gerek nafakası üzerine lâzım olanlar, kendisinin malından infâk olunurlar.”


Madde   : 993

   “Sefîh-i mahcûr, bir malını satsa nâfiz olmaz ise de, hâkim menfaat görürse icâzet verir.”


Madde   : 994

   “Sefîh-i mahcûrun, âhara deyn ikrârı mutlaka sahih olmaz. Yani gerek vakt-i hacrda mevcud ve gerek ba’de’l-hacr hâdis





olan emvâli hakkında ikrârının te’siri olmaz.”

Madde   : 995

   “Sefîh-i mahcûr üzerinde olan hukuk-ı nâs, kendisinin malından te’diye olunur.”


Madde   : 996

   “Sefîh-i mahcûr akça istikrâz edip de, kendi nafakasına sarf ettikde, eğer kadr-i ma’rûf olarak sarf etmiş ise, hâkim ol akçeyi anın malından te’diye eyler.
   Ve eğer fazla sarf etmiş ise, hâkim nafakası mikdarını mahsûb edip fazlasını ibtâl eyler.”


Madde   : 997

   “Sefîh-i mahcûr kesb-i salâh ettikde, hâkim tarafından fekk-i hacr olunur.”

FASL-I RÂBİ’

MEDYÛN-I MAHCÛR HAKKINDADIR



Madde   : 998

   “Medyûnun kudreti var iken, deyninin edâsında mümâtele eylediği, nezd-i hâkimde zâhir olup da, dâinleri dahi malı satılarak deyninin te’diyesinin hâkimden taleb ettiklerinde, hâkim anı hacr eder.














ve kendisi malını satıp da deynini îfâdan imtina’ ettiği takdirde, hâkim anın malını satıp deynini te’diye eyler.
   Şöyle ki, medyûn hakkında, bey’i ehven olandan bede’ ile, sonra da bu tertîb üzre, ehveni takdîm ederek ibtida’ nukûdundan başlayıp, vefâ etmez ise, urûzunu ve urûzu dahi vefâ etmez ise, akarını satar.”


Madde   : 999

   “Medyûn-i müflis, yani düyûnu malına müsâvi yahut ezyed olup da guramâsı ticaretle malının zâyi’ olmasından yahut malını kaçırmasından veya âharın üzerine geçirmesinden havf ile, hâkime müracaat ederek, malında tasarruftan yahut âhara borç ikrârından hacr olunmasını taleb ettiklerinde, hâkim ol kimseyi hacr eder. Ve emvâlini satıp, esmânını beyne’l- guramâ taksim eyler. Fakat kendisine bir ya iki kat elbise terk olunur.
   Şu kadar ki, ol medyûnun kıymetli elbisesi olup da, mâdûnu ile iktifâ kaabil olur ise, ol elbise dahi satılıp, semeninden kendisine bir kat ucuz elbise alınarak, bâkisi guramâya verilir. Kezâlik bir konağı olup da mâdûnu ana kifayet eder ise, ol konak satılıp semeninden haline münâsib bir mesken alınıp ve bâkisi guramâya i’tâ olunur.”

























Madde   : 1000

   “Medyûn-ı müflisin müddet-i mahcûriyetinde, gerek kendi ve gerek üzerine nafakası lâzım olan kimseler, kendisinin malından infâk olunur.”


Madde   : 1001

   “Deyn için hacr, ancak medyûnun vakt-i hacrda mevcud olan malına te’sîr eder. Amma ba’de’l-hacr eline geçen mala te’sîri olmaz.”

Madde   : 1002

   Hibe ve sadaka ve semen mislinden noksanına mal satmak gibi, her ne ki guramânın hakkını ibtâle müeddî ola,  hacr anda müessir olur.
   Binaenaleyh, medyûn-ı müflisin, hukuk-ı guramâya muzır olan ukûdu, vesair tasarrufât ve teberruâtı ve vakt-i hacrda mevcud olan emvâli hakkında muteber olmaz. Amma, ba’de’l-hacr iktisâb eylediği emvâli hakkında muteber olur. Başkasına borç ikrâr ettikde, vakt-i hacrda mevcud olan emvâli hakkında muteber olmaz. Amma, ba’de zevâli’l- hacr muteber our. Ve ol vakit edâ eylemek üzre medyûn kalır. Ve bir de ba’de’l-hacr mal kazanır ise, andan verilmek üzre ikrârı nâfiz olur.”




BÂB-I SÂNÎ

İKRÂHA MÜTEALLİK MESÂİL BEYANINDADIR



Madde   : 1003

   “Mücbirin, tehdîdini îka’a muktedir olması şarttır.
   Binaen aleyh, tehdîdini îka ve icrâya muktedir olmayan kimsenin, ikrâhı muteber olmaz.”
   
Madde   : 1004

   “Mükrehün bihin vukûunda mükrehin korkması, yani mükrehün aleyhi işlemediği takdirde mücbirin, mükrehün bihi icrâ edeceğine, kendisince zann-ı galib hâsıl olması şarttır.”


Madde   : 1005

   “Mükreh, eğer mükrehün aleyhi, mücbirin yahut adamının huzûrunda işler ise, ikrâh muteber olur. Amma, mücbirin yahut adamının gıyâbında işler ise, ikrâhın zevâlinden sonra tav’an işlemiş olacağı cihette, bu ikrâh muteber olmaz.”
   Meselâ, bir kimse diğere malını satmak üzre ikrâh edip de, mükreh anın gıyâbında, tarafından bir adamı dahi olmadığı halde varıp malını satsa, ikrâh muteber olmayıp, bey’i sahih ve muteber olur.


Madde   : 1006

   “İkrâh-ı muteber ile vukû’ bulan, bey’ ve şirâ ve îcâr ve hibe






ve ferâğ ve an malin sulh ve ikrâr ve ibrâ ve te’cîl-i deyn ve ıskat-ı şüf’a muteber olmaz. Gerek ikrâh-ı mülcî olsun ve gerek ikrâh-ı gayri mülcî olsun. Fakat mükreh, ba’de zevâli’l-ikrâh mücîz olur ise, ol halde muteber olur.”


Madde   : 1007

   “İkrâh-ı mülcî, berveçh-i bâlâ tasarruf-ı kavliyyede muteber olduğu gibi, tafarrufât-ı fi’liyyede dahi muteber olur. Amma, ikrâh-ı gayr-i mülcî, yalnız tasarrufât-ı kavliyyede muteber olup, tasarrufât-ı fi’liyyede muteber olmaz. Binaenaleyh bir kimse, diğere “falanın malını itlâf et, yoksa seni katl ederim” yahut bir “uzvunu keserim” deyip de, mükreh dahi itlâf etse, ikrâh muteber olup zamân ancak mücbire lâzım gelir. Amma, “falanın malını itlâf et yoksa seni darb ya habs ederim” deyip de, o dahi itlâf etse, ikrâh muteber olmayıp,  zamân ancak mütlife lâzım gelir.”


BÂB-I SÂLİS

ŞÜF’A BEYANINDA OLUP DÖRT FASLA MÜNKASİMDİR

FASL-I EVVEL

MERÂTİB-İ ŞÜF’A BEYANINDA

Madde   : 1008


“Esbâb-ı şüf’a üçtür : Evvelkisi, nefs-i mebî’de müşârik














olmaktır. Nitekim iki  kimsenin, bir akarda şâyian iştirâkleri gibi. İkincisi, hakk-ı mebî’de halît olmaktır. Nitekim hakk-ı şirb-i hâss ve tarîk-i hâssda iştirâk gibi.”
   Meselâ hakk-ı şirb-i hâssda, iştirâkleri olan bahçelerden birisi satıldıkda, diğer bahçeler eshâbı, hep şefi’ olurlar. Gerek câr-ı mülâsık olsunlar ve gerek olmasınlar.
   Kezâlik, kapısı tarîk-i hâssa açılan bir hane satıldıkda, ol tarîk-i hâssda kapısı olan diğer haneler eshâbının kâffesi şefi’ olur. Gerek mülâsık olsunlar ve gerek olmasınlar. Amma umûmun müntefi’ olduğu bir nehirden su alan, yahut kapusu tarîk-i âmma açılan hanelerden biri satıldıkta, ol nehirden su alan, yahut ol tarîk-i âmma kapısı olan diğer haneler eshâbının, hakk-ı şüf’ası yoktur.
   Üçüncüsü, mebî’a câr-ı mülâsık olmaktır.


Madde   : 1009

   “Hakk-ı şüf’a, evvelen nefs-i mebî’de müşârik olan kimsenin, sânîyen hakk-ı mebî’de halît olanın, sâlisen câr-ı mülâkısındır.
   Ve Birinci tâlib iken diğerlerinin, ve ikinci tâlib iken üçüncünün, hakk-ı şüf’ası yoktur.”


Madde   : 1010

   “Nefs-i mebî’de müşârik olduğu, yahut olup da hakk-ı şüf’asından vazgeçtiği halde, hakk-ı mebî’de halîti var ise, hakk-ı şüf’a anındır.













Hakk-ı mebî’de halîti dahi yoksa, yahut olup da hakkından vazgeçer ise, ol halde câr-ı mülâsıkı şefi’ olur.”
   Meselâ, bir kimse müstakillen mülki olan akarını sattıkda, yahut bir müşterek akardaki hisse-i şâyiasını satıp da müşâriki hakk-ı şüf’asından vazgeçtikde, ol akarın hakk-ı şirb-i hâssında, yahut tarîk-i hâssında halîti var ise, hakk-ı şüf’a anındır. Yok ise yahut olup da hakkından geçerse, ol halde hakk-ı şüf’a câr-ı mülâsıkındır.


Madde   : 1011

   “Bir binanın fevkânisi, yani üst katı birinin, ve tahtanîsi, yani alt katı diğerinin mülkü olduğu sûrette, yekdiğere câr-ı mülâsık addolunur.”


Madde   : 1012

   “Bir hanenin duvarında müşârik olan kimse, ol hanede müşârik hükmündedir. Amma, duvarda müşârik olmayıp da, fakat kendi hanesinin kirişleri, komşusunun duvarı üzerine mümted olduğu sûrette, car-ı mülâsık addolunur. Mücerred ol duvar üzerine, kirişlerinin uçlarını koymak hakkı olmakla, şerik ve halît addolunamaz.”


Madde   : 1013

   “Müteaddid şefi’ler olduğu halde, aded-i rüûse itibar olunur.












Mikdar-ı sihâma, yani hisselerin mikdarına itibar olunmaz.”
   Meselâ bir hanenin nısıf hissesi, bir kimsenin ve sülüs ile südüs hisseleri diğer iki kişinin olduğu halde, nısıf hisse sahibi, hissesini âhara sattıkda, diğerleri şüf’a ile tâlib olsalar, bi’l-münâsefe beynlerinde taksim olunur. Yoksa sülüs hisse sahibi, hissesine göre ziyade hisse alamaz. 


Madde   : 1014

   “İki sınıf halîtlar ictimâ’ ettikte ehâssı, eammın üzerine takdîm olunur.”
   Meselâ, bir nehr-i sagîrden açılan harkta, hakk-ı şirbi olan yeri, mülk bir bahçe hakk-ı şirbiyle bile satıldıkta, ol harkta hakk-ı şirbi olanalar, hakk-ı şüf’ada mukaddem ve müreccahtır. Amma ol nehirde hakk-ı şirbi olan yeri, mülk bir bahçe hakk-ı şirbiyle bile satıldıkda, gerek ol nehirde ve gerek harkında hakk-ı şirbi olanlar hep şefi’ olurlar. Nitekim bir çıkmaz sokaktan münşaib diğer bir çıkmaz sokağa kapısı açılan bir mülk hane satıldıkda, ancak bu şu’beye kapısı olan haneler eshâbı şefi’ olur. Amma ol çıkmaz sokakta kapısı olan bir hane satıldıkda, gerek ol sokakda ve gerek şubesinde hakk-ı murûru olanlar, hep şefi’ olurlar.


Madde   : 1015

   “Hakk-ı şirb-i hâssı olan bahçe sahibi, hakk-ı şirbini satmayıp da yalnız ol bahçeyi satsa, hakk-ı şirbinde halît olanlar şefi’ olamaz.









Tarîk-i hâss dahi buna kıyas oluna.”


Madde   : 1016

   “Hakk-ı şirb, hakk-ı tarîka mukaddemdir.
   Binaenaleyh bir bahçe satılıp da, bir kimse anın hakk-ı şirb-i hâssında ve diğer biri tarîk-i hâssında halît olsa, hakk-ı şirb sahibi hakk-ı tarîk sahibi üzerine tercîh ve takdîm olunur.”


FASL-I SÂNÎ

ŞERÂİT-İ ŞÜF’A BEYANINDADIR



Madde   : 1017

   “Meşfû’un, mülk-i akar olası şarttır.
   Binaenaleyh, sefînede ve sair menkulâtta ve vakf-ı akarda ve arazi-i emîriyyede şüf’a cârî olmaz.”


Madde   : 1018

   “Meşfû’un bihin dahi, mülk olması şarttır.
   Binaenaleyh, bir mülk-i akar satıldıkda, ittisâlinde bulunan vakf-ı akarın mütevellisi, yahut mutasarrıfı şefi’ olamaz.”


Madde   : 1019

   “Vakıf yer, yahut arazi-i emîriyye üzerindeki mülk-i eşçâr






ve ebniye, menkul hükmünde olarak, bunlarda şüf’a cârî olmaz.”


Madde   : 1020

   “Bir mülk arsa, üzerindeki escâr ve ebniye ile beraber satıldıkda, yere tabe’an eşcâr ve embiyede dahi şüf’a cârî olur. Amma yalnız eşcâr ve ebniye satıldığı sûrette şüf’â cârî olmaz.”

Madde   : 1021

   “Şüf’a, ancak akd-i bey’ ile sâbit olur.”

Madde   : 1022

   “Hibe, bi-şartı’l-ivaz, bey’ hükmündedir.
   Binaenaleyh bir kimse, mülk hanesini bi-şartı’l-ivaz âhara hibe ve teslim etse, câr-ı mülâkısı şefi’ olur.”


Madde   : 1023

   “Bilâ-ivaz hibe ve miras ve vasiyyet gibi, bilâ-bedel âhara temlîk olunan akarda, şüf’a cârî olmaz.”


Madde   : 1024

   “Şefîin, vâki’ olan akd-i bey’a, sarâhaten yahut delâleten rızâsı olmamak şarttır.”
Meselâ, akd-i bey’i işittikte “pekâla” dese, hakk-ı şüf’ası sâkıt olup, andan sonra taleb-i şüf’a edemez. Ve kezâ bey’in akd olduğunu







işittikten sonra akar-ı meşfû’u müşteriden iştirâ yahut istîcar etmek istese, hakk-ı şüf’ası sâkıt olur. Kezâlik bir kimsenin, bâyi’a vekil olup da sattığı akarda, hakk-ı şüf’ası olamaz. (100. maddeye bak)



Madde   : 1025

   “Bedelin, ma’lûmü’l-mikdar mal olması şarttır.
   Binaen aleyh mal olmayan bedel ile, temlîk olunan akarda, şüf’a cârî olmaz.”
Meselâ bir hamam istîcar ile, ücret diye verilen mülk-i hanede şüf’a cereyan etmez. Zira bunda hanenin bedeli mal olmayıp, menâfi’ kaabilinden olan ücrettir. Kezâlik bedel-i mehr olarak verilen mülk-i akarda, şüf’a cârî olmaz.


Madde   : 1026

   “Bâyi’in, mebî’den mülkü zâil olmak şarttır.
   Binaenaleyh bey’-i fâsidde bâyi’in hakk-ı istirdadı sâkıt olmadıkça şüf’a cârî olmaz. Ve bey’-i bi-şartı’l-hîyarda, eğer muhayyer yalnız müşteri ise, şüf’a cârî olur. Ve eğer bâyi’ muhayyer ise, hakk-ı hıyârı sâkıt olmadıkça şüf’a cârî olmaz. Amma hîyar-ı ayb ile hîyar-ı rü’yet, şüf’anın sübûtüne mâni’ değildir.”


Madde   : 1027

   “Taksim-i akarda, şüf’a cârî olmaz.”













Meselâ bir müşterek hane, müşârikleri beyninde taksim olundukda, câr-ı mülâkısı şefi’ olamaz.


FASL-I SÂLİS

TALEB-İ ŞÜF’A BEYANINDADIR



Madde   : 1028

   “Şüf’ada üç taleb lâzımdır ki; taleb-i muvâsebe ve taleb-i takrîr ve işhâd ve taleb-i husûmet ve temellüktür.”


Madde   : 1029

   “Şefî’in, akd-i bey’i duyduğu meclise, derhal “ben mebî’in şefî’iyim” yahut “bi’ş-şüf’a taleb ederim” demek gibi taleb-i şüf’aya delâlet eder bir söz söylemesi lâzımdır. Buna “taleb-i müvâsebe” denilir.”

Madde   : 1030

   “Taleb-i müvâsebeden sonra, şefî’in taleb-i takrîr ve işhâd etmesi lâzımdır.
   Şöyle ki, iki kişi huzurunda olarak mebî’in yanında, “bu akarı falan kimse iştirâ etmiş” yahut müşterinin yanında, “sen falan akarı iştirâ etmişsin” ve yahut mebî’ henüz bâyi’ yedinde ise anın yanında, “sen falan akarını falana satmışın












ben ise şu cihetle anın şefi’iyim ve taleb-i şüf’a etmiştim, şimdi dahi taleb ederim şahid olunuz” demelidir. Ve eğer şefi’ uzak mahalde bulunup da bizzat bu vechile taleb-i takrîr ve işhâd edemezse, birini tevkîl eder. Vekil bulamaz ise mektûb gönderir.”


Madde   : 1031

   “Taleb-i takrîr ve işhâddan sonra, şef’in huzur-ı hâkimde taleb ve da’vâ etmesi lâzımdır. İşte buna “taleb-i husûmet” ve “temellük” denilir.”


Madde   : 1032

   “Şefi’ eğer taleb-i müvâsebeyi te’hîr eder ise meselâ, akd-i bey’ i duyduğu gibi, ol mecliste taleb-i şüf’a etmeyip de, başka iş ile âhar sadede dair bir bahs ile meşgul olmak gibi, i’râza delâlet eder bir halde bulunur ise, yahut taleb-i şüf’a etmeden ol meclisten kalkar ise, hakk-ı şüf’ası sâkıt olur.”


Madde   : 1033

   “Şefi’ eğer taleb-i takrîr ve işhâdı, velev ki mektub ile olsun, icrâ edecek kadar vakit geçip de te’hir ederse, hakk-ı şüf’a sâkıt olur.”












Madde   : 1034

   “Taleb-i takrîr ve işhâddan sonra, şefi’ eğer âhar diyarda bulunmak gibi bir özr-i şer’iyyesi yok iken, taleb-i husûmeti bir ay te’hîr ederse, hakk-ı şüf’ası sâkıt olur.”


Madde   : 1035

   “Mâhcûrînin  hakk-ı şüf’asını velîsi taleb eder. Bir sagîrin hakk-ı şüf’asını velîsi taleb etmez ise, ba’de’l-bülûğ kendinin taleb-i şüf’aya salâhiyeti kalmaz.”


FASL-I RÂBİ’

HÜKM-İ ŞÜF’A BEYANINDADIR


Madde   : 1036

   “Müşterinin bi’t-terâzî teslimiyle, yahut hâkimin hükmüyle şefi’ olan kimse, meşfû’a mâlik olur.”


Madde   : 1037

   “Bir mülkü şüf’a ile almak, ibtida iştirâ menzilesindedir.
   Binaenaleyh, hıyâr-ı rü’yet ve hıyâr-ı ayb ile reddi gibi, ibtida iştirâ ile sâbit olan hükümler, şüf’a ile sâbit olur.”


Madde   : 1038

   “Taleb-i müvâsebe ve taleb-i takrîrden sonra, müşterinin bi’t-terâzî   






teslimi, yahut hâkimin hükmüyle, şefi’ henüz meşfu’a mâlik olmadan fevt olsa, hakk-ı şüf’a veresesine intikal etmez.”
 

Madde   : 1039

   “Şefi’, iki talepten sonra, henüz berveçh-i meşrûh meşfû’a mâlik olmadan meşfû’un bih satılsa, hakk-ı şüf’ası sâkıt olur.”


Madde   : 1040

   “Şefi’ berveçh-i meşrûh henüz meşfû’a mâlik olmadan mülk-i meşfû’un ittisâlinde diğer bir mülk-i akar satılsa, bu ikinci akara şefi’ olamaz.”


Madde   : 1041

   “Şüf’a, tecezzî kabul etmez.
   Binâen âla zalik, akar-ı meşfû’un bir mikdarını terk ile, diğer bir mikdarnı almaya, şefî’in hakkı yoktur.”

Madde   : 1042

   “Şufeâdan bazısı, hissesini bazısına hibe edemez. Ederse, hak-ı şüf’asını ıskat etmiş olur.”


Madde   : 1043

   “Şefi’lerden birisi, hâkimin hükmünden mukaddem hakkını ıskat eylese, diğer şefi’ akar-ı meşfû’u tamamen alabilir. Ve eğer





hâkimin hükmünden sonra, şefi’lerden birisi hakkını ıskat eylese, şefi’-i diğer, anın hakkını alamaz.”


Madde   : 1044

   “Müşteri bina-i meşfû’u boyatmak gibi, malından bir şey ziyade eylese, şefi’i muhayyerdir. Dilerse terk eder, dilerse binanın semeniyle beraber ol ziyadenin dahi kıymetini verip meşfû’u alır. Ve akar-ı meşfû’ üzerine ebniye yapmış yahut ağaç gars etmiş ise, şefi’ muhayyer olup, dilerse terk eder ve dilerse akar-ı meşfû’un semeniyle beraber, ebniyenin yahut eşcârın kıymetini verip meşfû’u alır. Yoksa, ebniye yahut eşcârı kal’ etmek üzre, müşteriye cebr edemez.”



      İrâde-i seniyye târihi    fî 16  Rebiülâhir sene 1290




 Emînü’l-fetvâ                    Ahmed Cevdet
Es-seyyid Halil

   
An Âzâ-i Divân-ı Ahkâm-ı Adliyye           Kaadî-i Dârü’l-Hilâfeti’Aliyye
   Ahmed Hulusi                 Seyfeddin



An Âzâ-i Meclis-i Tedkîkat-ı Şer’iyye   An Âzâ-i Divân-ı Ahkâm-ı                            Adliyye
        Ahmed Halid                   Ahmed Hilmi



zaman_1453

  • Ziyaretçi
Ynt: Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye
« Yanıtla #11 : 13 Aralık 2008, 19:28:42 »
KİTÂBÜ’Ş-ŞİRKET

SÛRET-İ HATT-I HÜMÂYÛN

MÛCEBİNCE AMEL OLUNA


KİTÂB-I ÂŞİR

ENVÂ-I ŞÜREKÂTA DAİR OLUP BİR MUKADDEME İLE SEKİZ BÂB-I HÂVÎDİR

MUKADDEME

BAZI ISTILÂHÂT-I FIKHİYE BEYANINDADIR


Madde   : 1045

“Şirket : Fi’l-asl birden ziyade kimselere bir şeyin ihtisâsı ve anların ol şey ile imtiyâzıdır.
 Fakat,öyle bir ihtisâsa sebeb olan akd-i şirket manasında dahi, örf ve ıstılâh olarak müsta’meldir.
   




Binaenaleyh, mutlaka şirket iki kısma taksim olunur. Biri şirket-i mülkdür ki, iştirâ ve ittihâb gibi esbâb-ı temellükten biriyle hâsıl olur. Diğeri şirket-i akddır ki,  şerikleri beyninde icab ve kabul ile hâsıl olur. İkisinin dahi tafsilâtı bâb-ı mahsûslarında gelir.
   Bunlardan başka bir de şirket-i ibâha vardır ki, mubah olan yani su gibi, fi’l-asl kimsenin mülkü olmayan şeyleri ahz ve ihrâz ile temellüke salâhiyette âmmenin müteşârik olmasıdır.”

Madde   : 1046

   “Kısmet : Taksim demektir. Ta’rif ve tafsili bâb-ı mahsûsunda gelir.”

Madde   : 1047

   “Hâit : Duvar ve tahta perde ve çit demektir. Cem’i hîytân gelir.”

Madde   : 1048

   “Mârre : Âmme vezninde, tarîk-i âmmdan mürûr ve ubûr edenlerdir.”

Madde   : 1049

   “Kanât : Kafın fethiyle, yerde su icrâ edecek gölek ve kârîzdir. Cem’i kanavât gelir.”












Madde   : 1050

   “Müsennât : Mîm-i mazmûme ve sîn-i meftûha ve nûn-ı müşeddede ile, sınır ve su bendi ve su harklarının kenarları demektir. Cem’i müsenneyât gelir.”

Madde   : 1051

   “İhyâ : İ’mâr demektir ki, araziyi zirâate salih kılmaktır.”

Madde   : 1052

   “Tahcîr : Araziye başka kimse vaz’-ı yed etmemek için, etrafına taş ve sair nesne vaz’ etmektir.”

Madde   : 1053

   “İnfâk : Malı harc ve sarf etmektir.”

Madde   : 1054

   “Nafaka : Havâyice ve taîşe sarf olunacak akçe ve zâd ve zahîre makûlesidir.”

Madde   : 1055

   “Takabbül : Bir işi taahhüd ve iltizâm etmektir.”

Madde   : 1056

   “Müfâvizayn : Akd-i şirket müfâvaza edenlerdir.”

Madde   : 1057

   “Ra’sü’l-mal :  Sermâye demektir.”






Madde   : 1058

   “Ribh : Fâide ve kâr demektir.”


Madde   : 1059

   “Îzâ’ : Bir kimsenin kârı tamamen kendisine âid olmak üzere, diğer kimseye sermâye vermesidir ki, sermâyeye “bizâ’a” ve veren kimseye “mubzı’” ve alan kimseye “müstebzı’” denilir.



BÂB-I EVVEL

ŞİRKET-İ MÜLK BEYANINDA OLUP ÜÇ FASL-I MÜŞTEMİLDİR

FASL-I EVVEL

ŞİRKET-İ MÜLKÜN TA’RİF VE TAKSİMİ BEYANINDADIR



Madde   : 1060

   “Şirket-i mülk : Esbâb-ı temellükten olan iştirâ ve ittihâb ve kabul ve vasiyyet ve tevârüs gibi bir sebeple, yahut halt ve ihtilât-ı emvâl ile, yani malları yekdiğere kaabil-i temyiz ve tefrik olmayacak sûrette karıştırmak, yahut mallar ol sûrette yekdiğere karışmak ile, bir şeyin birden ziyade kimseler beyninde müşterek, yani ol şeyin anlara mahsûs olmasıdır.”











Meselâ, iki kimse bir mal iştirâ, yahut biri anlara hibe ya vasiyyet edip de, anlar dahi kabul etse ve yahut bir mal iki kişiye mevrûs olsa, ol mal anların beyninde müşterek olur ve anlar ol malda hissedar ve müteşârik ve her biri anda diğerine müşârik olurlar.
   Kezâlik iki kimse, zahîrelerini birbirine karıştırsa, yahut çuvalları delinmek gibi bir vechile, ikisinin zahîreleri birbirine karışsa, işbu mahlût ya muhtelit zahîre, ikisi beyninde mal-i müşterek olur.

Madde   : 1061

“Bir kimse bir altunu, diğerin ol cinsten olan iki altunuyla karıştırıp da, temyizi kaabil olmadığı halde ikisi zâyi’ olsa, kalan bir altun, ikisi beyninde sülüs ve sülüsân nisbetiyle müşterek olup, sülüsânı iki altun sahibinin ve sülüsü bir altun sahibinin olur.”

Madde   : 1062

“Şirket-i mülk : İhtiyârî ve cebrî kısımlarına taksim olunur.”

Madde   : 1063

   “Şirket-i ihtiyariyye : Müteşâriklerin fiilleri ile hâsıl olan iştirâktir.
   Nitekim berveçh-i bâlâ, iştirâ ve ittihâb ve kabul ve vasiyyet ile halt-ı emvâl sûretlerinde hâsıl ola iştirâk gibi.”

Madde   : 1064

   “Şirket-i cebriyye : Müteşâriklerin fiilleriyle olmayıp, başka sebeb








ile hâsıl olan iştirâkdir.
   Nitekim, tevârüs ve ihtilât-ı mâleyn sûretlerinde hâsıl olan iştirâk gibi.

Madde   : 1065

“Mütaaddid vedîaların, vedîayı hıfzda iştirâkleri şirket-i ihtiyariyye kaabilindendir. Amma, rüzgâr esip de bir kimsenin câmesini bir müşterek haneye atsa, ol hane sahiplerinin ol câmeyi hıfzda iştirâkleri şirket-i cebriyye  kaabilinden olur.”


Madde   : 1066  

   “Şirket-i mülk : Şirket-i ayn ve şirket-i deyn kısımlarına dahi taksim olunur.”

Madde   : 1067

   “Şirket-i ayn : Muayyen ve mevcud olan malda iştirâktir. İki kişinin bir koyunda, yahut bir sürü koyunda, şâyian iştirâkleri gibi.”

Madde   : 1068

   “Şirket-i deyn : Alacakda iştirâktir.
   İki kişinin, bir kimse zimmetinde alacakları olan, şu kadar kuruşda iştirâkeri gibi.”














FASL-I SÂNÎ

A’YÂN-I MÜŞTEREKENİN KEYFİYYET-İ TASARRUFU BEYANINDADIR



Madde   : 1069

“Bir mülkde, müstakillen sahibi olan kimse nasıl ki, keyfe mâyeşâ tasarruf ederse, mülk-i müşterekde dahi sahipleri, bi’l-ittifak ol vechile tasarruf ederler.”

Madde   : 1070

   “Bir müşterek hanede, sahipleri birlikte olarak sâkin olabilir. Fakat birisi, ol haneye ecnebî adam idhal edecek olursa, diğeri mâni’ olabilir.”

Madde   : 1071

   “Bir mülk-i müşterekte hissedarlardan biri, diğerinin izniyle müstakillen tasarruf edebilir. Fakat ol hissedara muzır olacak vechile tasarrufu câiz olmaz.”

Madde   : 1072

   “Hissedarlardan biri âhara, “hisseni bana sat” veyahut “benim hissemi iştirâ et” diye cebr edemez. Fakat beynlerinde müşterek olan mülk, eğer kaabil-i kısmet olup da, müşâriki dahi gâib değil ise, taksim, kaabil-i kısmet değil ise muhâyee











ettirebilir. Nitekim tafsilâtı, bâb-ı sânîde gelir.”

Madde   : 1073

   “Şirket-i mülk olan emvâlin hâsılatı, sahipleri beyninde hisselerine göre taksim olunur.
   Binaenaleyh, bir müşterek hayvanın sütünden, yahut yavrularından, müşâriklerin birine hissesinsden fazla bir şey şart edilse, sahih olmaz.”

Madde   : 1074

   “Yavrular mülkiyyette analarına tâbi’dirler.”
   Meselâ, birinin atı diğerin kısrağını aşsa, hâsıl olan yavrusu kısrak sahibinindir. Kezâlik birinin erkek ve diğerinin dişi güvercinleri olsa, bunlardan hâsıl olan yavrular, dişi güvercin sahibinindir.

Madde   : 1075

   “Şirket-i mülkde, müteşâriklerden her biri, diğeri hissesinde ecnebîdir. Birisi diğerin vekili değildir.
   Binaenaleyh birinin izni olmadıkça, diğeri ânın hissesinde tasarruf edemez. Fakat müşterek hane-i süknâda ve duhûl ve hurûc gibi tevâbi’-i süknâdan olan ahvâlde, sahiplerden her birinin alâ vech’i-l kemâl, mülk-i mahsûsu olmak üzre itibar olunur.”















Meselâ bir müşterek beygiri, sahiplerinden biri diğerinin izni olmaksızın iâre veya icâre edip de, beygir müsteîr veya müste’cir  yedinde telef olsa, diğeri ana hissesini tazmin ettirebilir. Kezâlik birisi, bilâ-izn müşterek beygire binip, yahut yük yükletip de, giderken beygir telef olsa, diğerin hissesini zâmin olur. Ve kezâ bir müddet isti’mal ile beygir zebûn olup da, kıymetine noksan gelse, diğerin noksan kıymetten hissesini zâmin olur. Amma müşterek hanede sahiplerinden biri, diğerinden izin almaksızın bir müddet sâkin olsa, kendi mülkünde sâkin olmuş demek olur. Bu cihetle müşârikinin hissesi için ücret vermesi lâzım olmaz. Ve kazârâ hane muhrerik olsa, zamân dahi lâzım gelmez.

Madde   : 1076
   
   “Müşterek arazi sahiplerinden biri, zirâat etmekle diğerinin âdet-i belde üzre, hâsılâttan sülüs ya rubu’ gibi bir hisse almaya salâhiyeti yoktur.
   Fakat zirâatıyla arza noksan gelmiş ise, noksan kıymetinden hissesini zirâat eden müşârikine tazmin ettirebilir.”

Madde   : 1077
   
   “Mal-i müştereki, sahiplerinden biri âhara îcâr ile ücretini ahz ettikde, diğerinin hissesini ana red ve i’tâ eder.”

Madde   : 1078

   “Hissedarlardan biri gâib olduğu sûrette, eğer mevâdd-ı âtiyede beyan olunacağı vechile, delâleten rızâsı bulunur ise, hazır olan, kendi hissesi kadar, mülk-i müşterekten intifa’ edebilir.”

Madde   : 1079

   “Hazırın, gâibe muzır olmayacak vechile, mülk-i müşterekten intifa’ına, gâibin rızâsı var addolunur.”

Madde   : 1080

   “Müsta’milînin isti’maliyle, muhelif olan mülk-i müşterekden  intifa’a, gâibin delâleten rızâsı bulunamaz.
   Binaenaleyh müşterek elbiseyi, sahiplerinden biri, diğerin gıyâbında telebbüs edemez.
   Ve kezâ birisi, diğerinin gıyâbında, beynlerinde müşterek olan beygire binemez.
   Amma yük taşımak ve çift sürmek gibi, müsta’milînin ihtilâfıyla muhtelif olmayan işlerde, hissesi kadar isti’mal edebilir. Nitekim müteşâriklerden biri gâib oldukda, diğeri beynlerinde bi’l-iştirâk ecîr olan  hizmetkârı gün aşırı istihdam edebilir.”

Madde   : 1081

   “Hanede süknâ, müsta’milînin ihtilâfıyla muhtelif değildir.Binaenaleyh, münâsafeten müşterek olan hane sahiplerinden birisi gâib olsa, diğeri altı ay terk etmek gibi bir vechile intifa’ edebilir.
   Şu kadar ki, dairesi halkı kalabalık ise, müsta’milînin isti’maliyle muhtelif kaabilinden olur. Ve bunda gâibin, delâleten rızâsı bulunmaz.”

Madde   : 1082

   “Hâzır ve gâibin, hane-i müşterekte hisseleri yekdiğerden müfrez ise, hâzır olan kimse, gâibin hissesinde sâkin olamaz. Lâkin boş durmakla harab olmasından havf olunur ise, hâkim ol hisse-i müfrezeyi îcâr ile ücretini gâib için hıfz ve tevkif eyler.”

Madde   : 1083

   “Muhâyee ancak ba’de’l-husûme cârî ve muteber olur.
   Binaenaleyh, bir müşterek hanede sahiplerinden birisi, diğerin hissesi için ücret vermeksizin, bir müddet müstakillen sâkin oldukda, diğeri “ya ol müddet için, benim hissemin ücretini ver, veyahut ben ol kadar müddet sâkin olurum” diyemeyip ancak dilerse, hane kaabil-i kısmet olduğu takdirde taksim ve dilerse, andan sonra muteber olmak üzre muhâyee ettirir.
Fakat, müşterek hane sahiplerinden biri gâib olup da, diğeri madde-i ânifede beyan olunduğu üzre, bir müddet anda sâkin olsa, gâib dahi geldikde, o kadar müddet anda sâkin olabilir.”

Madde   : 1084

   “Hane-i müştereki, sahiplerinden hâzır olan kimse îcâr ve ücretinden kendi hissesini alıp, gâibin hissesini hıfz ve tevkif etse câiz olur. Ve gâib geldikde hissesini andan alır.”

Madde   : 1085

   “Müşterek arazi sahiplerinden biri gâib oldukda, zirâatin noksan-ı arzı mûcib olmayıp, arza nâfi’ olacağı ma’lûm olur ise, hazır olan müşâriki, ol arazinin tamamını zirâat edebilir. Ve ne kadar müddet zirâat ederse, gâib dahi geldikde ol kadar araziyi zirâat eyler. Ve eğer zirâatın noksan-ı arzı mûcib ve terki nâfi’ ve arzın kuvvetleşmesini müeddi olacağı ma’lûm olursa, ol arazinin zirâatına gâibin delâleten izni bulunmaz. Binaenaleyh, hazır olan müşâriki ol araziden yalnız keni hissesi mikdarını, meselâ, münâsefeten müşterek ise nısfını zirâat eyler. Ve sene-i âtiyede tekrar zirâat edecek olursa, yine ol nısfı zirâat edip, yoksa bir sene bir tarafını ve diğer sene diğer tarafını zirâat edemez. Ve eğer ol  
 arazinin tamamını zirâat ederse, gâib geldikde ana noksan-ı arzdan hissesini tazmin ettirebilir.
   Tafsilât-ı sâbıka, hâzırın hâkime müracaat etmediği taktirdedir. Amma, hâkime müracaat ettikde, her halde uşr ya harac-ı arazi zâyi’ olmamak için ol arazinin tamamını zirâat etmek üzre, hâkim ana izin verir.
   Ve bu takdirce gâib geldikde, noksan-ı arz da’vâsı edemez.”

Madde   : 1086

   “Müşterek bağ sahiplerinden biri gâib oldukda, diğeri bağın üzerinde kaim olup, meyve husûle geldikde, kendi hssesini ahz ve istihlâk eder.
   Gâibin hissesini dahi satıp, semenini tevkif edebilir. Fakat gâib geldikde muhayyerdir, dilerse ol bey’i mücîz olur, ve mevkûf olan semeni alır ve dilerse mücîz olmayıp, hissesini ana tazmin ettirir.”

Madde   : 1087

   “Müşâriklerden birinin hissesi, diğerinin yedinde vedîa hükmündedir.
   Binaenaleyh birisi, hodbehod mal-i müştereki âhara îdâ’ edip de, ol mal telef olsa, müşârikinin hissesini zâmin olur.” (790. maddeye bak)

Madde   : 1088

   “Hissedarlardan biri hissesini, dilerse müşârikine satar. Ve dilerse müşârikinden izin almaksızın, âhar kimseye dahi satabilir. (215. maddeye bak)
   Fakat fasl-ı evvelde beyan olunan, halt ve ihtilât-ı emvâl sûretinde, biri müşârikinin izni olmadıkça mahlût ya muhtelit olan mal-i müşterekdeki hissesini, başka kimseye satamaz.”

Madde   : 1089

   Mevrûs olan arazide, vereseden bazısı müşterek olan tohumu, diğerlerinin yahut sagîr iseler, vasîlerinin izniyle ekse, hâsılâtı cümlesinin beynlerinde müşterek olur.
   Ve eğer içlerinden birisi, kendi tohumunu ekse, hâsılâtı anındır. Fakat zirâatıyla terettüb eden noksan-ı arzdan sair veresenin hissesini zâmin olur.” (907. maddeye bak)

Madde   : 1090

   “Vereseden biri diğerinin izni olmaksızın kable’l-kısme terekeden bir mikdar para ahz ve i’mal etse zararı kendisine
âid olduğu gibi, kâr ettiği sûrette dahi verese andan hisse alamaz.”


FASL-I SÂLİS

DÜYÛN-I MÜŞTEREKE BEYANINDADIR


Madde   : 1091
   
   “İki ya ziyade kimselerin, bir kimse zimmetinde olan alacakları sebeb-i vâhidden nâşî ise, ikisi beyninde şirket-i mülk ile müşterek bir deyn olur. Ve eğer sebeb müttahid olmaz ise, deyn dahi müşterek olmaz. Nitekim mevâdd-ı âtiyeden müttezah ve müstibân olur.”

Madde   : 1092

   “Müteveffânın a’yân-ı metrûkesi, vârisleri beyninde hisselerine göre müşterek olduğu gibi, âharın zimmetinde olan alacağı dahi, kezâlik vârisleri beyninde hisselerine göre müşterek olur.”

Madde   : 1093

   “Mal-i müştereki itlâf eden kimsenin, zamânen deyni olan meblağ, ol malın sahipleri beyninde müşterek olur.”

Madde   : 1094

   “İki kişi beyninde müşterek olan, şu kadar kuruşu bir kimseye ikrâz etseler, müstakrızın işbu deyni, ol iki kişi beyninde müşterek olur.
   Amma iki kişi, bir kimseye başka başka akçe ikrâz etseler, her biri başka başka alacaklı olup, müstakrızın bu deynleri ikisi beyninde müşterek olmaz.”

Madde   : 1095

   “Safka-i vâhide ile bir mal-i müşterek satılıp da, sahiplerinden hiç birinin hissesi hîn-i bey’de zikr ve tesmiye olunmasa, bundan dolayı müşteri zimmetinde olan alacakları deyn-i müşterek olur. Ve eğer hîn-i bey’de her birinin semen-i mebî’de olan hissesinin mikdarı yahut nev’i tesmiye ve ta’yin kılınsa, meselâ, birinin hissesi şu kadar ve diğerinin hissesi bu kadar kuruş, yahut birinin hissesi meskûkât-i hâlisa ve diğerinin hissesi meskûkât-ı mağşûşe, diye hisseleri tefrik ve temyiz olunsa, bâyi’ler semen-i mebî’de müteşârik olmayıp, her biri başka başka alacaklı olur.
   Kezâlik birisi, hisse-i şâyiasını bir kimseye sattıktan sonra, diğeri dahi hisse-i şâyiasını ayrıca olarak yine ol kimseye satsa, semen-i mebî’de müteşârik olmayıp, her biri başka başka alacaklı olur.”
Madde   : 1096

   “İki kişi birer malını safka-i vâhide ile bir kimseye satsalar. Meselâ birinin, bir atı ve diğerinin bir kısrağı olup da, ikisi birlikte olarak şu kadar kuruşa bey’ etseler, meblağ-ı mezbûr, bâyi’ler beyninde müşterek bir alacak olur.
   Ve eğer her biri, kendi hayvanına “şu kadar kuruş” diye, tesmiye-i semen eylese, her biri başka başka alacaklı olup, hayvanların mecmû’-ı esmânı, deyn ile müşterek olmaz. Kezâlik iki kişi, bir kimseye başka başka birer mal satsalar, mebî’lerin esmânı, deyn-i müşterek olmayıp, her biri başka başka alacaklı olur.”

Madde   : 1099

   “İki kişi, kefâletleri hasebiyle bir kimsenin borcunu te’diye ettiklerinde, eğer beynlerinde müşterek olan maldan vermişler ise, mekfûlün anhde olan alacakları, deyn-i müşterek olur.”

Madde   : 1098

   “Bir kimse, şu kadar kuruş deynini edâ etmek, üzre iki kişiye emredip de, anlar dahi te’diye ettiklerinde, beynlerindeki mal-i müşterekten vermişler ise, ol kimsede olan alacakları, bir deyn-i müşterek olur.
Ve eğer verdikleri akçe beynlerinde müşterek olmayıp da, her birinin hissesi hakikaten mütemeyyiz ise, mücerred birlikte edâ etmiş olmalarıyla, ol kimsede olan alacakları deyn-i müşterek olmaz.”

Madde   : 1099

   “Deyn, müşterek değil ise dâinlerinden her biri, alacağını medyûndan başka başka taleb ve istîfâ eyler. Ve her birisi her ne kabz ederse, kendi alacağına mahsûb eder. Dâin-i diğer andan hisse alamaz.”

Madde   : 1100

   “Deyn, müşterek ise dâinlerden her biri kendi hissesini medyûndan taleb edebilir. Ve birinin gıyâbında dâin-i diğer, hâkime müracaat ile hissesini medyûndan taleb ettikde, vermesi için hâkim tarafından emrolunur.”

Madde   : 1101

   “Deyn-i müşterekden, dâinlerin biri her ne kabz ederse, diğeriyle beynlerinde müşterek olur ve müşâriki, andan hissesini alır. Kaabız, anı yalnız kendi hissesine mahsûb edemez.”

Madde   : 1102

   “Dâinlerden biri, deyn-i müşterekten hissesini alıp da, sarf ve istihlâk etse, müşâriki ana hissesini tazmin ettirebilir.”
   Meselâ, iki kişi beyninde münâsefeten müşterek olan bin kuruş alacakdan, birisi hissesi olan beş yüz kuruşu, medyûndan ahz ve kabz ile sarf ve ishiklâk eylese, müşâriki olan dâin-i diğer ana iki yüz elli kuruşunu tazmin ettirebilir. Ve bu halde medyûnun zimmetinde kalan beş yüz kuruş, yine ikisi beyninde müşterek olur.

Madde   : 1103

   “Dâin-i müşâriklerden biri, deyn-i müşterekden bir şey kabz etmeyip, fakat hissesine bedel-i medyûndan bir meta’ iştirâ eylese, dâin-i diğer ol metâ’da müşârik olmaz. Fakat metâ’ın semeninden, kendi hissesini ana tazmin ettirebilir. Ve eğer iştirâk üzre ittifak ederlerse, o metâ’ beynlerinde müşterek olur.”

Madde   : 1104

   “Dâin-i müşâriklerden biri, deyn-i müşterekdeki hakkından  meselâ, şu kadar top bez üzerine, medyûn ile sulh olarak, o kadar top bezi kabz etse, muhayyer olur, dilerse aldığı bezlerden müşârikinin hissesine isâbet eden mikdarı, ana teslim eder ve dilerse vazgeçmiş olduğu hakkından, müşârikinin hissesine isâbet eden miktar meblağı ana verir.”  
Madde   : 1105

   “Dâinlerden biri, berveçh-i  bâlâ gerek deyn-i müşterekten bir mikdarını, ya tamamını kabz etsin ve gerek kendi hissesine bedel mal iştirâ eylesin ve gerek alacağı mukaabilinde bir mal üzerine medyûn ile sulh olsun, dâni-i diğer her sûrette muhayyer olur. Dilerse, müşârikinin bu muâmelesini mücîz olur ve mevâdd-ı ânifede beyan olunduğu üzre, hissesini andan alır ve dilerse, mücîz olmayıp hissesini medyûndan ister. Ve eğer medyûnda alacağı batarsa, dâin-i kaabıza rücû’ eder. Mukaddema mücîz olmaması, mâni’-i rücû’ olmaz.

Madde   : 1106

   “Dâinlerden biri, deyn-i müşterekte olan hissesini medyûndan alıp da, yedinde kazara telef olsa, müşârikinin bu makbuzda olan hissesini zâmin olmaz. Fakat kendisi, hissesini istîfâ etmiş olur. Medyûnda kalan alacak dahi müşârikine âid olur.”

Madde   : 1107

“Dâinlerden biri, deyn-i müşterekteki hissesine bedel, medyûnu ücret ile istihdam eylese, diğeri ücretten kendi hissesine isâbet eden mikdarı, ana tazmin ettirebilir.”
Madde   : 1108

   “Dâin-i müteşâriklerden biri, kendi hissesi için medyûndan rehin alıp da, yedinde rehin telef olsa, müşâriki andan hissesine düşen mikdarı tazmin ettirebilir.”
   Meselâ, münâsefeten müşterek olan deynin mikdarı bin kuruş olup da, dâinlerden biri kendi hissesi için beş yüz kuruşluk bir rehin alsa ve bu rehin telef olsa, deyn-i müşterekin nısfı sâkıt olacağından, dâin-i diğer, kendi hissesine âid olan iki yüz elli kuruşu, ana tazmin ettirebilir.

Madde   : 1109

   “Dâinlerden biri, deyn-i müşterekteki hissesi için medyûndan kefil aldığı ve yahut hissesini bir kimse üzerine hâvale ettirdiği sûrette, kefilden yahut muhâlün aleyhten, ahz ve kabz eylediği meblâğda, dâin-i diğer ana müşârik olur.”

Madde   : 1110

   “Dâinlerden biri, deyn-i müşterekteki hissesini medyûna hibe, yahut medyûnun zimmetini andan ibrâ eylese, hibesi ya ibrâsı sahih olur. Ve bundan dolayı müşârikinin hissesini zâmin olmaz.”
Madde   : 1111

   “Bir deyn-i müşterekte, müteşârik olan dâinlerden biri, medyûnun malını itlâf edip de, zımnen anın alacağına takas olsa, müşâriki andan hissesini alabilir.
   Fakat deyn-i müşterekin, sübûtündan mukaddem olan bir sebeple, dâinlerden birinin medyûna deyni olup da, deyn-i müşterekteki hissesiyle takas olsa, müşâriki ana hissesini tazmin ettiremez.”

Madde   : 1112

   “Dâinlerden biri, diğerinin izni olmaksızın deyn-i müştereki, te’cîl ve te’hîr edemez.”



LÂHİKA


Madde   : 1113

   “Bir kimse, iki kişiye bir mal satsa, her birinden hissesini başka başka mutâlebe eder. Müşteriler, yekdiğere kefil olmadıkça birinin borcu, diğerinden mutâlebe olunamaz.”















BÂB-I SÂNİ

KISMET BEYANINDA OLUP DOKUZ FASLI MÜŞTEMİLDİR

FASL-I EVVEL

KISMETİN TA’RİF VE TAKSİMİ HAKKINNDADIR



Madde   : 1114

   “Kısmet : Hisse-i şâyiayı ta’yin etmektir.”
   Yani, keyl ve vezn ve zirâ’ gibi bir mikyâs ile, hisseleri yekdiğerden temyiz ve ifrâz eylemektir.

Madde   : 1115

   “Kısmet iki vechile olur. Şöyle ki, ya â’yân-ı müştereke yani, mütaddid ve müşterek şeyler kısımlara bölünerek, her ferdinde şâyi’ olan hisseler, birer kısmında cem’ edilmiş olur. Üç kişi beyninde müşterek olan otuz koyunu, onar onar üçe taksim gibi. Buna “kısmet-i cem’” denilir. Yahut bir ayn-ı müşterek taksim olunup, her cüz’ünde şâyi’ olan hisseler birer kısmında taayyün eder. Bir arsanın ikiye taksimi gibi. Buna “kısmet-i tefrik” ve “kısmet-i ferd” denilir.”

Madde   : 1116

   “Kısmet, bir cihetle ifrâz ve bir cihetle mübâdeledir.”











Meselâ, iki kimse beyninde münâsefeten müşterek olan bir kile buğdayın her habbesinde, her birinin nısf hissesi olduğu halde, mecmû’ kısmet-i cem’ kaabilinden olarak iki kısma taksim ile; bir kısmı birine ve diğer kısmı diğerine verildikde, her biri kendisinin nısf hissesini ifrâz ve nısf-ı diğerini, âharın nısf hissesiyle mübâdele etmiş olur.
Kezâlik, iki kişi beyninde münâsefeten müşterek olan bir arsanın her cüz’ünde, her birinin nısf hissesi olduğu halde, kısmet-i tefrik ile ikiye taksim olunarak, her birine birer kısmı verildikde, her biri kendi nısf hissesini ifrâz ve nısf-ı diğerini, âharın nısf hissesiyle mübâdele eylemiş olur.

Madde   : 1117

   “Misliyyâtta, ifrâz ciheti râcihdir.
   Binaenaleyh misliyyât-ı müşterekede, müteşârik olanlardan her biri, diğerinin gıyâbında ve anın izni olmaksızın, kendi hissesini ahz edebilir. Fakat gâibin hissesi, kendisine teslim olunmadıkça, kısmet tamam olmaz. Ve kable’t-teslim gâibin hissesi telef olsa, müşârikin kabz eylemiş olduğu hisse, beynlerinde müşterek olur.”

Madde   : 1118

   “Kıyemiyyâtta, mübâdele ciheti râcihdir. Mübâdele ise terâzî yahut hükm-i kaadî ile olabilir.
   Binaenaleyh, misliyyâttan olmayan a’yân-ı müşterekede, müteşârik olanlardan















birisi, âharın gıyâbında ve anın izni olmaksızın, kendi hissesini ahz edemez.”  

Madde   : 1119

   Mekîlât ve mevzûnât ile ceviz ve yumurta gibi adediyyât-ı mutekaribe hep misliyyâttır. Fakat el işi olan evânî gibi, ihtilâf-ı sanat hasebiyle muhtelif ve mütefâvit olan mevzûnât kıyemîdir.
   Ve bir de, arpa ile karışık buğday gibi, hilâf-ı cinsiyle yekdiğerden temyiz ve tefrik olunamayacak sûrette mahlût olan mislî, kıyemiyyâttandır.
   Zer’iyyât dahi kıyemîdir. Fakat bir cins çuha ve fabrika ma’mûlâtı olan bezler gibi, efrâdı beyninde tefâvüt olmayıp da, zirâ’ı şu kadar kuruşa diye, satılan zer’iyyât mislîdir.
   Hayvanat ile, kavun ve karpuz gibi, efrâdı beyninde kıymetçe tefâvüt bulunan adediyyât-ı mütefâvite, kıyemiyyâttandır.
   Yazma kitaplar kıyemî ve basma kitaplar mislîdir.”    

Madde   : 1120

   “Kısmet-i cem’ ile, kısmet-i tefrikden her biri, iki nev’a taksim olunur. Nev’-i evvel “kısmet-i rızâ” ve nev’-i sânî “kısmet-i kazâdır.”














Madde   : 1121

   “Kısmet-i rızâ : Mütekasimînin yani, mülk-i müşterek sahiplerinin rızâsıyla icrâ olunan kısmetdir ki, bi’t-terâzî beynlerinde taksim ederler. Yahut cümlesinin rızâlarıyla hâkim taksim eyler.”  

Madde   : 1122

   “Kısmet-i kazâ : Maksûmün leh olanlardan yani, mülk-i müşterek sahiplerinden bazısının talebi üzerine, kaadînin cebren ve hükmen taksimidir.”

FASL-I SÂNÎ

ŞERÂİT-İ KISMET BEYANINDADIR


Madde   : 1123

   “Maksûmün, ayn olması şarttır. Binaenaleyh, deyn-i müşterekin kable’l-kabz taksimi sahih olmaz.”
   Meselâ müteveffânın, müteaddid kimseler zimmetinde alacağı olup da, falanda olan alacağı falan vârisin ve falanda olan alacağı falan vârisin olmak üzre taksim olunsa, sahih olmaz. Ve bu sûrette vârislerden biri ne tahsîl ederse, vâris-i diğer ana müşârik olur. (bâb-ı evvelîn fasl-ı sânînise bak)

Madde   : 1124

   “Hisseler, temyiz ve ifrâz olunmadıkça kısmet sahih olmaz.”









   Meselâ, müşterek bir yığın buğday sahiplerinden biri, diğerine “sen yığının şu tarafını al, bu tarafı benim olsun” dese, taksim olunmuş olmaz.

Madde   : 1125

   “Maksûm, hîn-ı kısmette, müşâriklerin mülkü olmak şarttır.
   Binaenaleyh, ba’de’l-kısme maksûmun mecmû’una biri müstahak çıksa, kısmet bâtıl olur.
   Ve kezâ maksûmun, nısf ve sülüs gibi bir cüz-i şâyiına müstahak çıksa, kısmet bâtıl olup, maksûmun tekrar taksimi lâzım gelir.
   Kezâlik bir hissenin, mecmûına müstahak çıksa, kısmet bâtıl olup, hisse-i bâkiyye hissedarlar beyninde müşterek olur.
   Ve eğer, yalnız bir hissenin bir miktâr-ı muayyenine, yahut bir cüz-i şâyiine müstahak çıksa, ol hisse sahibi muhayyerdir. Dilerse kısmeti fesh eder ve dilerse fesh etmeyip, miktâr-ı noksanıyla diğer hissedara rücû’ eder.”
   Meselâ, yüz altmış arşun bir arsa, münâsefeten ikiye taksim olunduktan sonra, bir hissenin nısfına biri müstahak çıksa, ol hisse sahibi, dilerse kısmeti fesh eder ve dilerse, hissenin rub’uyla müşârikine rücû’ eder. Yani, anın hissesinin yirmi arşun mahalli olur. Ve her hissenin birer miktâr-ı muayyenine müstahak çıktığı takdirde, eğer müsâvât üzre ise, kısmet fesh olunmaz. Ve eğer birininki az ve birininki çok ise, ancak miktâr-ı ziyadeye itibar olunur. Ve yalnız


















birinin hissesinden, miktâr-ı muayyene müstahak çıkmış gibi olur. Ve ziyade, kimin hissesine isâbet etmiş ise, berveçh-i bâlâ muhayyer olup, dilerse kısmeti fesh eder. Ve dilerse miktâr-ı noksanıyla müşterekine rücû’ eder.

Madde   : 1126

   “Kısmet-i fuzûli , kavlen yahut fi’len, icâzete mevkûf olur.”
   Meselâ biri, mal-i müştereki hodbehod taksim etse, câiz ve nâfiz olmaz. Fakat sahipleri, “pekâlâ” diye kavlen icâzet verse yahut, hisse-i müfrezelerinde tasarruf-ı emlâk ile, yani bey’ ve îcâr gibi temellükün levâzımından olan bir vechile tasarruf etseler, kısmet nâfiz olur.

Madde   : 1127

“Kısmetin âdilâne olması yani, hisseler istihkaklarına göre ta’dîl olunarak, birisinde noksan-ı fâhiş olmaması lâzımdır.  Binaen- aleyh, kısmette gâbn-i fâhiş da’vâsı istimâ’ olunur. Fakat maksûmun leh olanlar, istîfâyı hak eylediklerini ikrâr ettikten sonra, gabn-i fâhiş da’vâsı ederlerse, istimâ’ olunmaz.”

Madde   : 1128

   Kısmet-ı rızâda mütekaasimînden her birinin rızâsı şarttır.
   Binaenaleyh, birisi gâib olsa, kısmet-i rızâ sahih olmaz. Ve içlerinde sagîr var ise, velîsi yahut vasîsi anın













makamına kaaim olur. Ve eğer velîsi yahut vasîsi yok ise, hâkimin emrine mevkûf olur. Ve hâkim tarafından bir vasî nasb olunarak, anın ma’rifetiyle taksim olunur.”

Madde   : 1129

   “Kısmet-ı kazâda, taleb şarttır. Hissedarların birisi tarafından olsun, taleb vâki’ olmadıkça, hâkim tarafından cebren kısmet sahih olmaz.”

Madde   : 1130

   “Hissedarlardan bazısı kısmet isteyip de, bazısı imtina’ ettiği taktirde, fasl-ı sâlis ve fasl-ı râbi’de beyan olunacağı vechile, mal-i müşterek eğer kaabil-i kısmet ise, hâkim anı cebren taksim eyler. Değil ise taksim eylemez.”

Madde   : 1131

   “Kaabil-i kısmet : Taksime salih olan mal-i müşterektir.
Şöyle ki, ol malda maksûd olan menfaat, kısmet ile fevt olmaya.”


FASL-I SÂLİS

KISMET-İ CEM’ BEYANINDADIR


Madde   : 1132

   “Müttehdü’l-cins olan a’yân-ı müşterekede, kısmet-ı kâza cârî olur.”











Yani, müşâriklerden yalnız bazısının talebi üzerine, hâkim anları hükmen taksim eyler. Gerek misliyyâttan olsun ve gerek kıyemiyyâttan olsun.

Madde   : 1133

   “Müttehidü’l-cins olan misliyyâtın efrâdı beyninde, fark ve tefâvüt olmadığından kısmeti, müşâriklerden hiç birine muzır olmadıktan başka, her biri hakkını almış ve her birinin tamamiyyet-i mülkü husûle gelmiş olur.”
   Nitekim, iki kişi beyninde müşterek olan bir mikdar buğday, hisselerine göre taksim olundukda, her biri hakkını istîfâ ederek, hissesine isâbet eden buğdaya müstakillen mâlik olur. Şu kadar dirhem altun külçe ve bu kadar kıyye gümüş ya bakır veya demir külçe ve bir cinsten olan şu kadar pastal çuha ve bu kadar top bez ve şu kadar aded yumurta dahi bu kaabildendir.

Madde   : 1134

   “Müttehidü’l-cins olan kıyemiyyâtın efrâdı beyninde, fark ve tefâvüt var ise de, pek cüz’î olmak hasebiyle, yok hükmünde olduğundan, bunlar dahi berveçh-i bâlâ kaabil-i kısmet addolunmuştur.”
   Meselâ, iki kişi beyninde müşterek olan beş yüz koyun, hisselerine göre ikiye taksim olundukda, her biri hakkını aynıyla almış gibi olur. Şu kadar yüz deve ve bu kadar yüz inek dahi bu kaabildendir.

Madde   : 1135

   “Ecnâs-ı muhtelifede yani, muhtefü’l-cins olan a’yân-ı müşterekede








kısmet-i kazâ cârî olmaz. Gerek misliyyâttan olusun ve gerek kıyemiyyâttan olusun yani, müşâriklerden yalnız birinin talebi üzerine, hâkim anları cebren kısmet-i cem’ ile taksim edemez.”
   Meselâ, hissedarlardan birine şu kadar kile buğday ve ana mukaabil diğerine bu kadar kile arpa, yahut birine şu kadar koyun ve ana mukaabil diğerine bu kadar deve ya inek ve birine bir kılıç ve diğerine bir eğer takımı ve birine bir konak ve birine dükkân ya bir çiftlik i’tâsıyla, kısmet-ı kazâ câiz olmaz. Amma kendileri râzı oldukları halde, vech-i meşrûh üzerine kısmet-i rızâ câiz olur.

Madde   : 1136

   “İhtilâf-ı sanat hasebiyle muhtelif olan evânî, velev ki bir cins madenden masnu’ olsa bile, muhtelifü’l-cins addolunur.”

Madde   : 1137

   “Huliyyât ve büyük inci ve cevâhir dahi, muhtelifü’l-cins olan a’yândandır.
   Amma, efrâdı beyninde kıymetçe tefâvüt olmayan ufak inciler ve sâyî taş denilen hurda elmaslar gibi, cevâhir-i sagîre müttehidü’l-cins addolunur.”

Madde   : 1138

   “Müteaddid konaklar ve dükkânlar ve çiftlikler dahi, mutelifü’l-cins olup, kısmet-i cem’ ile taksim olunmazlar.”
















Meselâ, müteaddid konakalardan biri, müşâriklerden birine ve diğeri, diğerine i’tâ ile kısmet-i kazâ câiz olmayıp, bunların her biri berveçh-i âtî kısmet-i tefrik ile taksim olunabilir.  


FASL-I RÂBİ’

KISMET-İ TEFRİK BEYANINDADIR


Madde   : 1139

   “Bir ayn-ı müşterekin tefrik ve teb’îzi, sahiplerinden hiç birine muzır değil ise, kaabil-i kısmettir.”
   Meselâ, bir arsa taksim olundukda, her kısımda ebniye yapılır ve ağaç dikilir ve kuyu kazılır. Bu cihetle, arsadan maksûd olan menfaat bâki olur.
   Kezâlik, bir konağın selâmlık ve harem daireleri, başka başka birer menzil olmak üzre tefrik ve taksim olundukda, konakdan maksûd olan süknâ menfaati fevt olmaz. Ve müşâriklerden her biri, müstakillen birer menzil sahibi olur.  
   Binaenaleyh, gerek arsada ve gerek konakda, kısmet-i kazâ cârî olur. Yani sahiplerinden biri kısmet isteyip de, diğeri imtina’ eylese, hâkim anları cebren taksim eyler.

Madde   : 1140

   “Bir ayn-ı müşterekin tefrik ve teb’îzi, sahiplerinden birine nâfi’ ve diğerine muzır, yani menfaat-ı maksûdesini müfevvit olup da,











nef’i olan kimse kısmet ister ise, kezâlik hâkim anı hükmen taksim eyler.”
   Meselâ, müşterek bir hanede müteşârik olanlardan birinin hissesi az olup da, ba’de’t-taksim anda, süknâ ile intifa’ olunamayacak olduğu halde, hissesi çok olan müşâriki kısmet ister ise, hâkim anı kazâen taksim eyler.

Madde   : 1141

   “Tefrik ve teb’îzi, sahiplerinden her birine muzır olan ayn-ı müşterekde, kısmet-ı kazâ cârî olmaz.”
   Meselâ, bir değirmen taksim olunsa, artık değirmen olarak isti’mal olunamaz. Bu cihetle menfaat-ı maksûde fevt olur. Binaen- aleyh, müşâriklerinden yalnız birinin talebi üzerine, hâkim anı taksim edemez. Amma bi’t-terâzî taksim olunur. Hamam ve kuyu ve kanât ve küçük oda ve iki hane arasındaki hâit dahi böyledir. Bir hayvan ile bir araba ve bir eğer ve bir cübbe ve bir yüzük taşı gibi, yarmaya ve kırmaya muhtaç olan urûz dahi bu kaabildendir ki, hiç  birinde kısmet-i kazâ cârî olmaz.

Madde   : 1142

   “Bir müşterek kitabın, taksim-i evrâkı câiz olmadığı gibi, müteaddid ciltlere münkasim olan bir kitabın cild be cild taksimi dahi câiz olmaz.”

Madde   : 1143

   “İki yahut ziyade kimseler beyninde müşterek olup da, başkasının










aslâ duhûle hakkı olmayan tarîkın, biri kısmetini isteyip de diğeri imtina’ ettiği takdirde nazar olunur;  eğer ba’de’l-kısme her birine birer tarîk kalacak olur ise, taksim olunur ve illâ kısmete cebr olunmaz. Meğer ki her birinin, başka başka tarîk ve menfezi ola. Ol halde yine taksim olunur.”

Madde   : 1144
   
   “Mesîl-i müşterek dahi tarîk-i müşterek gibidir ki, biri kısmet isteyip de, diğeri imtina’ ettiği takdirde, eğer ba’de’l-kısme her birine suyunu akıtacak kadar yer kalırsa, yahut mesîl ittihâz edecek başka yeri var ise, taksim olunur ve illâ taksim olunmaz.”

Madde   : 1145

   “Bir kimse, hakk-ı mürûru bâki olmak üzre, mülkü olan tarîkı satabildiği gibi, iki kişi beyninde müşterek olan bir akarın taksiminde, tarîk-i müşterekin rakabesi, yani mülkiyyeti birinde kalmak ve diğerinin yalnız hakk-ı mürûru olmak üzre kısmet dahi câiz olur.”

Madde   : 1146

   “Bir hanenin taksiminde, iki hisse arasındaki  hâit

hissedarlar beyninde, müşterek olarak bırakılmak câiz olduğu gibi, yalnız birinin mülkü olmak üzre kısmet dahi câiz olur.”



zaman_1453

  • Ziyaretçi
Ynt: Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye
« Yanıtla #12 : 13 Aralık 2008, 19:30:01 »
FASL-I HÂMİS

KEYFİYYET-İ KISMET BEYANINDADIR


Madde   : 1147

   “Mal-i müşterek, eğer mekîlâttan ise keyl ile ve mevzûnâttan ise vezn ile ve adediyyâttan ise aded ile ve zer’iyyâttan ise zirâ’ ile taksim olunur.”

Madde   : 1148

   “Arsa ve arazi, zer’iyyâttan olduklarına mebnî, zirâ’ ile taksim olunur.
   Amma üzerlerindeki eşcâr ve ebniye, takdir-i kıymet ile taksim kılınır.”

Madde   : 1149

   “Bir konağın taksiminde, bir hissenin ebniyesi, diğer hissenin ebniyesine nispetle daha kıymetli olduğu takdirde, mümkün ise diğer hisseye, arsadan kıymetçe ana muâdil
















olacak kadar fazla yer verilir. Değil ise, ana mukaabil nukud ilâve edilir.”

Madde   : 1150

   “İki kişi beyninde müşterek bir hanenin, fevkânîsi birine ve tahtânîsi  diğerine i’tâ olunmak üzre, kısmeti murad olundukda, gerek fevkânî ve gerek tahtânî, takvîm olunarak kıymet itibarıyla taksim olunur.”

Madde   : 1151

   “Bir konak taksim olunacak oldukda, kassam olan kimse ibtida anı, kağıt üzerinde tasvîr ve arsasını zirâ’ ile mesâha ve ebniyesini takvîm ve sahiplerinin hisselerine göre tesfiye ve ta’dîl ve mümkün ise, her hisseyi yekdiğere taalluku kalmamak üzre, hakk-ı tarîk ve şirb ve mesîli ile ifrâz ve birinci ve ikinci ve üçüncü diye talkîb etmeli. Ve ba’dehu kur’a çekmelidir. Birinci, ibtida ismi çıkanın ve ikinci, sânîyen ismi çıkanın ve üçüncü, sâlisen ismi çıkanın olur. Ziyade hisse var ise, yine bu tertîb üzre yürür.”

Madde   : 1152

   “Tekâlif-i emîriyye, eğer muhâfaza-i nüfûs için ise aded-i ruûs üzerine taksim olunup, nisvân ve sıbyân, defter-i tevzî’a









idhal olunmaz. Ve eğer muhâfaza-i emlâk için ise mikdar-ı mülk üzerine taksim olunur.”
Zira (87. maddede) mezkûr olduğu üzre garâmet ganîmete göredir.


FASL-I SÂDİS

HIYÂRÂT BEYANINDADIR


Madde   : 1153

   “Bey’de olduğu gibi, ecnâs-ı muhtelifenin taksiminde dahi, hıyâr-ı şart ve hıyâr-ı rü’yet ve hıyâr-ı ayb vardır.”
   Meselâ, hissedarlardan biri şu kadar kıyye buğday ve ana mukaabil diğeri, bu kadar kıyye arpa, yahut biri şu kadar koyun ve ana mukaabil diğeri, bu kadar inek almak üzre mal-i müştereki bi’t-terâzî beynlerinde taksim ettiklerinde, eğer birisi şu kadar gün muhayyer olmak üzre şart eylemiş olsa, ol müddet zarfında dilerse kısmeti kabul ve dilerse fesh eder. Ve eğer birisi henüz mal-i maksûmu görmemiş ise gördükde, kezâlik muhayyer olur ve eğer birisinin hissesi ayblı çıksa, dilerse kabul ve dilerse reddeder.

Madde   : 1154

   “Müttehidü’l-cins olan kıyemiyyâtın taksiminde dahi, hıyâr-ı şart ve rü’yet ve ayb vardır.”
   Meselâ, müşterek olan yüz koyun, sahipleri beyninde hisselerine göre taksim olundukda, eğer birisi şu kadar gün muhayyer olmak üzre şart










eylemiş olsa, ol müddet zarfında kısmeti kabul edip etmemekde muhayyer olur. Ve eğer henüz koyunları görmemiş ise, gördükde kezâlik muhayyer olur. Ve eğer birinin hissesine isâbet eden koyunuların ayb-ı kadîmi zuhur etse, kezâlik muhayyer olup, dilerse kabul ve dilerse reddeyler.

Madde   : 1155

“Müttehidü’l-cins olan misliyyâtın taksiminde, hıyâr-ı şart ve rü’yet olmayıp, fakat hıyâr-ı ayb vardır.”
Meselâ, iki kişi beyninde müşterek olan bir yığın buğday taksim olundukda, şu kadar gün muhayyer olmak şartı muteber olmaz. Ve biri buğdayı görmemiş ise, gördükde muhayyer olmaz. Amma birine yığının üst tarafından ve diğerine alt tarafından verilip de, alt tarafı çürük çıksa, sahibi muhayyer olup, dilerse kabul ve dilerse reddeyler.


FASL-I SÂBİ’

KISMETİN FESH VE İKAALESİ BEYANINDADIR



Madde   : 1156

   “Kur’alar kâmilen çekldikde, kısmet tamam olur.”

Madde   : 1157

   “Kısmet tamam oldukda, artık andan rücû’ olunamaz.”













Madde   : 1158

   “Esnâ-yı kısmette, meselâ kur’aların çoğu çıkıp da yalnız biri kalmış olduğu halde, hissedarlardan biri rücû’ edecek olsa bakılır: Eğer kısmet-i rızâ ise rücû’ edebilir. Ve eğer kısmet-i kazâ ise rücû’ edemez.”

Madde   : 1159

   “Ba’de’l-kısme hissedarlar, kendi rızâlarıyla kısmeti fesh ve ikaale ederek maksûmu, kemâ fi’s-sâbık beynlerinde müşterek edebilirler.”

Madde   : 1160

   “Kısmette, gabn-i fâhiş olduğu temeyyün eder ise, fesh olunarak tekrar kısmet-i âdile ile taksim olunur.”

Madde   : 1161

   “Terekenin taksiminden sonra meyyitin deyni zuhur etse, kısmet fesh olunur.
   Meğer ki verese, deyni îfâ yahut dâinler alacaklarından anları ibrâ ederler. Veyahut meyyitin maksûmundan başka malı olup da, borç anınla îfâ olunur ise, ol halde kısmet fesh olunmaz.”













FASL-I SÂMİN


AHKÂM-I KISMET BEYANINDADIR



Madde   : 1162

   “Hissedarlardan her biri, ba’de’l-kısme kendi hissesine müstakillen mâlik olur. Birinin hissesinde artık diğerinin alâkası kalmaz. Ve bâb-ı sâlisde beyan olunacağı vechile, her birisi kendi hissesinden keyfe mâ yeşâ tasarruf eder. Hatta iki kişi beyninde müşterek bir hane taksim olunup da, birinin hissesine ebniye ve diğerinin hissesine arsa-i haliye isâbet ettiği sûrette, arsa sahibi ol arsada kuyu kazar, ve kârîz yapar ve ebniye inşâ edip, dilediği kadar yüksek çıkar. Ebniye sahibinin havasını yahut güneşini seddetse bile, mâni’ olamaz.”

Madde   : 1163

   “Arazi taksiminde, eşcâr ve çiftlik taksiminde eşcâr ile ebniye, mingayr-i zikr dahil olur. Yani eşcâr ve ebniye, kimin hissesinde bulunur ise anın olur. Hîn-i taksimde zikr ve tasrihe yahut “cemi’ hukukuyla” veya “cemi’ mürâfıkıyla” denilmek gibi, bir ta’bir-i umûmî ile idhale hâcet yoktur.”


Madde   : 1164

   “Gerek arazi ve gerek çiftlik taksiminde, ekin ve meyve zikr














ve tasrîf olunmadıkça dahil olmayıp, anlar kemâkân müşterek olarak kalır. Hîn-i taksimde gerek, “cemi’ hukukuyla” gibi bir ta’bir-i umûmî îrâd olunsun ve gerek olunmasın.”

Madde   : 1165

   “Maksûmun, arazi-i mücâvirede olan hakk-ı tarîk ve mesîli, her halde dahil-i kısmet olur. Yani kimin hissesinde vâki’ olursa, anın hukukundan olur. Hîn-i kısmette gerek “cemi’ hukukuyla” denilsin ve gerek denilmesin.”


Madde   : 1166

   “Hîn-i kısmette, bir hissenin diğer hissede, tarîki yahut mesîli olması şart edilirse, ol şarta riayet olunur.”


Madde   : 1167

   “Bir hissenin diğer hissede tarîki olup da, hîn-i kısmette ibkası şart edilmemiş ise, başka tarafa sarf ve tahvîli kaabil olduğu takdirde, sarf ve tahvîl olunur. Hîn-i kısmette, gerek “cemi’ hukukuyla” denilsin ve gerek denilmesin. Amma tarîkin başka tarafa sarf ve tahvîli kaabil olmadığı takdirde bakılır; eğer hîn-i kısmette “cemi’ hukukuyla” denilmiş ise tarîk, dâhil-i kısmet olarak hali üzre ibka olunur. Ve eğer “cemi’ hukukuyla” gibi bir ta’bir-i umûmî ilâve










olunmamış ise, kısmet fesh olunur.
   Bu hususta, mesîl dahi aynıyla tarîk gibidir.”


Madde   : 1168

   “İki kişi beyninde müşterek bir hanede, diğer kimsenin tarîki olup da hane sahipleri ol haneyi taksim edecek olduklarında, tarîk sahibi mân’i olamaz. Fakat anlar dahi haneyi taksim ettiklerinde, tarîki hali üzre terk ederler. Ve üçü bi’l-ittifak, hane ile beraber tarîki dahi sattıkları takdirde, eğer tarîk üçünün beyninde müşterek ise, semen üçünün beyninde taksim olunur.
   Ve eğer tarîkin kapısı konak sahiplerinin olup da, ol kimsenin yalnız hakk-ı mürûru var ise, her biri hakkını alır.
   Şöyle ki, arsa bir kere hakk-ı mürûr ile ve bir kere hakk-ı mürûrsüz takvîm olunup, iki kısmet beynindeki fazla, hakk-ı mürûr sahibinin olur. Ve bâkisi hane sahiplerine âid olur.
   Mesîl dahi tarîk gibidir. Yani bir müşterek hanede, diğer kimsenin hakk-ı mesîli olsa, ol hane sahipleri haneyi taksim edip, mesîli hali üzre terk ederler.”

Madde   : 1169

   “Bir konağın avlusunda, diğer kimsenin menzili olup da, menzil



















sahibi ol avludan mürûr eder olduğu halde, konak sahipleri konağı taksim edecek olduklarında, menzil sahibi mâni’ olamaz.
   Fakat, anlar konağı taksim ettiklerinde, menzilin kapısı arzında, ana bir yol terk ederler.”


Madde   : 1170

   “İkiye taksim olunan bir konağın, iki kısmı arasında bir hâit olup da, bir kısmın, diğer hâitinin üzerindeki kirişlerin uçları, ol hâit-i müşterek üzerinde bulunduğu sûrette, eğer hîn-i kısmette ol kirişlerin ref’i şart edilmiş ise, ref’ olunur ve illâ ref’ olunmaz.
   İki kısım arasındaki hâit bir hissedarın, ve uçları ol hâit üzerine bindirilmiş olan kirişler, diğer hissedarın mülkü olmak üzre taksim olunduğu sûrette dahi, hükm yine bu vechiledir.”


Madde   : 1171

   “Bir kısımda vâki’ olan ağaçların dalları, diğer kısmın üzerine sarkmış olduğu sûrette dahi, eğer hîn-i kısmette kat’ı şart edilmemiş ise, ol dalları kestirilemez.”




















Madde   : 1172

   “Bir tarîk-i hâsda, hakk-ı mürûru olan bir müşterek hane taksim olundukda, hissedarlardan her biri, ol tarîka kapı ve pencere açabilir. Sair eshâb-ı tarîk ana mâni’ olamaz.”

Madde   : 1173

   “Kaabil-i kısmet olan bir mülk-i müşterekde, hissedarlardan biri kendisi için, diğer hissedarın izni olmaksızın bir bina yaptıktan sonra, diğer hissedar kısmet talep ettikde taksim olunur.
   Ol bina, bânisinin hissesine isâbet ederse, febihâ. Ve eğer diğer hissedarın hissesine isâbet ederse, bu hissedar ol binayı hedm ve ref’ ettirebilir.”


FASL-I TÂSİ’

MUHÂYEE BEYANINDADIR


Madde   : 1174

   “Muhâyee : Kısmet-i menâfi’den ibarettir.”


Madde   : 1175

   “Misliyyâtta muhâyee cârî olmaz.
   Muhâyee, ol kıyemiyyâtta cârî olur ki, aynları bâki olarak anlarla intifa’ mümkün ola.”










Madde   : 1176

   “Muhâyee, iki nevi’dir: Nev’-i evvel, zamânen muhâyeedir.” Nitekim iki kişi beyninde müşterek araziyi, birisine biri ve diğerisine diğeri zirâat etmek ve bir müşterek konak sahiplerinden her biri, bi’l-münâvebe ol konakta, birer sene oturmak üzre muhâyeeleri gibi.
   Nev’-i sânî, mekânen muhâyeedir.
   Nitekim iki kişi beyninde müşterek olan arazinin, yarısını biri ve diğer yarısını, diğeri zirâat etmek ve müşterek konağın bir tarafında biri ve diğer tarafında diğeri, yahut üst katında biri ve alt katında diğeri ve müşterek iki hanenin, birisinde biri ve diğerinde diğeri oturmak üzre muhâyeeleri gibi.

Madde   : 1177

   “Bir müşterek hayvanı, sahipleri bi’l-münâvebe kullanmak üzre, muhâyee câiz olduğu gibi, iki müşterek hayvandan birini, biri ve diğerini diğeri kullanmak üzre muhâyee dahi câiz olur.”

Madde   : 1178

   “Zamânen muhâyee bir nev’ mübâdeledir.
   Şöyle ki, bir hissedarın kendi nöbetindeki hisse-i menfaati, diğer hissedarın nöbetindeki hisse-i menfaatiyle mübâdele edilmiş olur. Bu cihetle zamânen muhâyee icâre hükmündedir.
   Binaen-alâ-zâlik zamânen muhâyeede, şu kadar gün yahut şu kadar ay gibi, bir müddet zikr ve ta’yin olunmak lâzımdır.”















Madde   : 1179

   “Mekânen muhâyee, bir nev’ ifrazdır.”
   Şöyle ki, iki hissedarın meselâ bir müşterek konakta olan menfaatleri şâyi’, yani ol konağın her cüz’üne şâmil iken, muhâyee ile birinin menfaati, ol konağın bir kıt’asında ve diğerinin menfaati, diğer kıt’asında cem’ edilmiş olur.
   Binaen alâ zâlik, mekânen muhâyeede zikr ve ta’yin-i müddet lâzım değildir.

Madde   : 1180

   “Zamânen muhâyeede bidâyet için, yani hissedarlardan hangisi evvel intifa’ etmek için, kur’a çekildiği gibi, mekânen mühâyeede dahi, kur’a ile ta’yin-i mahal olunmalıdır.”

Madde   : 1181

   “Müşterek ve müteaddid şeylerin sahiplerinden biri, muhâyee isteyip de, diğeri imtina’ ettikde, eğer ol ayn-i müşterekler müttefikü’l-menfaa iseler, muhâyeeye cebr olunur. Ve eğer muhtelifü’l-menfaa iseler, cebr olunmaz.”
   Meselâ iki müşterek haneden birinde, biri ve diğerinde diğeri sâkin olmak ve iki müşterek hayvandan birini, biri diğerini diğeri kullanmak üzre, biri muhâyee isteyip de diğeri imtina’ eylese, muhâyeeye cebr olunur. Amma biri hanede sâkin olup da, diğeri hamamı îcâr eylemek, yahut biri hanede sâkin olunp da, diğeri araziyi zirâat etmek üzre, bi’t-terâzî muhâyeee câiz ise de, biri imtina’ etse, muhâyeeye cebr olunmaz.












Madde   : 1182

   “Kaabil-i kısmet olan mal-i müşterek sahiplerinden biri, kısmet ve diğeri muhâyee istese, kısmet iddiası kabul olunur. Ve hiç birisi kısmet talebinde olmadığı halde, biri muhâyee isteyip de diğeri imtina’ eylese, muhâyeeye cebr olunur.”

Madde   : 1183

   “Kaabil-i kısmet olmayan bir ayn-i müşterek sahiplerinden biri, muhâyee isteyip de diğeri imtina’ eylese, muhâyeeye cebr olunur.”

Madde   : 1184

   “Sefîne ve değirmen ve kahvehane ve han ve hamam gibi, umûmun ücretle müntefi’ olduğu akarât-ı müştereke, ehline îcâr ile ücreti, hissedarlar beyninde hisselerine göre taksim olunur. Ve eğer hissedarlardan biri hissesini îcârdan imtina’ ederse, muhâyeeye cebr olunur. Fakat birinin nöbetinde gallesi, yani kirası ziyade olursa, ol ziyade hissedarlar beyninde taksim olunur.”

Madde   : 1185

   “Hissedarlardan her biri, zamânen muhâyeeden sonra, kendi nöbetinde akar-ı müştereki ve mekânen muhâyeeden sonra, kendi hissesine isâbet eden kıt’ayı, bizzat isti’mal edebildiği gibi, îcâr ile kendisi için ücretini ahz edebilir.”















Madde   : 1186

   “İbtidâ, menâfi’ üzerine muhâyee olunduktan sonra, hissedarlar kendi nöbetlerini îcâr edip de, birinin nöbetinde galle ziyade olsa, diğer hissedar, ol ziyadede müşârik olmaz.
   Amma ibtida, istiğlâl etmek üzre, meselâ bir müşterek hanenin kirasını bir ay  biri ve bir ay diğeri almak üzre muhâyee etseler, fazlası müşterek olur.
   Fakat iki haneden birinin gallesini, biri ve diğerinin gallesini diğeri almak üzre muhâyee ettiklerinde, bir hanenin gallesi ziyade olsa, diğer hissedar ana müşârik olmaz.”

Madde   : 1187

   “A’yân üzerine muhâyee câiz olmaz.”
   Meselâ, müşterek eşcârın meyveleri ve müşterek hayvanların sütü ve yünü a’yânadan olmakla, eşcâr-ı müşterekeden bir mikdarının meyvesini, müşâriklerden biri ve diğer mikdarının meyvesini, diğeri deşirmek ve müşterek koyunların, bir sürüsünün sütünü ve yününü biri ve diğer bir sürüsünün, sütünü ve yününü diğeri almak üzre, muhâyee sahih olmaz.

Madde   : 1188

   “Hissedarlar, bi’t-terâzî beynlerinde muhâyee ettiklerinde, ba’dehu yalnız birisi anı fesh edebilir ise de, biri kendi nöbetini âhara îcâr etmiş ise, müddet-i icâre münkazî olmadıkça, diğeri muhâyeeyi fesh edemez.”









Madde   : 1189

   “Hükm-i hâkim ile icrâ olunan muhâyeeyi hissedarlardan yalnız biri fesh edemez ise de, hepsi bi’t-terâzî fesh edebilir.”

Madde   : 1190

   “Hissedarlardan biri, hissesini satmak yahut taksim eylemek murad ettikde muhâyeeyi fesh edebilir.”
   Amma mücerred mal-i müştereki, eski haline iâde etmek üzre bilâ-sebeb muhâyeeyi fehs edecek olsa, hâkim ana müsaade etmez.”

Madde   : 1191

   “Hissedarlardan birinin, yahut hepsinin vefatıyla muhâyee bâtıl olmaz.”


BÂB-I SÂLİS

HÎYTÂN VE CÎRÂNA MÜTEALLİK MESÂİL BEYANINDA OLUP DÖRT FASLI HÂVÎDİR

FASL-I EVVEL

AHKÂM-I EMLÂKE DAİR BAZI KAVÂİD BEYANINDADIR



Madde   : 1192

   “Herkes mülkünde keyfe mâyeşâ tasarruf eder. Fakat








başkasının hakkı taalluk ederse mâliki, mülkünde istiklâl üzre tasarruftan men’eder.”
   Meselâ, fevkânîsi birinin ve tahtânîsi diğerinin mülkü olan ebniyede, fevkânî sahibinin tahtânîde, hakk-ı kararı ve tahtânî sahibinin fevkânîde hakk-ı sakfı, yani güneşten ve yağmurdan tesettür ve tahaffuz hakkı olmakla, birisi diğerin izni olmadıkça, ana muzır olabilecek bir şey yapamaz ve kendi binasını yıkamaz.

Madde   : 1193

   “Fevkânî ile tahtânînin sokak kapısı bir olduğu halde, ikisinin sahipleri ol kapıyı müştereken isti’mal ederler. Ehad-ı hüma âharı duhûl ve hurûcdan men’ edemez.”

Madde   : 1194

   “Kim ki, bir yere mâlik olursa, mâfevkine ve mâtahtına dahi mâlik olur.”
   Yani, mülkü olan arsada istediği ebniyeyi yapmak ve dilediği kadar çıkmak ve zemini hafr ile mahzen yapmak ve dilediği kadar derin kuyu kazmak, gibi tasarrufâta muktedir olur.

Madde   : 1195

   “Kimse, hanesinde ihdâs eylediği odasının saçağını, komşusunun hanesi üzerine uzatamaz. Uzatırsa, ol hane üzerine gelen mikdarı kat’ olunur.”

Madde   : 1196

   “Bir kimsenin bahçesindeki ağacın dalları, komşusunun










hanesi yahut bahçesi üzerine uzamış olsa, ol dalları bağlayıp da geri çektirmek, yahut kestirmek ile kendi havasını tefrîğ ettirmeye komşusunun salâhiyeti vardır.
   Amma ağacın gölgesi, komşusunun bahçesindeki mezrûâta muzırdır diye, ağaç kesilemez.”

Madde   : 1197

   “Hiç kimse mülkünde tasarruftan men’ olunamaz. Meğer ki, âhara zarar-ı fâhişi ola. Ol halde men’ olunabilir. Nitekim fasl-ı sânîde tafsil olunur.”


FASL-I SÂNÎ

MUÂMELÂT-I CİVÂRİYYE HAKKINDADIR


Madde   : 1198

   “Herkes, kendi mülkü olan hâit üzerine, dilediği kadar çıkar ve istediği şeyi yapar. Zarar-ı fâhiş olmadıkça komşusu mân’i olamaz.”

Madde   : 1199

   “Binaya zarar veren, yani binaya vehn getiren ve inhidâmına sebep olan, yahut havâyic-i asliyyeyi, yani süknâ gibi














binadan maksud olan menfaat-ı asliyyeyi men’ eden şeyler zarar-ı fâhiştir.”

Madde   : 1200

“Zarar-ı fâhiş, bi-eyyi vechi kân def’ ettirilir.”
   Meselâ bir hanenin ittisâlinde demirci dükkânı yahut değirmen yapılıp da, demir darbından ya değirmenin devrânından, ol hanenin binasına vehn gelmek, yahut fırın ihdâs ile tütünün kesretinden veya bezirhane ihdâs ile râyiha-i kerîhesinden, ol hanede oturulamayacak mertebe sahibi müteezzî olmak, zarar-ı fâhiş olmakla bu zararlar bi-eyyi vechi kân def’ ve izâle ettirilir.
   Ve kezâ bir kimse, diğerin hanesine muttasıl arsasında hark ihdâs ederek, değirmene su icrâ etmekle, hanenin duvarına vehn gelse, yahut bir kimse, komşusunun duvarının dibini mezbele ittihâz ve süprüntü ilka etmekle duvar çürüse, duvarın sahibi zararını def’ ettirir.
   Kezâlik birinin hanesi kurbunda, diğerin ihdâs eylediği harmanın tozu gelmekle, ol hanede durulamayacak mertebe sahibi müteezî olsa, zararı def’ ettirilir.
   Nitekim birinin harman yeri kurbunda, diğeri bir mürtefi’ bina ihdâs ile, harmanın rüzgârını seddeylese, zarar-ı fâhiş olmakla ref’ ettirilir. Kezâlik bir kimse, bezzazlar çarşısında aşçı dükkânı ihdâs edip de, tütünü komşusunun emti’asına isâbet ile zarar-ı fâhiş olsa def’ ettirilir. Ve kezâlik bir kimsenin hanesindeki kârîz  yarılıp da, komşusunun hanesine cereyan etmekle, zarar-ı fâhiş olsa, komşusunun da’vâsı üzerine ol kârîzin ta’mir ve ıslâhı lâzım gelir.














Madde   : 1201

   “Bir hanenin havasını, yahut nezâretini kesmek, veyahut güneşin duhûlünü men’ etmek gibi, havâyic-i asliyyeden olmayan menâfi’a mâni’ olmak, zarar-ı fâhiş değildir.
   Fakat, zıyâyı bi’l-külliye seddetmek, zarar-ı fâhiştir.
   Binaenaleyh bir kimse, bir bina ihdâs ile, komşusunun pencereli olan odasının penceresini seddeyleyip de, yazı okunamayacak mertebede karanlık olsa, zarar-ı fâhiş olmakla def’ ettirilir, “kapısından zıya alsın” denilemez. Zira odasının kapısı, soğuktan ve esbâb-ı saireden nâşî kapanmaya muhtac olur.
   Ve eğer odanın iki penceresi olup da, birisi bervech-i bâlâ, bina ihdâsıyla seddedilmiş olsa, zarar-ı fâhiş addolunmaz.”

Madde   : 1202

   “Mutfak ve kuyu başı ve hanenin havlısı gibi makarr-ı nisvân olan mahallin görünmesi, zarar-ı fâhiş addolunur.
   Binaen-alâ-zâlik, bir kimsenin hanesinde ihdâs eylediği penceresinden, yahut müceddeden inşâ eylediği binanın penceresinden, câr-ı mülâsıkının,  yahut sokak aşırı hanesi olan



















bir kimsenin, makarr-ı nisvân olan mahalli görünür olsa, bu zararın ref’iyle emr olunur. Ol kimse dahi, nisvân görülmeyecek sûrette duvar, yahut tahta perde yapıp ol zararı def’ etmeye mecbur olur. Amma beher hal, penceresini seddetmek üzre cebr olunamaz.
   Nitekim, çitten ma’mûl bir hâitin aralığından, komşunun makarr-ı nisvân olan mahalli görünür olsa, ol aralıkları seddetmek üzre, hâitin sahibine emr olunur. Amma yıkıp da, duvar yapmak üzre cebr olunamaz.” (22. maddeye bak)

Madde   : 1203

   “Birinin, insan boyundan yüksek yerde penceresi olup da, ihtimal ki, merdiven vaz’ıyla komşusunun makarr-ı nisvân olan mahalline nazar eyler diye, komşusu ol pencereyi serdettiremez.” (74. maddeye bak)

Madde   : 1204

   “Bahçe, makarr-ı nisvân addolunmaz.”
   Binaenaleyh, bir kimsenin hanesinden, komşusunun makarr-ı nisvân olan mahalli görünmeyip fakat bahçesi görünmekle, komşusu “mücerred aralıkda, nisvân bahçeye çıktıkda hanenden görülmekle bahçeme olan nezaretini kes” diyemez.




















Madde   : 1205

   “Bir kimse, bahçesindeki meyve ağacına çıktıkda, komşusunun makarr-ı nisvân olan mahali görünür ise, ol kimse ağacın üzerine çıkacak oldukda, nisvân tesettür etmek için ihbar etmek lâzımdır. İhbâr etmediği takdirde, hâkim anı bilâ-ihbar ol ağaca çıkmaktan men’ eder.”

Madde   : 1206

   “İki kişi, beynlerinde müşterek olan konağı taksim ettiklerinde, birinin hissesine isâbet eden mahalden, diğerinin makarr-ı nisvân olan mahalli görünür ise, müştereken beynlerinde bir sütre ittihâz etmeleri için emr olunur.”

Madde   : 1207

   “Bir kimse, meşru’ olarak mülkünde tasarruf etmekte iken, başkası anın yanında bina ihdâsıyla, kendisi mutazarrır olsa, zararını ancak kendi def’ etmek lâzım gelir.”
   Meselâ bir hanenin kadîmî pencerelerinden, diğer kimsenin muhdes hanesinin makarr-ı nisvân olan mahalli görünür olsa, muhdes hane sahibi, mazarratını kendi def’ etmek lâzım gelir. Atîk hane sahibinden iddiâya salâhiyeti yoktur. Nitekim bir kimse, demirci dükkânına muttasıl arsasında, bir hane ihdâs eylese, “demir darbından haneme zarar-ı fahiş terettüb eder” diye, dükkânı ta’til ettiremez. Ve kezâ, eskiden harman yeri olan bir mahallin kurbunda, biri hane ihdâs ettikde, “harmanın tozu hanem üzerine gelir” diye, harman sahibine “burada harman dökme” diyemez.












Madde   : 1208

   “Bir menzilin kadîmî, yani atîk pencerelerinden, komşusunun arsa-i haliyesi görünürken, menzil muhterik oldukda, evvelâ komşusu ol arsada hane ihdâs ettikten sonra, ol menzili dahi sahibi, vaz’-ı kadîmi üzre bina ederek açtığı pencerelerden, ol muhdes hanenin makarr-ı nisvân olan mahalli görünür ise, bu mazarratı hane sahibi kendi def’ etmek lâzım gelir. Sahib-i menzile “nezâretini kes” diye cebr edemez.”

Madde   : 1209

   “Bir kimsenin, hanesinde ihdâs eylediği pencereler ile, komşusunun makarr-ı nisvân olan mevâzı’ı beyninde, komşusunun bir yüksek odası olmakla, makarr-ı nisvân olan mahalli ol pencerelerden görülmez iken, komşusu ol odayı hedm etmekle, ol pencerelerden komşusunun makarr-ı nisvân olan mahalli görünür olsa, komşusu “mücerred pencereler muhdes idi anınçün nezâretini kes” yahut “pencereleri seddet” diyemeyip mazarratını kendi def’ etmek lâzım gelir.”

Madde   : 1210

   Hâit-i müştereki, sahiplerinden biri, diğerinin izni olmadıkça

















terfî’ edemez. Ve üzerine köşk vesaire yapamaz. Gerek, âhara muzır olsun ve gerek olmasın.
   Fakat birisi, arsası üzerine oda bina etmek üzre kiriş vaz’ edecek, yani kirişlerinin uçlarını ol hâit üzerine bindirecek olsa, müşâriki ana mân’i olamaz. Lâkin, on kadar kiriş vaz’ edecek ise, müşârikin dahi, ol kadar kiriş vaz’ına hakkı olacağından, hâit ne kadar kiriş vaz’ına mütehammil ise, ancak nısfı kadar kiriş vaz’ edebilip, ziyadeye tecâvüz edemez.
   Ve eğer, ol hâit üzerinde fi’l-asl, ikisinin dahi müsâvât üzre kirişleri olduğu halde, biri kendi kirişlerini tezyid edecek olsa, âharı men’ edebilir.”

Madde   : 1211

   “Hâit-i müşterek sahiplerinden biri, ol hâit üzerindeki kirişlerin mahallerini sâğa, sola ve aşağıdan yukarıya değiştiremez. Amma kirişlerin uçları yüksekte iken indirip de, hâitin daha aşağısına vaz’ edebilir.”

Madde   : 1212

   “Bir kimsenin su kuyusu kurbunda, komşusu bir kenîf ya kârîz yapıp da, ol kuyunun suyunu ifsâd eylese,


















zararı def’ ettirebilir. Ve bir vechile def’-i zararı kaabil olmaz ise, o kenîf ya kârîz kapattırılır.
   Kezâlik, bir su yolunun yanında, birinin yaptığı kârîzin çirkâbı, suya vâsıl olarak zarar-ı fahîş olup da, kapatmaktan gayri sûretle def’-i zararı kaabil olmasa, ol kârîz kapattırılır.”
 


FASL-I SÂLİS

TARÎKLAR HAKKINDADIR

Madde   : 1213

   “Bir tarîkin iki tarafında hanesi olan kimse, birinden diğerine köprü inşâ edecek olsa, men’ olunur. Amma inşâ ettikten sonra, eğer mârreye zararı yok ise hedm olunmaz.
   Fakat böyle tarîk-i âmm üzre yapılmış olan köprülerde ve şehnişinlerde hakk-ı karâr olmaz. Binaen-alâ-zâlik berveçh-i bâlâ tarîk-i âmm üzre inşâ olunan köprü münhedim olduktan sonra, sahibi bina edecek olsa, yine  men’ olunabilir.”

Madde   : 1214

   “Tarîk-i âmm üzerinde alçak çıkıntılar ve şehnişinler gibi mârreye














zarar-i fâhişi olan şeyler, kadîm olsa bile ref’ ettirilir.” (7. maddeye bak)

Madde   : 1215

   “Bir kimse, hanesini ta’mir edecek oldukda, mârreye zarar vermemek şartıyla, tarîkin bir tarafında serîan çamur yapıp binasına sarf edebilir.”

Madde   : 1216

   “Lede’l-hâce, emr-i sultânî ile bir kimsenin mülkü, kıymetiyle alınıp, tarîka ilhâk olunabilir. Fakat te’diye-i semen olunmadıkça mülkü yedinden alınamaz.”

Madde   : 1217

   “Mârreye mazarratı olmadığı halde, bir kimse tarîkin fazla olan yerini, semen-i misliyle cânib-i mîrîden alıp hanesine ilhâk edebilir.”

Madde   : 1218

   “Tarîk-i âmma, kim olur ise olsun mücedded kapı açabilir.”

Madde   : 1219

   “Tarîk-i hâssda hakk-ı mürûru olmayan kimse, müceddeden kapı açamaz.”
















Madde   : 1220

   “Tarîk-i hâss, anda hakk-ı mürûru olanların mülk-i müşterekleri gibidir.
   Binaenleyh tarîk-i hâss esahâbından birisi, sahibinin izni olmadıkça, gerek muzır olsun ve gerek olmasın, ol tarîkda bir şey ihdâs edemez.”

Madde   : 1221

   “Tarîk-i hâss eshâbından biri, sair eshâb-ı tarîkin izni olmadıkça, müceddeden bina eylediği hanesinin damlasını, ol tarîka akıtamaz.”

Madde   : 1222

   “Bir kimse, tarîk-i hâssda olan kapısını seddetmekle, hakk-ı mürûru sâkıt olmaz.
   Binaenaleyh kendisi  hanesini satsa, müşterisi tekrar kapısını açabilir.”

Madde   : 1223

   “Tarîk-i âmmdan mürûr edenlerin kesret-i izdihamdan nâşî tarîk-i hâssa duhûl etme hakları vardır.
   Binaenaleyh tarîk-i hâss eshâbı, beynlerinde  bi’l-ittifak ol tarîk-i hâssı satamazlar ve beynlerinde taksim edemezler ve ağzını seddeyleyemezler.”











FASL-I RÂBİ’

HAKK-I MÜRÛR VE MECRÂ VE MESÎL


Madde   : 1224

   “Hakk-ı mürûrda ve hakk-ı mecrâda ve hakk-ı mesîlde kadîme itibar olunur.
   Yani bunlar, kadîmden olageldiği vech üzre terk ve ibka olunurlar.
   Zira (6. madde) hükmünce, kadîm olan şey hali üzre ibka olunur ve hilâfına delil olmadıkça, tagyîr olunmaz.
   Amma, şer’a muhalif olan kadîme i’tibar yoktur. Yani fi’l-asl nâmeşru’ olarak yapılmış olan şey kadîm olsa da, ana itibar olunmayıp, zarar-ı fâhişi var ise izâle olunur.” (27. maddeye bak)
   Meselâ, bir hanenin çirkâbı, ezkadîm tarîk-ı âmma cârî olagelse ve mârreye zararı olsa, kadîmine i’tibar olunayıp, zararı def’ ettirilir.

Madde   : 1225

   “Birinin arsasından, diğer kimsenin hakk-ı mürûru olduğu halde, arsa sahibi anı mürûr ve ubûrdan men’ edemez.”




















Madde   : 1226

   “Mübîhin, ibâhasından rücû’a salâhiyeti vardır. Ve bir zarar, izin ve rızâ ile lâzım olmaz.”
   Binaen-alâ-zâlik bir kimse, diğerin arsasından hakk-ı mürûru olmadığı halde, mücerred sahibinin izniyle bir müddet mürûr ettikten sonra, sahibi dilerse anı mürûrdan men’ edebilir.

Madde   : 1227

   “Birinin arsasından, bir mümerr-i muayyende, hakk-ı mürûru olan kimsenin izniyle, sahib-i arsa ol mümerr üzerine bina ihdâs eylese, ol kimsenin hakk-ı mürûru sâkıt olup, arsa ile artık muhâssamaya hakkı kalmaz.” (51. maddeye bak)

Madde   : 1228

   “Birinin arsasından, diğer kimsenin harkı yahut su yolu bi-hak cârî olagelirken, arsa sahibi “fimâ ba’d icrâ ettirmem” diye men’ edemez.
   Ve bunlar, ıslah ve ta’mire muhtac oldukda, mümkün ise sahibi, mecrâya duhûl ile bunları ıslah ve t’amîr eder.    
   Amma ol arsaya girmedikçe, ta’mirleri mümkün olmadığı halde, sahibi arsasına girmeye izin veremez ise,















hâkim tarafından kendisine “ya arsana girmek üzre izin ver, yahut sen ta’mir et” diye cebr olunur.”

Madde   : 1229

   “Bir hanenin yağmur suları, ezkadîm komşusunun hanesine akmakta olduğu halde, komşusu “bundan sonra akıtmam” diye men’ edemez.”

Madde   : 1230

   “Bir tarîkda olan hanelerin odaları, ezkadîm ol tarîka mensub ve oradan alt tarafında vâki’ bir arsa içinden cârî olagelirken, arsa sahibi, arsasındaki mesîl-i kadîmi seddedemez. Seddederse, hâkim tarafından seddi ref’ ile vaz’-ı kadîmine ircâ’ olunur.”

Madde   : 1231

   “Bir kimse, muhdes odasının damlasını, âharın hanesine akıtamaz.”


Madde   : 1232

   “Bir hanede, hakk-ı mesîli olan kârîzi, hane sahibi yahut satar ise müşterisi, kemâ fi’s-sâbık akmaktan men’ edemez.”

Madde   : 1233

   “Bir haneden, bi-hak cârî olan kârîz, dolup yahut



yarılıp da, hane sahibine zarar-ı fâhiş olsa, kârîzin sahibi bu zararı def’a mecbur olur.”


BÂB-I RÂBİ’

ŞİRKET-İ İBÂHA BEYANINDA OLUP YEDİ FASLI HÂVÎDİR

FASL-I EVVEL

MUBAH OLUP OLMAYAN ŞEYLER BEYANINDADIR


Madde   : 1234

   “Su ve ot ve ateş mubahtır. Nâs bu üç şeyde şürekâdır.”

Madde   : 1235

   “Yer altında cereyan eden sular, kimsenin malı değildir.”

Madde   : 1236

   “Bir şahs-ı mahsusun, sa’y ü ameli ile istinbât olunmuş olmayıp da, nâsın intifa’ edegeldiği kuyular, beynennâs müşterek ve mubah olan şeylerdendir.”

Madde   : 1237

   “Denizler ve büyük göller, mubahtır.”

Madde   : 1238

   “Memlûk olmayan enhâr-ı âmme ki, mukasseme yani bir cemaatın mülkü





olan mecrâlara dahil olmayan nehirlerdir. Bunlar dahi mubahtır. Nil ve Fırat ve Tuna ve Tunca gibi

Madde   : 1239

   “Enhâr-ı memlûke ki, yani berveçh-i meşrûh mukasseme dahil olan nehirler iki nev’dir:
   Nev’-i evvel : Ol nehirlerdir ki, suyu beyne’ş-şürekâ müteferrik ve münkaksim olur. Fakat anların arazisinde tamamen mahvolmayıp, bakıyyesi âmmeye mubah olan mefâzelere yani kırlara cereyan eyler. Bu kaabilden olan nehirler, min vechi âmm olduğundan, bunlara dahi nehr-i âmm  denilir. Bunlarda dahi şüf’a cârî olmaz.
   Nev’i sânî : Nehr-i hâssdır ki, suyu eşhâs-ı ma’dûdenin arazisine müteferrik ve münkasim olur ve arazilerinin nihayetine varınca mahvolup, bir mefâzeye menfezî olmaz. İşte şüf’a ancak bu nev’de cârî olur.”

Madde   : 1240

   “Bir kimsenin, arazisine nehrin getirdiği çamur, anın mülküdür. Diğer kimse ana taarruz edemez.”

Madde   : 1241

   “Sahipsiz yerlerde, hüdâ-yı nâbit olan otlar, mubah olduğu





















gibi, bir kimsenin mülkünde sebebiyyeti olmaksızın, hüdâ-yı nâbit olan otlar dahi mubahtır.
   Amma bu hususta, ol kimsenin tesebbübü olsa, şöyle ki, arazisini saky etse, yahut etrafına hendek çevirmek gibi bir vechile, enbât için i’dâd ve tehîe eylese, ol arazide hâsıl olan nibâtât kendi malı olur. Âhar kimse anlardan bir şey alamaz. Alıp da, istihlâk ederse zâmin olur.”

Madde   : 1242

   “Ot : Sâkı olmayan nibâtât olup, eşcâra şâmil olmaz.
   Mantar dahi ot hükmündedir.”

Madde   : 1243

    “Cibâl-i mubahede, yani kimsenin yed-i temellüküne geçmemiş olan, dağlardaki hüdâ-yı nâbit ağaçlar mubahtır.”

Madde   : 1244

   “Bir kimsenin mülkünde, hüdâ-yı nâbit olan ağaçlar kendisinin mülküdür. Anın izni olmadıkça, başkası anları ihtitâb edemez, ederse zâmin olur.”

Madde   : 1245

   “Bir kimse bir ağacı aşılasa, aşı kaleminden süren filizler

















 kendisinin mülkü olduğu gibi, meyveleri dahi anın olur.”

Madde   : 1246

   “Bir kimsenin, nefsi için ektiği tohumun her türlü hâsılâtı, kendi malıdır. Kimse tarafından taarruz olunamaz.”

Madde   : 1247

   “Av mubahtır.”


zaman_1453

  • Ziyaretçi
Ynt: Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye
« Yanıtla #13 : 13 Aralık 2008, 19:33:28 »
FASL-I SÂNÎ

MUBAH OLAN ŞEYLERİN KEYFİYYET-İ İSTİMLÂKİ BEYANINDADIR

Madde   : 1248

   “Esbâb-ı temellük üçtür: Birincisi; bey’ ve hibe gibi, mülkü bir mâlikden diğer mâlike nakildir. İkincisi; irs gibi, bir kimsenin diğere halef olmasıdır. Üçüncüsü; mâliki olmayan bir mubah şeyi, ele geçirmektir. Bu dahi ya hakikîdir ki, ol şeye hakikaten vaz’-ı yed eylemektir. Yahut hükmîdir ki, yağmur suyu biriktirmek için bir kap koymak ve av için tuzak kurmak gibi, sebebini tehîe ile olur.”

Madde   : 1249

   “Her kim ki, mubah olan şeyi ihrâz eylerse, ana müstakillen mâlik olur.”
Meselâ, bir kimsenin testi, yahut fıçısı gibi bir kab ile, bir nehirden aldığı su, ol kab içinde muhrez ve mahfûz olmakla, ol kimsenin malı olur. Başkasının andan intifa’a salâhiyeti yoktur. Ve sahibin izni olmaksızın, başkası ahz ve istihlâk ederse zâmin olur.

Madde   : 1250

   “İhrâzın, kasda makrûn olması lâzımdır.”
Binaenaleyh bir kimse, yağmur suyu almak kastıyla bir mahalle bir kab koydukda, ol kab içinde toplanan yağmur suyu, ol kimsenin malı olur.
Kezâlik, su biriktirmek için inşâ olunan havuz ve sarnıçdaki su, sahibinin malıdır. Amma, bir kimsenin bigayr-i kasd, bir mahalle vaz’ ettiği kab derûnunda biriken yağmur suyu, kendisinin malı olmaz. Başka bir kimse, anı ahz ile istimlâk edebilir. (2. maddeye bak)

Madde   : 1251

   “Suyu ihrâzda, arkası münkatı’ olmak şarttır.
   Binaenaleyh, içinden su sızan kuyudaki su muhrez olmaz. Sahibi ibâha etmeksizin, diğer kimse öyle bir kuyuda, sızıp da müctemî’ olan suyu, ahz ve istihlâk eylese, zamân lâzım gelmez.
Ve kezâ, suyu mütetâbiu’l-vürûd olan, yani bir tarafından ne kadar su çıkarsa, diğer tarafından o kadar su giren havuzlardaki su, muhrez değildir.”
Madde   : 1252

   “Hüdâ-yı nabît otlar, toplamakla ve biçip demet etmekle ihrâz olunmuş olur.”

Madde   : 1253

   “Cibâl-i mubahada hüdâ-yı nabît olan ağaçları, kim olursa olsun, ihtitâb edebilir. Ve mücerred ihtitâb ile, yani toplamakla anlara mâlik olur, bağlamak şart değildir.”


FASL-I SÂLİS

MUBAH OLAN ŞEYLERİN AHKÂM-I UMÛMİYYESİ BEYANINDADIR


Madde   : 1254

   “Mubah ile herkes intifa’ edebilir. Fakat saire zarar vermemek ile meşrûttur.”

Madde   : 1255

   “Mubah olan şeyi, ahz ve ihrâz etmekten, bir kimse âhar kimseyi men’ edemez.”

Madde   : 1256

   “Sahipsiz yerlerde, hüdâ-yı nâbit olan otları, herkes hayvanına yedirebilir ve anlardan istediği kadar ahz ve ihrâz edebilir.”
Madde   : 1257

   “Bir kimsenin mülkünde, kendisinin tesebbübü olmaksızın, hüdâ-yı nabît olan otlar dahi mubah ise de sahibi, kendi mülküne âharı duhûlden men’ edebilir.”

Madde   : 1258

   “Bir kimsenin, cibâl-i mubahadan toplayıp da orada bıraktığı odunları, başkası ahz eylese, ol kimse istirdad edebilir.”

Madde   : 1259

   “Cibâl-i mubahada ve sahipsiz vâdilerde ve meralardaki sahipsiz ağaçların meyvelerini, kim olursa olusun, devşirebilir.”

Madde   : 1260

   “Bir kimse, birini kırdan odun toplama, yahut av tutmak için istîcar etse, ol ecîrin topladığı odun veya tuttuğu av müste’cirin olur.” 

Madde   : 1261

   “Bir kimse, kendi mülkünde ateş yaksa, sairini mülküne duhûl ile intifa’dan men’ edebilir.
   Amma, kimsenin mülkü olayan sahrada biri ateş yaksa, sair nâs anınla intifa’ edebilir. Şöyle ki, anınla ısınabilir

ve ziyâsında bir şey dikebilir. Ve andan kandilini yakaabilir. Ateşin sahibi mân’i olamaz. Fakat sahibinin izni olmadıkça, kimse ol ateşten bir kor alamaz.”

FASL-I RÂBİ’

HAKK-I ŞİRB VE ŞEFE BEYANINDADIR


Madde   : 1262

   “Şirb : Ekin ve hayvan sulamak için su ile intifa’ etmek nöbetidir.”

Madde   : 1263

   “Hakk-ı şefe : Su içmek hakkı demektir.”

Madde   : 1264

   “Herkes, hava ve ziyâ ile intifa’ eylediği gibi, denizler ve büyük göller ile dahi intifa’ eyler.”

Madde   : 1265

   “Memlûk olmayan nehirlerden, herkes arazisini saky edebilir. Ve arazisini saky etmek ve değirmen inşâ eylemek üzre, cedvel ve hark açabilir. Fakat saire mazarratı olmamak şarttır.
   Binaenaleyh, suyu taşırıp da halka zarar verse, yahut
nehrin suyu bütün bütün kesilse, veyahut kayıkların seyrine mâni’ olsa men’ olunur.”

Madde   : 1266

   “Muhrez olmayan suda, cümle insan ve hayvanların hakk-ı şefesi vardır.”

Madde   : 1267

   “Enhâr-ı memlûkenin, yani mecârî-i memlûkeye dahil olan suların hakk-ı şirbi, eshâbınındır. Sairinin anlarda hakk-ı şefesi vardır.
   Binaen-alâ-zâlik, bir cemâata mahsus olan nehirden, yahut birinin harkından ya kanâtından yahut kuyusundan bilâ-izn başkası arazisini saky edemez. Fakat, hakk-ı şefesi olmak hasebiyle su içebilir. Ve hayvanlarının kesreti hasebiyle nehrin ya harkın veyahut kanâtın tahrîbinden havf olunmaz ise, hayvanlarını dahi getirip sulayabilir. Ve bir de desdi ve fıçı ile su alıp hanesine ve bahçesine götürebilir.”

Madde   : 1268

   “Bir kimsenin mülkü derûnunda, suyu mütetâbiu’l-vürûd olan bir havuz, yahut bir kuyu veyahut bir nehir olduğu halde su içmek isteyen kimse, mülküne duhûlden men’ edebilir.
   Lâkin, kırbında başka içecek mubah su bulunmaz ise, mülk sahibi, ya ol kimseye su çıkarmaya ve yahut girip de su alması için ruhsat vermeye mecburdur. Ve su çıkarmadığı taktirde, ol kimsenin girip de su almaya hakkı vardır. Fakat bi-şartı’s-selâmmedir. Yani havuzun ya kuyunun veyahut nehrin kenarını bozmak gibi, bir zarar etmemesi şarttır.”

Madde   : 1269

   “Bir nehr-i müşterekte hissedar olan kimse, diğerlerinin izni olmadıkça, andan diğer bir nehir yani cedvel veya hark açamaz. Ve kadîm nöbetini tebdil eyleyemez. Ve kendi nöbetini, ol nehirden hakk-ı şirbi olmayan diğer arazisine sevk edemez. Ve bu şeylere diğer hissedarân rızâ verseler, ba’dehu kendileri, yahut vârisleri rucû’ edebilirler.


FASL-I HÂMİS

İHYÂ-İ MEVÂT HAKKINDADIR


Madde   : 1270

   “Arazi-i mevât : Ol yerlerdir ki, kimsenin mülkü ve bir kasaba ve karyenin merası ya muhtetabı, yani baltalığı olmadığı halde, aksâ-yı umrândan baîd ola.
   Yani, kasaba ya karyenin en kenarındaki hanelerden, cehîrü’s-savt olan kimsenin, sadâsı istimâ’ olunmaya”

Madde   : 1271

   “Umrâna karîb olan yerler, ahaliye mera ve harman yeri ve muhtetab olmak üzre terk olunur. Ve bu yerlere arazi-i metrûke denilir.”

Madde   : 1272

   “Bir kimse, izn-i sultânî ile arazi-i mevâddan bir yeri, ihyâ ve i’mâr eylese, ana mâlik olur.
   Ve eğer, sultan yahut vekili bir kimseye, bir yerden mücerred intifa’ edip de, temellük etmemek üzre ihyâsına izin verse, ol kimse me’zûn olduğu vechile, ol yerde tasarruf eder.  Amma ol yere mâlik olmaz.”

Madde   : 1273

   “Bir kimse, bir kıt’a arazinin bir mikdarını ihyâ edip de, bâkisini terk etse, ihyâ ettiği mahallere mâlik olup, bâkisi anın olmaz.
   Fakat, ihyâ eylediği arazinin ortasında, bir mikdar mahalli hâlî kalsa, ol mahal dahi anın olur.”   
Madde   : 1274

   “Bir kimse, arazi-i mevâttan bir yeri ihyâ ettikten sonra, diğer kimseler dahi gelip dört tarafındaki yerleri ihyâ etseler, ol kimsenin yolu, en sonra ihyâ edenin arazisinde taayyün eder. Yani, anın yolu oradan olur.”

Madde   : 1275

   “Tohum ekmek ve fidan dikmek, arzı ihyâ olduğu gibi, nadas eylemek, ya saky etmek yahut saky için hark ve cedvel açmak ihyâdır.”

Madde   : 1276

   “Bir kimse, arazi-i mevâttan bir yerin etrafına duvar çekse, yahut sel suyundan muhâfaza edecek kadar, etrafını yükseltip de, müsennât yapsa, ol yeri ihyâ etmiş olur.”

Madde   : 1277

   “Taş, yahut diken veya kuru ağaç dalları vaz’ ederek, arazinin cevânib-i erba’asını ihâta etmek, yahut arazinin otlarını ayıklamak, veyahut içindeki dikenleri yakmak, veyahut kuyu kazmak, ol araziyi ihyâ demek olmayıp, ancak tahcîrdir.” 
Madde   : 1278

   “Bir kimse, arazi-i mevâtta olan otları, ya dikenleri biçip ve arazinin etrafına vaz’ ile, üzerlerine toprak dahi vaz’ edip, ancak sel suyuna mâni’ olacak vechile müsennâtını itmâm eylese, ol araziyi ihyâ etmiş olmayıp, fakat tahcîr eymiş olur.”

Madde   : 1279

   “Bir kimse, arazi-i mevâttan bir mahalli tahcîr etse, üç sene müddet ol yere sairinden ehak olur. Üç seneye kadar ihyâ etmez ise hakkı kalmaz. Ve ihyâ etmek üzre başkasına verilebilir.”

Madde   : 1280

   “Bir kimsenin, izn-i sultânî ile arazi-i mevâtta kazdığı kuyu, kendinsin malıdır.”




FASL-I SÂDİS

ARAZİ-İ MEVÂTTA İZN-İ SULTÂNÎ İLE HAFR OLUNAN KUYULARIN VE İCRÂ OLUNAN SULARIN VE  GARS OLUNAN AĞAÇLARIN HARÎMİ BEYANINDADIR


Madde   : 1281

   “Kuyunun harîmi, yani havlısının hukuku, her taraftan kırk arşundur.”
Madde   : 1282

   “Gözlerin, yani bir yerden çıkarılıp da, suyu yer yüzünde cârî olan menba’ların harîmi, her taraftan beşer yüz arşundur.”


Madde   : 1283

   “Her vakit ayıklanmaya muhtaç olmayan, nehr-i kebîrin iki taraftan harîmi, nehrin nısfı kadardır ki, iki taraftaki harîmlerinin mikdarı nehrin arzına müsâvî olur.”


Madde   : 1284

   “Her vakit ayıklanmaya muhtaç olan, nehr-i sagîrin, yani harkların ve cedvellerin ve bir de yer altındaki kanâtın harîmleri, ayıklanacakları vakit, taşlarını ve çamurlarını tarh ve ilkaa için lüzumu kadar yerdir.”


Madde   : 1285

   “Suyu, yer yüzünde cârî olan kanâtın harîmi, gözler gibi her taraftan beşer yüz arşundur.”


Madde   : 1286

   “Kuyuların harîmi, sahiplerinin mülküdür. Başkası anda bir vechile tasarruf edemez. Ve bir kimse, diğerinin harîminde kuyu kazsa kapattırılır.”







Menbaların ve nehirlerin ve kanavâtın harîmleri dahi, bu vech üzredir.”


Madde   : 1287

   “Bir kuyunun harîmi kurbunda, diğeri, izn-i sultânî ile bir kuyu hafr etse, sair cihetlerde bu kuyunun dahi kırk arşun harîmi olur. Amma evvelki kuyunun cihetinde, anın harîmine tecâvüz edemez.”

Madde   : 1288

   “Bir kuyunun harîmi haricinde, bir kimse kuyu kazıp da, evvelki kuyunun suyu, bu kuyuya gitse, bir şey lâzım gelmez.
   Nitekim bir kimse, diğerin dükkânı yanında dükkân açıp da, evvelki dükkânın ahz ve i’tâsı kâsid olsa, ikinci dükkân seddolunamaz.” 


Madde   : 1289

   “Arazi-i mevâtta, izn-i sultânî ile gars olunan ağacın harîmi, her taraftan beşer arşundur. Bu mesâfe derûnunda, başkası ağaç gars edemez.”


Madde   : 1290

   “Diğerin arsası içinde, cereyan eden harkın iki
tarafından, suyu tutacak kadar kenarları, hark sahibinindir. Ve iki tarafından kenarları mürtefi’ ise, bu mürtefi’ yerler dahi kezâlik hark sahibinindir.
   Ve eğer, kenarları mürtefi’ olmayıp da, üzerlerinde gerek arsa sahibinin ve gerek hark sahibinin, magrûs ağaçları olmak gibi, birinin zi’l-yed olduğuna dair, bir delil dahi bulunmaz ise, ol halde bu yerler arsa sahibinindir. Fakat hark sahibi dahi, harkını ayıklayacağı vakit çamurunu, iki tarafa tarh ve ilkaa etmeye hakkı vardır.”

Madde   : 1291

   “Bir kimsenin, kendi mülkünde hafr eylediği kuyunun harîmi yoktur. Komşusu dahi anın yanında ve kendi mülkünde, diğer bir kuyu hafr edebilir. Ve ol kimse “benim kuyumun suyunu cezb eder” diye, komşunun kuyu hafr etmesine mâni olamaz.”


FASL-I SÂBİ’

AHKÂM-I SAYDA DAİR OLAN MESÂİL BEYANINDADIR

Madde   : 1292

   “Gerek mızrak ve tüfenk gibi, âlât-ı câriha ile ve gerek ağ ve mızrak gibi şeylerle ve gerek muallem  kelb gibi azılı hayvanlar ve muallem doğan  gibi yırtıcı kuşlarla av tutmak câizdir.”

Madde   : 1293

   “Sayd yani av, insandan mütevahhiş olan yabânî hayvandır.”

Madde   : 1294

   “Hayvanât-ı ehliyye sayd olunmadığı gibi, insan ile me’nûs olan yabânî hayvanlar dahi sayd olunmaz.”
   Binaen-alâ-zâlik, emsâli delâletiyle  yabânî olmadığı ma’lûm olan güvercin, yahut ayağında zil olan doğan ve boynunda tasma bulunan geyik tutulsa, lukata kaabilinden olup, sahibi zuhurunda vermek üzre tutan kimsenin anı i‘lân etmesi lâzım gelir.

Madde   : 1295

   “Saydın insandan mümteni’ olması, yani ayaklarıyla yahut  kanatlarıyla savuşup kurtulabilecek halde bulunması lâzımdır.
   Kaçıp kurtulamayacak hale dûçâr olsa, meselâ, bir geyik bir kuyuya düşse hal-i saydiyyetten çıkmış olur.”

Madde   : 1296

   “Kim ki, bir avı hal-i saydiyyetten çıkarırsa, anı tutmuş olur.”

Madde   : 1297

   “Av tutanındır.”










Meselâ, bir kimse bir ava atıp da, anı kaçıp kurtulamayacak sûrette cerh eylese, ana mâlik olur. Amma hafifçe, yani kaçıp kurtulabilecek sûrette cerh etmekle ana mâlik olmayıp, diğer kimse anı vurmakla yahut, diğer sûretle tutsa ana mâlik olur.
   Ve kezâ, bir kimse bir avı vurup düşürdükten sonra, ol av kalkıp da kaçarken, diğer kimse anı ahz ile istimlâk edebilir.

Madde   : 1298

   “İki sayyâdın kurşunları, birden bir ava isâbet eylese, ol av ikisi beyninde münâsefeten müşterek olur.” 

Madde   : 1299

   “İki kimse, kelb-i muallemlerini  salıverip de, ikisi bir ava isâbet etse ol av, sahipleri beyninde kezâlik müşterek olur. Ve eğer her biri bir av tutsa, her birinin tuttuğu av sahibinin olur.
   Kezâlik iki kimse, kelb-i muallemlerini salıverip de, biri avı düşürmüş ve diğeri öldürmüş olduğu sûrette, eğer evvelkisinin kelbi anı kaçıp kurtulamayacak hale getirmiş ise, ol av anındır.”

Madde   : 1300

   “Bir kimsenin harkında ya cedvelinde, avlamaksızın tutulamaz olan balıkları, diğer kimse sayd ile istimlâk edebilir.”



















Madde   : 1301

   “Bir kimse, su kenarında sayd-ı mâhî için bir yer tehîe ederek, oraya bir çok balık gelip de, su azalarak ol balıklar avlamaya muhtaç olmaksızın tutulabilir olsa, ol balıklar ol kimsenin olur.
   Amma ol mahalde, suyun kesretinden nâşî balıkların tutulması avlamaya muhtac olsa, bu balıklar ol kimsenin olmayıp, diğer kimse anları sayd ile istimlâk edebilir.”

Madde   : 1302

   “Bir kimsenin hanesine bir av girip de, anı tutmak için kapısını seddeylese, ana mâlik olur.
   Amma kapısını seddile ihrâz etmeden, ana mâlik olmayıp, diğer bir kimse, ol avı tutuverse ana mâlik olur.”

Madde   : 1303

   “Bir kimse, sayd için bir mahalle, ağ ve tuzak gibi bir şey vaz’ edip de, bir av tutulsa, ol kimsenin malı olur.
   Fakat bir kimsenin, ağını kurumak için bir mahalle serip de, ana bir av tutuluverse, anın malı olmaz.
   Nitekim, arazisindeki çukura düşen avı, diğer kimse ahz ile istimlâk edebilir. Amma ol arazi















sahibi ol çukuru sayd için hafr etmiş ise, ol ava sairinden ehâk olur.” (1250. maddeye bak)

Madde   : 1304

   “Bir yabânî hayvan, bir kimsenin bahçesinde yuva yapmakla, yumurtlamakla anın malı olmaz. Diğer bir kimse, anın yumurtalarını yahut yavrularını ahz ediverse, bahçe sahibi istirdad edemez.
   Fakat ol kimse, bahçesini yabânî hayvan gelip de yumurtlamak ve yavrulamak için tehîe etmiş ise, gelip yumurtlayan ve yavrulayan hayvanların, yumurtaları ve yavruları kendisinin olur.”

Madde   : 1305
   
“Bir kimsenin bahçesinde, mekân ittihâz eden arıların yaptığı bal, ol bahçenin menâfi’inden ma’dûd olarak, ol kimsenin malıdır. Bir kimse ana taarruz edemez. Yalnız beytü’l-male öşrünü vermesi lâzım gelir.”

Madde   : 1306

   “Bir kimsenin kovanında müctemi’ bulunan arılar, mal-i muhrez addolunur. Bunların balı dahi ol kimsenin malıdır.”

Madde   : 1307

   “Birinin kovanından çıkan oğul arısı, diğerin hanesine











konup da, hane sahibi ahz eylese, kovan sahib anı istirdad edebilir.”


BÂB-I HÂMİS

NAFAKÂT-I MÜŞTEREKE BEYANINDA OLUP İKİ FASLI HÂVÎDİR

FASL-I EVVEL

EMVÂL-İ MÜŞTEREKENİN TA’MİRÂTI VE DİĞER BAZI
MASÂRIFÂTI BEYANINDADIR


Madde   : 1308

   “Bir mülk-i müşterek, ta’mir ve termîme muhtaç oldukda, sahipleri hisselerine göre bi’l-iştirâk ta’mir ederler.”

Madde   : 1309

   “Hissedarlardan biri, diğerinin izniyle kendi malından kadr-i ma’rûf para sarf ederek, mülk-i müştereki ta’mir etse müşârikine hissesiyle rücû’ eder.
   Yani masraftan, müşârikinin hissesine her ne isâbet ederse, anı ondan alır.”

Madde   : 1310

   “Muhtac-ı ta’mir olan, mülk-i müşterekin sahiplerinden biri gâib olup da, diğeri anı ta’mir etmek istedikde, hâkimden izin alır.












Ve hâkimin izni, gâib olan hissedarın izni makamına kaaim olur.”
   Yani, hazır olan hissedar, izn-i hâkimle ol mülk-i müştereki ta’mir ettikde, gâib olan müşârikinden izin almış hükmünde olarak, masraftan hissesiyle ana rücû’ eder.

Madde   : 1311

   “Bir kimse, müşârikinden ve hâkimden istîzân etmeksizin, mülk-i müştereki hodbehod ta’mir eylese, müteberri’ olur.”    
   Yani masraftan, müşârikinin hissesine isâbet eden mikdarı, andan alamaz. Ol mülk-i müşterek, gerek kaabil-i kısmet olsun ve gerek olmasın.

Madde   : 1312

   “Bir kimse, kaabil-i kısmet olan mülk-i müşterekini ta’mir etmek isteyip de, müşâriki imtina’ etmişken, hodbehod ta’mir eylese müteberri’ olur.
   Yani, müşârikine hissesiyle rücû’ edemez.
   Ve eğer ol kimse, müşârikinin bu vechile imtina’ı üzerine hâkime müracaat etse, (25. maddeye) mebnî, ta’mir cebr olunamaz. Fakat cebren taksim olunabilir. Ve ba’de’l-kısme, ol kimse kendi hissesinde istediğini yapar.”

Madde   : 1313

   “Değirmen ve hamam gibi, kaabil-i kısmet olmayan bir mülk-i müşterek














ta’mire muhtaç olmakla, sahiplerinden biri ta’mir etmek isteyip de, müşâriki imtina’ etse, hâkimin izniyle kendi tarafından, kadr-i ma’rûf para sarf ederek ta’mir eyler. Ve masârıf-ı ta’miriyeden, müşârikinin hissesine isâbet eden miktâr para, kendisinin alacağı olur. Ve ol mülk-i müştereki îcâr ile ücretinden işbu alacağı istîfâ edebilir.
   Ve eğer, hâkimden istîzân etmeksizin ta’mir etmiş ise, ne kadar sarf ettiğine bakılmayıp, ancak binanın vakt-i ta’mirdeki kıymetinden, müşârikinin hissesine isâbet eden mikdarı, berveçh-i meşrûh istîfâ edebilir.”

Madde   : 1314

   “Böyle değirmen ve hamam gibi, kaabil-i kısmet olmayan mülk-i müşterek, bi’l-külliyye münhedim olup da, arsa-i sırfe kaldığı halde sahiplerinden biri, bina etmek isteyip de diğeri imtina’ eylese, binaya cebr olunmayıp arsası taksim olunur.”

Madde   : 1315

   “Fevkaanîsi birinin, tahtânîsi diğerin mülkü olan ebniye, münhedim ya muhterik olsa, her biri kemâ fi’s-sâbık ebniyesini yapar. Ehadü hüma âhara mâni’ olmaz.”



















Ve fevkaanî sahibi, tahtânî sahibine “sen ebniyeni yap ki, üzerine ben de ebniyemi yapayım” deyip de, tahtânî sahibi imtina’ etmekle, fevkaanî sahibi, hâkimden izin alarak, tahtânî ve fevkaanî ebniyeyi inşâ ettikde, tahtânî sahibi, hisse-i masrafını verinceye dek, anı tahtânîde tasarruftan men’ eder.”

Madde   : 1316

   “İki komşu beynindeki hâit-i müşterek üzerinde, tarafeynin köşk ve kiriş uçları gibi, hamûleleri olduğu halde hâit münhedim olup da, birinin imtina’ı üzerine diğeri bina eylese,  müşâriki, masrafının nısfını te’diye edinceye dek, anı ol hâit üzerine hamûle vaz’ından men’ eder.”

Madde   : 1317

   “İki hane beynindeki duvar, münhedim olup da, birinden diğerinin makarr-ı nisvân olan mahalli görünür olduğu cihetle, birinin sahibi, müştereken duvarı bina etmek istediği halde, diğerinin sahibi imtina’ eylese, binaya cebr olunmaz. Fakat tahtadan yahut sair nesneden, bi’l-iştirâk beynlerinde bir sütre ittihâz etmeleri için, hâkim tarafından cebr olunur.”

Madde   : 1318

   “İki komşu beyninde müşterek olan duvara vehn gelip de, sükûtundan havf olunmakla, biri nakzını istediği halde














diğeri imtina’ etse, bi’l-iştirâk nakz ve hedm etmek üzre cebr olunur.”

Madde   : 1319

   “İki sagîr, yahut iki vakıf beyninde müşterek olan bir akar, ta’mire muhtac olup da, hâli üzre ibkaası muzır olduğu halde, iki vasîden yahut iki mütevelîden biri, ta’mir etmek isteyip de, diğeri imtina’ eylese, ta’mire cebr olunur.”
   Meselâ, iki sagîrin haneleri beyninde, bir müşterek duvar olup da, sükûtundan havf olunarak, birinin vasîsi ta’mir etmek istediği halde, diğerinin vasîsi ibâ eylese, cânib-i hâkimden bir emîn adam irsâl ile nazar olunur. Fi’l-vâki’ duvarın hâli üzre terki takdirinde, sagîrler hakkında zarar olacağı ma’lûm olursa, ibâ eden vasî diğer vasî ile müştereken, mal-i sagîrden evvel, duvarı ta’mir etmek üzre cebr olunur.
   Kezâlik, iki vakıf beyninde müşterek olan bir hane, ta’mire muhtac olup da, mütevellilerden biri ta’mir etmek istediği halde, diğeri imtina’ eylese, mal-i vakıftan ta’mir etmek üzre hâkim tarafından cebr olunur.

Madde   : 1320

   “İki kişi beyninde müşterek bir hayvan olup da, birisi anı beslemekten ibâ etmekle, diğeri hâkime müracaat etse hâkim,














ibâ eden hissedara “ya hisseni sat ve yahut müştereken hayvanı besle” diye emreder.


zaman_1453

  • Ziyaretçi
Ynt: Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye
« Yanıtla #14 : 13 Aralık 2008, 19:42:33 »
FASL-I SÂNÎ

NEHİR VE MECRÂLARIN KERİ VE ISLÂHI HAKKINDADIR


Madde   : 1321

   “Memlûk olmayan nehrin keri ve ıslâhı, yani ayıklanması beytü’l-mal üzerinedir. Ve eğer beytü’l-malin vüs’ati yok ise, anı ayıklamak üzre nâsa cebr olunur.”

Madde   : 1322

   “Memlûk olan nehr-i müşterekin ayıklanması, eshâbı yani hakk-ı şirbi olanlar üzerinedir. Hakk-ı şefe eshâbı meûnet-i keri ve ıslahta teşrîk olunamaz.”

Madde   : 1323

   “Hakk-ı şirb eshâbından bazıları, nehr-i müştereki tathîr etmek isteyip de, bazıları ibâ ettiği sûrette nazar olunur. Eğer nehr-i âmm ise ibâ eden kimse sairleriyle bi’l-iştirâk ayıklamak üzre cebr olunur. (26. maddeye bak) Ve eğer nehr-i hâss ise, ayıklamak isteyenler hâkimin izniyle ol nehri ayıklayıp imtina’ eden kimse masraftan


hissesine isâbet eden mikdarı îfâ edinceye dek, anı ol nehr ile intifa’dan men’ eder.”

Madde   : 1324

   “Hakk-ı şirb eshâbından kâffesi, nehr-i müştereki ayıklamaktan imtina’ ettikleri sûrette kezâlik, nehr-i âmm ise ayıklamak üzre kendilerine cebr olunur ve eğer nehr-i hâss ise cebr olunmaz.”

Madde   : 1325

   “Gerek memlûk olmayan ve gerek memlûk olan nehr-i âmmın kenarında, bir kimsenin yeri olup da, su içmek ve nehri ıslâh etmek gibi, ihtiyâcât için başka yol olmadığı halde, âmme ol yerden mürûr edebilir. Sahibi mân’i olamaz.”

Madde   : 1326

   “Nehr-i müşterekin, meûnet-i keri ve ıslâhı yukarıdan başlar. Ve ibtida cümle hissedarlar bunda müteşârik olurlar. Ve en üst taraftaki hissedarın arazisinden geçildikde, o halâs olur. Ve hâkezâ aşağısına kadar iner. Zira garâmet ganîmete göredir.” (87. madeye bak)
   Meselâ, on kişi beyninde müşterek olan bir nehir ayıklanack oldukda, en üst tarafındaki hisedârın nihayet-i arazisine kadar olan












kıta’sının masârıfı, cümlesinin üzerine ve andan sonra dokuzu üzerine ve ikincisinin arazisi dahi geçildikde, sekizi üzerine taksim edilir. Sonra da bu siyâk üzre gidilir. Ve en aşağıdaki hissedar, cümlesinin masrafında müşârik olarak, en sonra kendi hissesini yalnız yapar. Bu cihetle, en yukarıdaki hissedarın masrafı cümlesinden az ve en aşağıdaki hissedarın masrafı, cümlesinden ziyâde olur.

Madde   : 1327

   “Kârîz-i müştereki ayıklamak meûneti, aşağıdan başlar.”
   Şöyle ki, en aşağıdaki hissedarın arsasındaki hisse-i kârîzin masrafında, cümlesi hissedar olurlar. Ve andan yukarı çıkıldıkda, ol hissedar halâs olur.  Ve hâkezâ birer birer halâs olarak, en yukarıdaki hissedar, kendi hissesini yalnızca yapar. Bu cihetle en aşağıdaki hissedarın masrafı, cümlesinden az ve en yukarıdaki hissedarın masrafı, cümlesinden ziyâde olur.

Madde   : 1328

   “Tarîk-i hâssın ta’miri dahi, kârîz gibi aşağıdan başlar. Ve ağzı yani medhali aşağı, müntehâsı yukarı add ve i’tîbar olunur. Ve ağzında bulunan hissedar, yalnız kendi hissesine âid olan masârıf-ı ta’miriyede müşârik olur. Ve müntehâsında olan hissedar, her birinin hisse-i masârıfında müşârik olduktan başka, kendi hissesini yalnız kendi yapar.”













BÂB-I SÂDİS

ŞİRKET-İ AKD BEYANINDA OLUP ALTI FASLI HÂVÎDİR

FASL-I EVVEL

ŞİRKET-İ AKDİN TA’RİF VE TAKSİMİ BEYANINDADIR



Madde   : 1329

   “Şirket-i akd : İki ya ziyade kimseler beyninde, sermâye ve fâidesi müşterek olmak üzre, akd-i şirketten ibarettir.”

Madde   : 1330

   “Şirket-i akdin rüknü lafzan, yahut ma’nen icab ve kabuldür.”
   Meselâ, bir kimse diğer bir kimseye “şu kadar kuruş sermâye ile ahz ve i’tâ etmek üzre seninle şerik oldum” deyip de, diğeri dahi “kabul ettim” dese lafzen icab kabul ile şirket mün’akid olur.  Ve eğer birisi, diğerine bin kuruş verip, bunun üzerine “sen de bin kuruş koy ve mal iştirâ et” deyip de, diğeri dahi anın dediği gibi yapsa, ma’nen kabul etmiş olmakla şirket mün’âkid olur.

Madde   : 1331

   “Şirket-i akd iki kısma taksim olunur: Şöyle ki; şerikler eğer beynlerinde, müsâvât-ı tâmme olmak şartıyla akd-i şirket ederek, sermâye-i şirket olabilecek mallarını,
















şirkete idhal ettikleri halde, mikdar-ı sermâyeleri ve ribhden  hisseleri mütesâvî olursa, şirket-i müfâvaza olur.”  
   Nitekim bir kimse vefat edip de, oğulları pederlerinden kalan mecmû’-ı emvâli sermâye ittihâz ederek, her türlü mal alıp satmak ve ribhi beynlerinde müsâvât üzre taksim etmek üzre, akd-i şirket-i müfâvaza edebilirler. Fakat böyle, müsâvât-ı tâmme üzre şirketin vukûu nâdir olur.
   Ve eğer, müsâvât-ı tâmme şart edilmeksizin, akd-i şirket ederler ise, şirket-i inân olur.

Madde   : 1332

   “Şirket, gerek müfâvaza ve gerek inân olsun, ya şirket-i emvâl veya şirket-i a’mal veyahut şirket-i vücûhdur. Şöyle ki; şerikler eğer ortaya sermâye olmak üzre, birer miktâr mal koyup da, birlikte yahut ayrı ayrı veyahut, mutlaka ahz ve i’tâ etmek ve hâsıl olacak ribhi beynlerinde taksim eylemek üzre, akd-i şirket ederler ise, şirket-i emvâl olur.
   Ve eğer, amellerini sermâye edip de, âhardan iş takabbül, yani taahhüd ve iltizâm ederek, hâsıl olacak kesbi, yani ücreti beynlerinde taksim eylemek üzre, akd-i şirket ederler ise, şirket-i




















a’mal olur. Buna şirket-i ebdân ve şirket-i sanâyi’ ve şirket-i takabbül dahi denilir. Nitekim iki terzinin, yahut bir terzi ile bir boyacının şerik olmaları gibi
   Ve eğer sermâyeleri olmadığı halde, kendi itibarlarıyla veresiye mal alıp satarak, hâsıl olacak ribhi beynlerinde taksim etmek üzre akd-i şirket ederler ise, şirket-i vücûh olur.”



FASL-I SÂNÎ

ŞİRKET-İ AKDİN ŞERÂİT-İ UMÛMİYYESİ BEYANINDADIR


Madde   : 1333

   “Şirket-i akdin her kısmı, vekâleti mutazammındır.”
   Şöyle ki; şeriklerden her biri, tasarrufunda yani alıp satmakta ve âhardan ücretle iş takabbül etmekte, diğerinin vekilidir.  
   Binaen-alâ-zâlik, vekâlette akıl ve temyiz şart olduğu gibi alelumum şirkette dahi şeriklerin âkil ve mümeyyiz olmaları şarttır.”

Madde   : 1334

   “Şirket-i müfâvaza, kefâleti dahi mutazammındır.

















Binaenaleyh müfâvızların, kefâlete ehliyetleri dahi şarttır.”

Madde   : 1335

   “Şirket-i inân, yalnız vekâleti mutazammın olup, kefâleti mutazammın değildir.
   Binaenaleyh hîn-i akdinde, kefâlet zikr olunmadığı sûrette, şerikler yekdiğerin kefili değildir. Bu cihetle sabî-i me’zûn dahi akd-i şirket-i inân edebilir.
   Amma, şirket-i inânın hîn-i akdinde, kefâlet zikr olunduğu takdirde, şerikler yekdiğerin kefili olur.”

Madde   : 1336

   “Şerikler beyninde, ribhin ne vechile taksim olunacağı beyan olunmak şarttır. Mübhem ve mechûl kalırsa, şirket fâsid olur.”

Madde   : 1337

   “Şerikler beyninde taksim olunacak ribhin hisseleri nısıf, sülüs ve rubu’ gibi cüz-i şâyi’ olmak şarttır. Şeriklerden birine, ribhden maktûan şu kadar kuruş verilmek üzre mukavele olunsa, şirket bâtıl olur.”
 
















FASL-I SÂLİS

ŞİRKET-İ EMVÂLİN ŞERÂİT-İ MAHSÛSASI BEYANINDADIR



Madde   : 1338

   “Sermâyenin, nukûd kaabilinden olması şarttır.”

Madde   : 1339

   “Râic olan  bakır sikke, örfen nukûddan ma’dûddur.”

Madde   : 1340

   “Meskûk olmayan altun ve gümüş ile muâmele beynennâs örf ve âdet ise, bunlar dahi nukûd hükmündedir. Değil ise urûz hükmündedirler.”

Madde   : 1341

   “Sermâyenin ayn olması şarttır. Deyn, yani zimem-i nâsda olan alacak, sermâye-i şirket olamaz.”
   Meselâ iki kimse, âhar kimse zimmetinde olan alacaklarını sermâye ittihâz edip de, anın üzerine akd-i şirket edemezler. Ve birinin sermâyesi ayn ve diğerinin sermâyesi deyn olsa, yine şirket sahih olmaz.

Madde   : 1342

   Urûz ve akar gibi, nukûddan ma’dûd olmayan emvâl üzerine, akd-i şirket sahih olmaz. Yani bunlar sermâye-i şirket olamaz.








Meğer ki iki kimse, böyle nukûd kaabilinden olmayan mallarını, sermâye-i şirket etmek istediklerinde, her biri malının nısfını diğerine satıp da, iştirâkleri hâsıl olduktan sonra, bu mal-i müşterekleri üzerine akd-i şirket edebilirler.
   Nitekim iki kimse, misliyyâttan olan bir nevi mallarını, meselâ birer mikdar buğdaylarını, yekdiğerine karştırıp da, beynlerinde şirket-i mülk hâsıl olduktan sonra, işbu mal-i mahlûtu sermâye ittihâz ederek, anın üzerine akd-i şirket edebilirler.”

Madde   : 1343

   “Birinin, beygiri diğerinin, eğer takımı olup da, bunları îcâr ile hâsıl olan ücreti, beynlerinde taksim etmek üzre şerik olsalar, şirket fâsid olup, ücret-i hâsıla beygir sahibine âid olur. Ve eğer takımı beygire dahil ve tâbi’ olmakla, sahibi ücretten hissedar olamayıp, ancak eğerin ecr-i mislini alır.”

Madde   : 1344

   “Birinin dâbbesi üzerine, diğeri emtiasını tahmîl ile, gezdirip satmak ve ribhi beynlerinde müşterek olmak üzre şerik olsalar, şirket fâsid olup, hâsıl olan kâr,

emtia sahibinin olur. Dâbbe sahibi dahi, dâbbesinin ecr-i mislini alır.
Dükkân dahi dâbbe gibidir ki, biri diğerin dükkânında emtiasını satıp da, ribhi beynlerinde müşterek olmak üzre şerik olsalar, şirket fâsid olup, emtianın ribhi sahibine âiddir. Dükkân sahibi dahi ecr-i mislini alır.”

FASL-I RÂBİ’

ŞİRKET-İ AKDE MÜTEALLİK BAZI ZAVÂBIT HAKKINDADIR


Madde   : 1345

   Amel, takvîm ile mütekavvim olur. Yani iş taayyün-i kıymet ile kıymetlenir. Ve bir şahsın ameli, diğer şahsın ameline nispetle daha kıymetli olabilir.”
   Meselâ, şirket-i inân ile şerik olan iki kimsenin, sermâyeleri mütesâvî ve ikisinin dahi amel etmesi meşrût olduğu halde, birine ribhten fazla hisse i’tâsı şart kılınsa câiz olur. Zira birisi, ahz ve i’tâda daha mâhir ve ameli ezyed ve enfa’ olabilir.

Madde   : 1346

   “Zamân-ı amel, bir nevi’ ameldir.
   Binaenaleyh bir kimse, dükkânına erbâb-ı sanâyi’den birini koyup ve takabbül ve taahhüd eylediği işleri ana gördürüp de, hâsıl

olacak kesbi, yani ücreti beynlerinde münâsefeten taksim etmek üzre, akd-i şirket-i sanâyi’ etseler câiz olur ve dükkân sahibinin nıfıs hisseye istihkakı, ancak ameli zâmin ve müteahhid olmasıyladır. Şu kadar ki, bunun zımnında, dükkânın menfaatine dahi nâil olur.”

Madde   : 1347

   “Ribhe istihkak, bazan mal ya amel ile olduğu gibi, bazan dahi (85. madde) hükmünce zamân ile olur.”
   Nitekim mudârebede ribhe rabbü’l-mal, malıyla ve mudârib ameliyle müstahak olur. Ve erbâb-ı sanâyi’den biri, yanına bir şâkird alıp da, takabbül ve taahhüd eylediği işleri, nısıf ücretle ana gördürse, câiz olur. Ve kesbin, yani iş sahiplerinden alınan ücretin nısfına, ol şâkird ameliyle müstahak olduğu gibi, üstâd dahi ameli zâmin ve müteahhid olmasıyla, nısf-ı diğerine müstahak olur.

Madde   : 1348

   “Sâlifü’z-zikr, umûr-ı selâseden yani mal ve amel ve zamândan biri bulunmaz ise, ribhe istihkak yoktur”
   Meselâ, bir kimse diğerine “sen malınla ticaret et de, ribhi beynimizde müşterek olsun” dese, şirket-i icab eylemez. Bu sûrette hâsıl olan ribhden hisse alamaz.


Madde   : 1349

   Ribhe istihkak, ancak akd-i şirkette îrâd olunan şarta göredir. İcrâ olunan işe göre değildir.
   Binaenaleyh, amel etmesi meşrût olan şerik, amel etmese bile, amel etmiş gibi addolunur.”
   Meselâ, şirket-i sahiha ile şerik olan iki kimsenin, ikisi dahi amel etmek üzre şart edilmiş olduğu halde, yalnız birisi amel edip de,  diğeri bi-özrin yahut bigayr-i özrin amel etmese bile, yekdiğerin vekili olduğundan, şerikinin  amel etmesiyle kendisi dahi amel etmiş gibi addolunarak, kâr beynlerinde şart ettikleri vechile taksim olunur.

Madde   : 1350

   “Şerikler, yekdiğerin emînidir.
   Her birinin yedinde mal-i şirket, vediâ hükmündedir. Bilâ-taad velâ-taksîr, birisinin yedinde mal-i şirket telef olsa, şerikinin hissesini zâmin olmaz.”

Madde   : 1351

   “Şirket-i emvâlde, sermâye şerikler beyninde mütesâviyen, yahut mütefâzılan müşterek olur.
   Amma, birinden sermâye ve diğerinden amel olduğu sûrette, eğer ribhi, beynlerinde müşterek olmak üzre mukavele olunsa, mudârebe olur. Nitekim bâb-ı mahsûsunda gelir.

Ve eğer ribhi, tamamen âmiline âid olacak ise, karz olur ve eğer ribhin, tamamen sermâye sahibine âid olması şart edilirse, ol sermâye, âmilin yedinde bizâ’a ve âmil müstebzi’ olur.
   Müstebzi’ ise vekil-i müteberri’ hükmünde olduğundan kâr ve ziyân tamamen mal sahibine âid olur.”

Madde   : 1352

   “Şeriklerden biri fevt yahut cünûn-ı mutbik ile mecnûn olsa, şirket münfesih olur.
   Fakat şerikler üç, ya ziyade olduğu sûrette, şirketin infisâhı yalnız fevt ya mecnûn olan hakkında olup, diğerleri beyninde şirket bâki kalır.”

Madde   : 1353

   “Şeriklerden birinin feshiyle, şirket münfesih olur.
   Fakat anın feshini, diğerin bilmesi şarttır. Birinin fesh eylediği diğerinin ma’lûmu olmadıkça, şirket münfesih olmaz.”

Madde   : 1354

   “Şerikler, fesh-i şirket edip de, nukûd-ı mevcûde birinin ve zimemde olan alacak, diğerinin olmak üzre iktisâm etseler, kısmet sahih olmaz.


Bu sûrette, nukûd-ı mevcûdeden, biri ne kabz etse, diğeri ana müşârik olur. Zimemdeki alacak dahi, beynlerinde müşterek kalır.” (1123. maddeye bak)

Madde   : 1355

   “Şeriklerden biri, mal-i şirketten bir mikdarını alıp da, i’mal ederken mechelen fevt olsa, terekesinden şerikinin hissesi istîfâ olunur.” (801. maddeye bak)


FASL-I HÂMİS

ŞİRKET-İ MÜFÂVAZA BEYANINDADIR


Madde   : 1356

   “Fasl-ı sânîde beyan olunduğu üzre, müfâvızlar yekdiğerin kefilidir.
   Binaenaleyh, birinin ikrârı kendi hakkında nasıl nâfiz olursa, şeriki hakkında dahi öylece nâfiz olur.
   Ve biri, deyn ikrâr ettikde, mukarrün leh, her hangisinden ister ise mutâlebe eder. Ve bey’ ve şirâ ve icâre gibi şirket-i câri olan muâmelâttan dolayı, müfâvızlardan birine her ne türlü borç terettüb ederse, diğerine dahi lâzım olur.
   Ve birinin sattığı şey, aybla diğerine reddolunabildiği

gibi, birinin iştirâ eylediği şeyi, diğeri aybla reddedebilir.”

Madde   : 1357

   “Müfâvızlardan birinin, kendüye ve ehl ü ıyâline aldığı me’kûlât ve elbise ve sair havâyic-i zarûriyye, kendisinindir. Şerikinin anda hakkı yoktur.
   Fakat bayi’, bunların semenini dahi bi-hasebi’l-kifâye şerikinden mutâlebe edebilir.”

Madde   : 1358

   “Şirket-i emvâlde, müfâvızların miktâr-ı sermâyeleri ve ribihden hisseleri, müsâvî olmak şart olduğu gibi, birinin sermâye-i şirketten fazla, sermâye-i şirket olabilecek malı, yani nukûdu yahut nukûd hükmünde olan emvâli olmak şarttır.
   Amma birinin, sermâye-i şirketten fazla, sermâye-i şirket olamayacak malı, yani urûz ya akarı yahut âhar kimse zimmetinde alacağı olsa, müfâvazaya zarar vermez.”

Madde   : 1359

   “Şirket-i a’malde, şeriklerin her biri, nasıl bir iş olursa olsun, takabbül ve iltizâm edebilmek ve ale’s-seviye ameli zâmin
ve müteahhid ve fâide ve zararda mütesâvî ve birine şirket sebebiyle ne terettüb ederse, diğeri ana kefil olmak üzre akd-i şirket ederlerse, müfâvaza olur.
   Bu sûrette, her hangisinden olursa olsun, ecîr ve dükkân ücreti mutâlebe olunabilir.
   Ve anlardan âhar bir kimse, bir metâ’ da’vâ edip de, birisi ikrâr ettikde, diğeri inkâr etse bile, anın ikrârı nâfiz olur.”


Madde   : 1360

   “İki kimse, veresiye mal alıp satmak ve mal-i müşterâ ve semen ve ribhi beynlerinde münâsefeten müşterek ve her biri diğerine kefil olmak üzre, akd-i şirket etseler, şirket-i vücûhun müfâvazası olur.”

Madde   : 1361
   
   “Akd-i müfâvazada, “müfâvaza” lafzı söylenmek, yahut “müfâvazanın cemi’ şerâiti” ta’dâd olunmak şarttır.”
   Alelıtlak akd-i şirket olunursa, inân olur.

Madde   : 1362

   “Berveçh-i bâla, bu fasılda mezkûr olan şartlardan birisi bulunmasa, müfâvaza inâna münkalib olur.”












Meselâ, şirket-i emvâlde müfâvızlardan birinin yedine, irs ile ya hibe tarîkıyla bir mal geçtikde, eğer nukud gibi sermâye-i şirket olabilecek mal ise, müfâvaza inâna münkalib olur. Urûz ve akar gibi, sermâye-i şirket olmayan mal ise, müfâvazaya zarar vermez.

Madde   : 1363

   “Şirket-i inânın sıhhati için, her ne ki şart ise, müfâvazanın sıhhati için dahi şarttır.”

Madde   : 1364

   “Şirket-i inân ile şerik olanlar, tasarrufça her ne yapabilirler ise, müfâvızlar dahi anı yapabilir.”

FASL-I SÂDİS

ŞİRKET-İ İNÂN HAKKINDA OLUP ÜÇ MEBHASİ HÂVÎDİR

MEBHAS-İ EVVEL

ŞİRKET-İ EMVÂLE DAİR OLAN MESÂİL BEYANINDADIR


Madde   : 1365

   “Şirket-i inân ile şerik olanların sermâyeleri, mütesâvî olmak şart değildir. Birinin sermâyesi, diğerinin sermâyesinden daha ziyade olabilir. Ve her birisi, bi’l-cümle nakidlerini sermâyeye idhal etmeye mecbur olmayıp, mallarının











mecmûu, yahut bir mikdarı üzerine akd-i şirket edebilir. Bu cihetle sermâyelerinden fazla, sermâye-i şirket olabilecek malları, meselâ nakidleri olabilir.”

Madde   : 1366

   “Umum ticaret üzerine, akd-i şirket câiz olduğu gibi, hâsseten bir nev’ ticaret üzerine, meselâ zahîre ticareti üzerine dahi, akd-i şirket olunabilir.”

Madde   : 1367

   “Şirket-i sahihada, ribhin ne vechile taksimi şart edilir ise, her halde ol şarta riayet olunur.”

Madde   : 1368

   “Şirket-i fâsidede, ribih ve fâide, sermâyelerin mikdarına göre taksim olunur. Şeriklerden birine fazla şart edilmiş ise, ana itibar olunmaz.”

Madde   : 1369

   “Bilâ-taad velâ-taksîr, vukûa gelen zarar ve ziyân, her halde sermâyelerin mikdarına göre münkasim olur. Diğer vechile şart edilse, ana itibar olunmaz.”

Madde   : 1370

   “Sermâyeler, gerek  mütesâvî ve gerek mütefâzıl olsun












şerikler, kârı beynlerinde sermâyelerinin mikdarına göre taksim etmek üzre şart etseler, sahih olur. Ve kâr, beynlerinde şart ettikleri vechile, sermâyelerinin mikdarına göre taksim olunur. Gerek, ikisinin dahi amel etmesi şart olusun ve gerek yalnız birinin amel etmesi şart kılınsın. Şu kadar var ki, yalnız birinin amel etmesi meşrût olduğu takdirde, anın yedinde diğerin sermâyesi bizâa hükmünde olur.”

Madde   : 1371

   “Şeriklerin sermâyeleri mütesâvî olduğu halde birine, ribihten fazla hisse meselâ, ribhin sülüsânı şart edilse, ikisinin dahi amel etmesi meşrût olduğu takdirde, şirket sahih ve şart muteber olur. (1345. maddeye bak)
   Amma, yalnız birisinin amel etmesi meşrût olduğu takdirde nazar olunur. Amel, eğer ribhten hissesi ziyade olan şerikin üzerine şart edilmiş ise, kezâlik şirket sahih ve şart muteber olur. Ve ol şerik, malıyla sermâyesinin ribhine ve ameliyle fazlasına müstahak olur. Fakat anın yedinde, şerikinin sermâyesi mal-i mudârebe hükmünde olarak, mudârebeye şibih bir şirket olur.






















Ve amel, eğer ribihten hissesi az olan şerik üzerine şart edilmiş ise, câiz olmayıp, ribih beynlerinde sermâyelerinin miktârına göre taksim olunur.”
   Zirâ, ribih eğer şart ettikleri vechile taksim olunsa, âmil olmayan şerikin alacağı fazlaya, mal ve amel ve zamândan bir şey mukaabil olmaz. Ribhe istihkak ise, ancak bu umûr-ı selâseden biriyledir. (1347 ve 1348. maddelere bak)

Madde   : 1372

   “Şeriklerin sermâyeleri, mütefâzıl meselâ, birinin sermâyesi yüz bin ve diğerinin sermâyesi yüz elli bin kuruş olduğu halde, ribhin beynlerinde müsâvât üzre taksimi şart olunsa, sermâyesi az olan kimsenin sermâyesine nispetle ribihten fazla hisse alması şart edilmiş demek olacağından, şeriklerin sermâyeleri mütesâvî olduğu halde, birine ribihten fazla şart edilmiş gibi olur.
   Binaenaleyn ikisinin, yahut ribihten hisesi ziyade yani sermâyesi az olan şerikin, amel etmesi şart edilmiş ise, şirket sahih ve şart muteber olur. Ve eğer, yalnız ribihten hissesi az, yani sermâyesi çok olan şerikin amel etmesi şart edilmiş ise, câiz




















olmayıp, kâr beynlerinde sermâyeleri mikdarına göre taksim olunur.”

Madde   : 1373

   “Şeriklerin her biri, mal-i şirketi, gerek peşin para ile ve gerek veresiye olarak az ve çok baha ile satabilir.”

Madde   : 1374

   “Şeriklerden hangisi olur ise olsun, yedinde şirketin sermâyesi olduğu halde, peşin para ile veresiye mal iştirâ edebilir.
   Fakat gabn-i fâhiş ile mal iştirâ eder ise, aldığı mal kendisinin olup, şirketin olmaz.”

Madde   : 1375

   “Şeriklerden biri, yedinde şirketin sermâyesi olmadığı halde, şirket için mal iştirâ edemez. Ederse ol mal kendisinin olur.”

Madde   : 1376

   “Şeriklerden biri, ticaretleri cinsinden olmayan bir şeyi, kendi parasıyla iştirâ ettikde, ol mal kendisinin olup, şeriki ondan hissemend olmaz.
   Amma birisinin yedinde, şirketin sermâyesi var iken
















ticaretleri cinsinden olan bir malı, kendi parasıyla iştirâ etse bile şirketin olur.”
   Meselâ, kumaşçılık etmek üzre akd-i şirket eden iki kimseden biri, keni parasıyla bir at alsa kendisinin olup, şeriki ol ata hissedar olmaz. Amma bir kumaş alsa şirketin olur ve alır iken “ben kumaşı kendim için alıyorum, şerikimin bunda hissesi yoktur” diye işhad etse bile müfîd olmayıp, ol kumaş şerikiyle beynlerinde müşterek olur.

Madde   : 1377

   “Hukuk-ı akd, ancak âkide âiddir.
   Binaenaleyh, şeriklerin birinin iştirâ eylediği malı, kabz ile semenini te’diye eylemek, yalnız anın üzerine lâzım olur. Bu cihetle birinin iştirâ eylediği malın semeni, ancak andan mutâlebe olunup, şerikinden mutâlebe olunamz. Ve kezâ, şeriklerden birinin sattığı malın semenini kabz etmek, ancak anın hakkıdır. Bu cihetle müşteri semeni diğerine verse, yalnız semeni kaabız olan şerikin hissesinden berî olup, âkid olan şerikin hissesinden berî olmaz. Ve yine bu cihetle âkid olan şerik, sattığı malın semenini kabza âhar bir kimseyi tevkîl etse, şeriki anı azledemez. Amma bey’ ve şirâ ve icâre için, şeriklerden birinin tevkîl ettiğini, diğer şeriki azledebilir.”  


















Madde   : 1378

   “Ayb ile red dahi, hukuk-ı akidden olmakla, şeriklerden birinin iştirâ eylediği malı diğeri ayb ile reddedemez. Ve birinin sattığı mal ayb ile diğerine reddolunamaz.”

Madde   : 1379

   “Şeriklerden her biri, mal-i şirketi îdâ’ ve ibzâ’ edebilir. Ve mudârebeye verebilir. Ve akd-i icâre edebilip meselâ, mal-i şirketi hıfz için dükkân ve ecîr istîcar edebilir.
   Amma şerikinin izni olmadıkça, mal-i şirketi kendi malıyla halt ve âhar kimse ile akd-i şirket edemez. Edip de mal-i şirket zâyi’ olsa, şerikinin hissesini zâmin olur.”

Madde   : 1380

   “Şeriklerden biri, diğerinin izni olmadıkça mal-i şirketten âhar kimseye ikrâz edemez. Amma şirket için istikrâz edebilir. Ve biri her ne kadar akçe istikrâz eder ise, bi’l-iştirâk şerikinin dahi borcu olur.”

Madde   : 1381

   “Şeriklerden biri, umûr-ı şirketi için âhar diyâra gittikde, masrafını mal-i şirketten alır.”














Madde   : 1382

   “Şeriklerden her biri, diğerine “re’yinle amel et yahut dilediğini yap” diyerek şirket işini yekdiğerin re’yine tefvîz etse, her biri tevâbi’-i ticaretten olan işleri yapabilir.
   Şöyle ki, mal-i şirketi rehin ve şirket için irtihân ve mal-i şirket ile sefer ve mal-i şirketi kendi malıyla halt ve âhar kimseyle akd-i şirket edebilir.
   Amma malı itlâf ve biyagr-i ıvâz temlîk hususlarını, şerikinin izn-i sarîhi olmadıkça yapamaz.”
   Meselâ, şerikinin izn-i sarîhi olmadıkça, mal-i şirketten kimseye ikrâz ve hibe edemez.

Madde   : 1383

   “Şeriklerden biri, diğerini “mal-i şirketle âhar diyâra gitme, yahut veresiye mal satma” diye nehyetmişken, diğeri dinlemeyip de, âhar diyara gitse, yahut veresiye mal satsa, vâki’ olan zarardan şerikinin hissesini zâmin olur.”

Madde   : 1384

   “Şirket-i inânın muâmelelerinde, şeriklerden birinin borç ikrâr etmesi, diğerine sirâyet etmez.

















Şöyle ki, ol deynin ancak kendi akd ve mumâmelesi ile olduğunu ikrâr etmiş ise, tamamını kendisinin îfâ eylemesi lâzım gelir.
   Ve eğer, şerikiyle birlikte icrâ eylediği muâmeleden dolayı bir borç olduğunu ikrâr etmiş ise, nısfını edâ eylemei lâzım olur.
   Ve eğer, ancak şerikinin icrâ eylediği bir muâmeleden dolayı borç olduğunu ikrâr etmiş ise, bir şey lâzım gelmez.”  



MEBHAS-İ SÂNÎ

ŞİRKET-İ A’MALE DAİR OLAN MESÂİL BEYANINDADIR


Madde   : 1385

   “Şirket-i a’mal, iş takabbül etmek üzre, akd-i şirketten ibarettir.
   Şöyle ki, ecîr-i müşterekler, müste’cirîn tarafından talep ve teklîf olunan amelin îfâsını takabbül yani taahhüd ve iltizâm etmek üzre, akd-i şirket ederler. Zamân-ı amelde gerek mütesâvî ve gerek mütefâzıl olsunlar. Yani gerek ameli ale’t-tesâvî  müteahhid ve zâmin olmak



















şartıyla akd-i şirket eylesinler ve gerek amelin meselâ, sülüsünü birisi üzerine ve sülüsânını diğeri üzerine şart etsinler.”

Madde   : 1386

   “Şeriklerden her biri, iş takabbül ve taahhüd edebilir.
   Biri takabbül edip de, diğeri amel etmek dahi câiz olur. Ve şirket-i sanâyi’ ile şerik olan iki terzinin biri, metâ’ı kabul ile kesip biçmek ve diğeri dikmek dahi câizdir.”

Madde   : 1387

   “İş takabbül etmekle, şerikler yekdiğerin vekilidir.
   Bu cihetle, birinin takabbül eylediği işin îfâsı, hem kendisine ve hem de şerikine lâzım gelir.
   Binaen-alâ-zâlik zamân-ı amelde, şirket-i a’malin inânı, müfâvaza hükmündedir ki, şeriklerden birinin takabbül eylediği işin îfâsını, müste’cir her hangisinden ister ise mutâlebe eder. Ve şeriklerden her birisi, ol işi îfâya mecbur olur. Birisi “bu işi şerikim takabbül etmiş, ben karışmam” diyemez.”

Madde   : 1388

   “İktizâ-yı bedel hususunda dahi, şirket-i a’malin inânı, müfâvaza hükmündedir.”

















Yani şeriklerden her biri, müste’cirden tamam ücreti mutâlebe edebilir. Müste’cir dahi her hangisine verse biri alır.

Madde   : 1389

   “Şeriklerden biri, takabbül eylediği işi bizzat îfâya mecbur değildir. Dilerse kendisi yapar ve dilerse şerikine, yahut diğer birine yaptırır.
   Fakat müste’cir eğer bizzat anın amel etmesini şart ederse, ol halde kendisinin yapması lâzım gelir.”  (571. maddeye bak)

Madde   : 1390

   “Şerikler, kesb-i şart ettikleri vechile taksim ederler.”
   Yani, mütesâviyen taksim etmek üzre şart etmişler ise, müsâvât üzre taksim ederler. Ve eğer mütefâzılen meselâ, sülüs ve sülüsân vechile taksim etmek üzre şart etmişler ise ikili, birli olarak taksim ederler.

Madde   : 1391

   “Amelde, tesâvî ve kisbde, tefâzul şart edilse câiz olur.”
Meselâ, şerikler mütesâviyen amel etmek ve kisbi ikili, birli olarak taksim etmek üzre şart etseler câiz olur. Zirâ birisi sanatta daha mâhir ve amel daha iyi olabilir.

Madde   : 1392

   “Şerikler, zamân-ı amel ile ücrete müstahak olurlar.











Binaenaleyh biri, marîz olmak ya bir tarafa gitmek, yahut boş durmak gibi bir vechile işlemeyip de, yalnız şeriki işlese, hâsıl olan kisb ve ücret, yine şart ettikleri vechile taksim olunur.”

Madde   : 1393

   “Şeriklerden birinin sun’iyle, müste’cir fîh telef ya sakat olsa, diğer şerikiyle bi’l-iştirâk zâmin olurlar.
   Ve müste’cir, malını hangisine ister ise tazmin ettirir. Ve bu ziyân şerikler beyninde, mikdar-ı zamâna göre taksim olunur.”
   Meselâ, işi münâsefeten takabbül ve taahhüd etmek şartıyla, akd-i şirket etmişler ise, ziyân dahi yarı yarıya taksim olunur. Ve eğer sülüs ve sülüsân vechile, ameli takabbül ve taahhüd etmek üzre akd-i şirket etmişler ise, ziyân dahi ikili, birli olarak taksim olunur.

Madde   : 1394
   
   “Takabbülde ve amelde müteşârik olmak üzre, hammalların akd-i şirket etmesi sahihdir.”

Madde   : 1395

   “Dükkân birinin ve âlât ve edevât diğerinin olarak, iki kişi takabbül-i amel etmek üzre, akd-i şirket etseler, sahih olur.”
















Madde   : 1396

   “Birinden dükkân ve diğerinden amel olmak üzre, iki kişi akd-i şirket-i sanayi’ etseler, sahih olur.” (1346. maddeye bak)

Madde   : 1397

   “Birinin bir esteri ve diğerinin bir devesi olup da, anlarla hamûle naklini mütesâviyen takabbül ve taahhüd etmek üzre, akd-i şirket-i a’mal etseler, sahih olur. Ve hâsıl olan kisb ve ücret, beynlerinde münâsefeten taksim olunur. Deve yükünün ziyade olmasına bakılmaz. Zira şirket-i a’malde, şerikler zamân-ı amel ile bedele müstahak olurlar.
   Amma, takabbül-i amel üzerine akd-i şirket olunmayıp da, ester ve deveyi aynen îcâr etmek ve hâsıl olan ücreti, beynlerinde taksim etmek üzre şerik olsalar, şirket fâsid olup, ester ve deveden hangisi îcâr olunur ise, ücreti sahibine âid olur. Fakat diğeri, tahmil ve nakilde ana iâne etmiş ise, amelinin ecr-i mislini alır.”

Madde   : 1398

   “Bir kimse, kendisinin iyâlinde bulunan oğluyla birlikte olarak icrâ-yı sanat eylese, kisbin kâffesi ol kimsenin olur ve oğlu muîn sayılır.
   Nitekim bir kimse, ağaç gars ederken, ıyâlinde olan oğlu



















ana iâne etse, ağaç ol kimsenin olup, oğlu ana müşârik olmaz.”



MEBHAS-İ SÂLİS

ŞİRKET-İ VÜCÛHA DAİR OLAN MESÂİL BEYANNDADIR


Madde   : 1399

   “Şeriklerin mal-i müşterâda, ale’t-tesâvî hissedar olmaları şart değildir.”
   Meselâ, aldıkları mal beynlerinde nısfıyyet üzre olabildiği gibi, ikili birli olmak dahi câiz olur.

Madde   : 1400

   “Şirket-i vücûhda ribhe istihkak, ancak zamân iledir.”

Madde   : 1401

   “Mal-i müşterânın zamân-ı semeni, şeriklerin mal-i müşterâdaki hisselerine göredir.”

Madde   : 1402

   “Şeriklerden her birinin, mal-i müşterâda hissesi ne kadar ise, ribihden hissesi dahi o kadar olur.
   Ve eğer birine, mal-i müşterâdaki hissesinden fazla şart edilse, şart lağv olur.











Ve ribih, beynlerinde mal-i müşterâdaki hisselerine göre taksim olunur.
Meselâ, aldıkları eşyanın, beynlerinde yarı yarıya olmasını şart ederler ise, ribih dahi yarı yarıya olur.
   Ve eğer ikili, birli olmak üzre şart ederlerse, ribih dahi ikili , birli olur.
   Amma aldıkları eşyanın, nısfıyyet üzre olması meşrût olduğu halde, ribhin sülüs ve sülüsân vechile taksimini şart etseler, bu şarta itibar olunayıp, ribih beynlerinde münâsefeten taksim olur.”

Madde   : 1403

   “Zarar ve ziyân, her halde şeriklerin mal-i müşterâdaki hisselerine göre taksim olunur. Akd-i şirâya, gerek birlikde mübâşeret etsinler ve gerek yalnız birisi mübâşeret eylesin.”
   Meselâ, şirket-i vücûh ile şerik olan iki kimse, ahz ve i’tâlarında mütazarrır oldukları sûretle, eğer mal-i müşterâ, beynlerinde nısfiyyet olmak şartıyla akd-i şirket etmişler ise, zarar ve ziyân dahi, müsâvât üzre taksim olunur. Ve eğer mal-i müşterâda sülüs ve sülüsân vechile hissedar olmak şartıyla akd-i şirket etmişler ise, zarar ve ziyân dahi ikili, birli olarak taksim olunur. Zarar ettikleri malı, gerek birlikte satın alsınlar ve gerek birisi şirket için satın almış olsun.