Halis ECE
"Misvak kullanınız!"
Sevgili Peygamberimiz (s.a.v.) buyuruyorlar ki:
“Misvak kullanınız! Zira misvak ağzı ve dişleri temizler, Cenâb-ı Hakk’ı râzı eder. Cebrâil (a.s.) her gelişinde bana misvak kullanmayı tavsiye etti... O kadar ki, bana ve ümmetime farz kılınacak diye korktum...” (1)
Misvak; “Erâk” denilen ve çalıya benzeyen, dalları ve yaprakları çok, yumuşak ve hoş kokulu bir ağaçtır. Dallarından ve köklerinden misvak çubuğu yapılır. Güney Arabistan, Afrika ve Hindistan gibi sıcak memleketlerde yetişir.
***
Kullanma şekline gelince...
Misvak çubuğunun kabuk kısmı soyulur, lif kısmı temizlenir ve bir miktar su içine bırakarak bir müddet bekletilerek yumuşatılır. Lifler hâline geldikten sonra kullanılır. Hadîs-i şerifte, “Su içtiğinizde yavaş yavaş içiniz! Misvak kullandığınız zaman ise, aşağıdan yukarıya doğru kullanınız.” (2) buyurulmuştur.
Misvak kullanmada orta yol takip edilmelidir. Zaten hadis-i şerifte buyurulduğu gibi, "İşlerin hayırlı olanı, orta halli olanıdır".
Eğer misvak aşırı derecede kullanılırsa;
- Çoğu dişlerin parlaklığını ve güzelliğini giderir.
- Mideden yükselen buharların ve kirlerin oralarda yerleşmesine zemin hazırlar.
- Eğer normal olarak kullanılırsa, dişleri parlatır, diş köklerini kuvvetlendirir, balgamı keser, mideyi düzenleyip hazma yardım eder, sesi güzelleştirir, konuşmayı kolaylaştırır.
- Okumak, zikir yapmak ve namaz kılmak için zindelik verir, uykuyu giderir. Ve nihayet;
- Allah Tâlâ’yı râzı kılar, melekleri-rûhânîleri hoşnut eder, yapılan ibâdetlerin ecrini artırır.
***
Misvakla alakalı hadîs-i şerifler umum ifade ettiği için, hem oruçlu ve hem de oruçlu olmayan kimselerin kullanması müstehaptır.
Misvak kullanmanın belli bir zamanı yoktur. Fakat yemeklerden sonra, uykudan önce, uyandıktan sonra ağız kokusunu gidermek için, abdest alırken, Kur’an okuyacağı zaman ve namaza başlamadan önce kullanılması münasip olur.
***
Misvakla alâlakalı diğer bazı hadîs-i şerifler de şöyledir:
“Câfer bin Ebî Tâlib (r.a.) demiştir ki; ashaptan bir cemaat, Resûl-i Ekrem'in (s.a.v.) yanına gelmişlerdi. Onlara hitâben, “Bana ne oluyor ki, sizleri dişleri sararmış ve ağızları kokuyor olarak görüyorum. Misvak kullanınız! Eğer ümmetime güç geleceğinden korkmasaydım, her namazda (abdest alırken) misvak kullanmalarını emrederdim.”(3) buyurdu.
“Dört şey peygamberlerin müştrek/ortak sünnetlerindendir:
1. Utanma duygusu,
2. Güzel koku sürünmek,
3. Misvak kullanmak,
4. Evlenmek.” (4)
“Mİsvak kullanılarak (alınan abdestle) kılınan namaz, misvaksız olarak kılınan namazdan yetmiş derece daha üstündür.” (5)
* * *
İLAVE BİLGİLER
Misvâk'ın çoğulu "mesâvîk"tır. Sivâk, misvakla aynı manadadır. Hadis-i şeriflerde daha çok bu kelime kullanılmıştır. Cem'isi (çoğulu) "esvike" gelir.
Misvak, kullanılması çok yararlı olan ve Rasûlüllah Efendimizin (s.a.v.) önemle tavsiye ettiği, diş fırçası vazifesini de gören, -yukarıda da geçtiği üzere- hoş kokulu ve erâk adı verilen meyvesiz bir ağacın dallarından kesilip kullanılan parçanın adıdır.
İslâm dini temizliğe büyük bir önem vermiş ve temizliği imanın belirtilerinden saymıştır. Bedenin, namaz kılınacak yerin, iş veya ikamet yerinin, çevrenin, hatta insanların dinlenmek için oturdukları ağaç gölgesi ve benzeri pikrıik yerlerinin temiz tutulmasıyla ilgili emir ve tavsiyeleri sünnette bulmak mümkündür.
Beden temizliği ile ilgili olmak üzere de, fıtrattan gelen ve geçmiş peygamberlerin de uyguladığı bazı temizlik noktalarına dikkat çekilmiştir. Tırnakların kesilmesi, koltuk altı ve kasık kıllarının temizlenmesi, bıyıkların uzun kısımlarının kesilmesi, sünnet olmak ve özellikle dişlerin temiz tutulması bunlar arasında sayılabilir. (6)
Dişlerin temizlenmesi için kullanılan sivâk veya misvağın İslâm'da taabbüdi bir yönü de vardır. Hanefîlere göre, misvakla dişleri temizlemede abdestin, Şâfiîlere göre ise namazın sünnetlerindendir. Böylece hergün düzenli bir şekilde her abdest alındığında veya her namaz vaktinde, namazdan önce dişlerin de temizlenmesi hedeflenmiştir.
Hz. Âişe Validemizden (r.anha) nakledildiğine göre, Rasûlullah Efendimiz (s.a.v) şöyle buyurmuştur:
"Misvak kullanarak kılınan namazın, misvaksız namaza üstünlüğü yetmiş kattır." (7) Hadis çok açık olmadığı için Hanefiler sevabın abdest alırken; Şâfiîler ise, namazdan önce misvak kullanmakla meydana geleceğini söylemişlerdir.
Rasûlüllah Efendimizin (s.a.v.) abdest alırken misvak kullandığına dair de çeşitli hadisler nakledilmiştir. Bir geceyi, Rasûlullahın (s.a.v.) yanında geçiren İbn Abbas (r.anhüma) şöyle demiştir:
"Allah'ın Nebisi (s.a.v.) gecenin sonuna doğru kalktı. Dışarı çıktı, gökyüzüne baktı, sonra Âlu İmrân sûresinin şu iki âyetini ( 3/190-191) okudu: "Göklerin ve yerin yaratılmasında, gece ile gündüzün değişmesinde akıl sahipleri için şüphesiz deliller vardır. Onlar; ayakta iken, otururken, yanları üzere yatarken Allah'ı zikrederler. Göklerin ve yerin yaratılışını düşünürler ve şöyle derler: Rabbimiz! sen bunu boş yere yaratmadın. Seni tesbih ve tenzih ederiz. Bizi cehennem ateşinden koru." Sonra eve döndü. Dişlerini misvakladı ve abdest aldı. Ayağa kalkarak namaz kıldı, sonra yan üstü yattı. Sonra yeniden kalkarak dışarı çıktı, gökyüzüne bakarak, aynı âyetleri tekrar okudu, sonra dönerek yine dişlerini misvakla temizledi, abdest aldı, sonra kalktı ve namaz kıldı." (
Rasûlüllah Efendimizin (s.a.v.) abdest veya namazla ilgili olmaksızın da, misvak kullandığı, özellikle Kur'an-ı Kerim okumazdan önce de diş temizliğine dikkat ettikleri görülmektedir. Misvak kullanmanın gayesi ağız temizliğidir. Şu hadis-i şerifte bu umumi maksada işaret edilir: "Misvak kullanınız. Şüphesiz misvak ağız için temizleyicidir." (9)
Fahr-i Kainat Efendimizin gece, misvağı yanında olmaksızın yatmadığı, sabah kalkar kalkmaz ilk işinin dişlerin temizlemek olduğu nakledilir. (10) Bazı sahabiler, O'nun günde kaç defa dişlerini misvakladığını sayamadıklarını, söylemişlerdir (11)
Bütün bu hadisler ve sahabe uygulaması gösteriyor ki, diş temizliği yalnız abdest ve namaz, ya da Kur'an-ı Kerim okuma sırasında değil, sağlık açısından ve toplum içine çıkarken dikkat edilmesi gereken önemli bir temizlenme şeklidir. Misvak'ın bu genel temizlik yönünü dikkate alan İslâm bilginleri beş yerde, diş temizliğinin müstehap olduğuna dikkat çekmişlerdir. Bu beş yer şunlardır:
a) Dişler sararınca,
b) Ağzın kokusu değişince,
c) Uykudan kalkıldığında,
d) Namaza kalkılacağı zaman,
e) Abdest alırken.
Bunlara, Kur'an-ı Kerim okumak veya toplum huzuruna çıkmak için yapılacak diş temizliği de ilâve edilmiştir. (12)
Misvak âletinin aslı olan erâk ağacında, diş sağlığı bakımından faydalı olan florin maddelerinin bulunduğu, ağıza güzel bir koku verdiği ve mide için bir takım faydalarının olduğu belirlenmiştir.
Ancak misvakın bulunamaması halinde dişleri, İslâmî ölçülere uygun olarak hazırlanmış fırça ve diş macunu veya sabunla, bu da bulunamadığı takdirde parmaklarla oğuşturmak suretiyle ve suyla temizlemek gerekir.
Önce abdest ve namazla veya Kur'ân-ı Kerim okurken bedenimizin ve ağzımızın temiz olması ve toplum önüne çıkarken de, imanın belirtilerinden sayılan temizliğe dikkat edilmesi "Şüphesiz, Allah temizdir, temizliği sever" (13) hadisinde bildirildiği gibi, Hz. Allah'ın sevgisini celbeder.
Diğer yandan Müslüman bu yolla, koruyucu hekimlik bakımından, sağlığı için gerekliği tedbirleri de almış olur.
KAYNAKLAR
(1) İbn Mâce, Sünen, Tahâret, 289
(2) Ebî Dâvud, Sünen, Merâsil, S. 117
(3 Kenzü’l-Ummâl, 9, 26207
(4) Tirmizî, Sünen, Nikah 1080
(5) Ebî Dâvud, Sünen, Merâsil 117
(6) Bkz. Müslim, Sahih, Tahâre, 56; Ebû Dâvud, Sünen, Tahâre, 29; Tirmizi, Sünen, Edeb, 14; Nesai, Sünen, Zînet, 1; İbn Mâce, Sünen, Tahâre, 8; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 4, 264, 6, 138.
(7) Ahmet b. Hanbel, Müsned, 6, 272.
(
Müslim, Tahâre, 47, Müsâfirîn, 183,191; Ebû Dâvud, Tahâre, 30; Ahmed b. Hanbel, I, 275, 350, 5, 312.
(9) Buhâri, Sahih, Savm, 27; Nesai, Sünen, Tahâre, 4; İbn Mâce, Sünen, Tahâre, 7; Dârimi, Sünen, Vüdû, 19.
(10) Ebû Dâvud, Sünen, Tahâre, 30; Ahmed b. Hanbel, Müsned, I, 373; Dârimî, Sünen, Salât, 165.
(11) Ahmed b. Hanbel, Müsned, 3, 445-446.
(12) İbn Âbidin, Reddü'l-Muhtar, İstanbul 1984, I, 116; el-Fetâvâl-Hindiyye, Beyrut 1400/1980, I, 7.
(13) Tirmizî, Sünen, Edeb, 41.
www.bilgicagi.net