Gönderen Konu: Muhtasar kafiye  (Okunma sayısı 13080 defa)

0 Üye ve 1 Ziyaretçi konuyu incelemekte.

Çevrimdışı Tesniye

  • araştırmacı
  • ***
  • İleti: 395
  • Nişan aldık yıldızları..
Muhtasar kafiye
« : 29 Haziran 2009, 20:10:43 »

KELİMENİN KISIMLARI

İSİM, FİİL, HARF

İsmin Tarifi ve Hususiyetleri
Lam, Harfi Cer ve Tenvin’in dahil olması, İsmin Müsnedin ileyh ve
Muzaf olması

MUREBİN NEVİLERİ
    Müfret Munsarıf, Cemi Mükesseri Munsarıf
•   Haleti Raf’ı Zamme  
•   Nasbı Fetha
•   Cerri Kesre iledir. زيد – رجال  gibi.
    Gayrı Munsarıf.
•   Haleti Raf’ı Zamme
•   Nasbı ve Cerri Fetha iledir.
    Cem’i Müennes Salim
•   Haleti Raf’ı Zamme
•   Nasbı ve Cerri Kesre iledir.
    Esma-i Sitte-i Mu’telle.
•   Haleti Raf’ı ‘و’
•   Nasbı ‘ا’
•   Cerri ‘ي’iledir.
    Cemi Müzekker
•   Raf’ı    و-
•   Nasbı   ve   Cerri   ‘ي’   iledir.

GAYRI MUNSARIF İLLETLERİ (tarifi nedir?)
Adil, Vasıf, Te’nis, Maarife, Ucme, Cemi, Terkip, Elif Nun Zaide, Vezni Fiil.

GAYRI MUNSARIFIN MUNSARIF OLMA SEBEBLERİ
•   Şiir zarureti (İnzihaf, İnkisar, Kafiyeye riayet) Misalleri?
•   Tenasüb (سلاسلا واغلالا) gibi.








                                                              MERFUÂT
•   Raf alâmetleri nelerdir, ve nerelerde bulunurlar?
Mamül-ü Merfu'yu sayınız.

FAİLİN TARİFİ VE MEF’UL ÜZERİNE TAKADDÜM ETTİĞİ YERLER

1.   Fail ve Mefulde lafzen i’rab ve karine olmadığı zaman. (  نصرموسى عيسى) gibi.
2.   Fail Fiile muttasıl zamir olursa.  (نصرت زيدا – زيد نصر) gibi.
3.   Failin mef’ulu الا  dan sonra vaki olursa. ( ما ضرب زيد الا عمروا) gibi.
4.   Failin Mef’ulu الا manasından sonra vaki olursa. ( انما ضرب زيد عمروا) gibi

MEF’ULUN FAİL ÜZERİNE TAKADDÜM ETİĞİ YERLER

1.   Faile Meful zamiri bitiştiği zaman. (     ضرب زيدا غلامه   ) gibi.
2.   Fail الا  dan sonra vaki olursa.( ما ضرب عمروا الا زيد) gibi.
3.   Fail الا manasından sonra vaki olursa. (انما ضرب عمروا زيد ) gibi.
4.   Fail gayrı muttasıl olup, meful fiile muttasıl zamir olursa. (ضربك زيد ) gibi.

TENAZU NE DEMEKTİR, KAÇ YERDEDİR?

İki fiilin kendilerinden sonra gelen ismi zahirde amel etme hususundaki ihtilaflarıdır. Üç yerde olur.
1.   Failde ( ضرني واكرمنى زيد ) gibi.
2.   Mefulde (ضربتواكرمت زيدا ) gibi.
3.   Hem Failde hem de Mefulde olur. ( اكرمنى وضربت زيدا ) gibi.

MÜBTEDANIN TARİFİ NEDİR? HABER ÜZERİNE TAKADDÜM ETTİĞİ YERLER

1.   Mübteda sadrı kelam vaki olan şeye şamil olursa. ( من ابوك ) gibi
2.   Mübteda ve Haber Maarife olurlarsa.( زيد المنطلق ) gibi.
3.   Mübteda ve Haber Umumîlikte ve Hususîlikte müsavi olurlarsa.
 (افضل منك افضل منِّي ) gibi.
4.   Haber Mübteda için fiil olursa. ( زيد قام ) gibi.

HABERİN MÜBTEDA ÜZERİNE TAKADDÜM ETTİĞİ YERLER

1.   Müfret Haber sadrı kelam vaki olan şeye şamil olursa.( اين زيد ) gibi.
2.   Haber Mübteda’nın Mübteda lığını sahihleyici olursa. ( فى الدار رجل ) gibi.
3.   Mübteda’da Haberin Müteallıkı için zamir olursa.
 ( على التمرة مثلها زبدا ) gibi.
4.   Eğer Haberّ أن den haber olursa. ( عندىانك قاءم ) gibi.





HABERE  ف  NIN DUHULUNÜN CAİZ OLDUĞU YERLER

Kendisinde şart manası bulunan Mübtedalar. Bunlar kendisine fiil cümlesi veya zarf cümlesiyle sıla getirilmiş isimlerdir. Veya fiil ve zarf cümleleriyle sıfatlanmış nekrelerdir.
1.   Mübteda fille sılalanmış isim olursa.( الذى يأتينى فله درهم ) gibi.
2.   Mübteda zarf ile sılalanmış isim olursa. (الذى فى الدار فله درهم ) gibi.
3.   Mübteda fiil ile vasıflanmış nekre olursa. ( كل رجل يأتينى فله درهم ) gibi.
4.   Mübteda zarf ile vasıflanmış nekre olursa. (كل رجل يأتينى فله درهم ) gibi.

Tenbih: ليت  ve لعل  bil ittifak ف  nin duhulüne mani olurlar. Niçin?

MÜBTEDANIN TARİFİ VE HAZFİ

1.   Cevazen olur. (الهلال والله اى هذا الهلال والله ) gibi.
2.   Vucuben olur. Bu medih veya zem kasdıyla sıfat raf kılınarak  mevsufundan kesildiği zamandır. (الحمدلله اهلُ الحمد  اى هو-) gibi. Ve mahsus mahzuf bir mübtedanın haberidir diyenlere göre نعم الجل زيد / اى هو زيد  gibi.

HABERİN TARİFİ VE HAZFİ

    Cevazen olur. Bu durum mahzuf olan haberin makamına başka bir kelime kaim olmadığı zamandır. (خرجت فاذا السبع \ اى واقف ) gibi.

     Vucuben olur. Bu durum mahzuf olan haberin makamına başka bir kelime kaim olduğu zamandır. Bu da dört yerdedir.

•   لولا     dan sonra gelen Mübteda nın haberi, umumi fiillerden olursa vucuben hazf edilir, çünkü لولا nın cevabı haber makamına kaimdir. ( لولا زيد لكان كذا ) gibi. Mahzuf haber موجود lafzıdır.

•   Kendisinden sonra hal gelen ve faile veya mefule veya her ikisine birden nispet edilen, sureten mastar olan veya mastar tevilinde olan her Mübteda dır.
                    ( ضربى زيدا قائما\ اى حاصل قائما ) gibi.

•   Haberi mukarenet manası taşıyan ve üzerine مع manasındaki و’ile bir şey atfedilen her Mübteda dır.
    ( كل رجل وضيعته\ اى مقرون مع ضيعته ) gibi.

•   Haberi kasem kendisi Muksemun bih olan her Mübteda dır.
                    (لعمرك لافعلن كذا\ اى لعمرك قسمى ) gibi.



MENSUBÂT
•   Nasb alâmetleri nelerdir, ve nerelerde bulunurlar?
Mamül-ü Mensub'u sayınız.
MEF’ULU MUTLAK  tarifi nedir,kaç kısımdır?

1.   Tekit için olur. ( جلست جلوسا )gibi.
2.   Nev’i için olur. (جلست جِلسة  ) gibi.
3.   Adet için olur. (جلست جَلسة ) gibi.

MEF’ULU MUTLAK’IN FİİLİNİN HAZFİ

1.   Karine kaim olduğu zaman Cevazen hazfedilir.
(خير مقدم \ اى قدمت قدوما خير مقدم ) gibi. Bu misali izah ediniz.

2.   Vucuben olarak hazfedilir. Bu semaen ve kıyasen olmak üzere ikiye ayrılır
•   Semaen (سقيا اى سقاك الله سقيا = رعيا اى رعاك الله رعيا = خيبة اى خاب الرجل خيبة = جدعا اى جُدِع جدعا = حمدا اى حمدت حمدا = شكرا اى شكرت شكرا = عجبا اى عجبت عجبا
•   Kıyasen olur. Bu altı yerdedir. (Nurlu Minhalar)

1. Mef’ulu Mutlağın kendisinden haber olmayan isim üzerine dâhil olan nefi den veya nefi manasından sonra müsbet veya mükerrer olarak vaki olduğu yerde. ( ما انت الا سيرا اى تسيرسيرا  nefiyden sonra gelene misaldir.//    اىتسير سيرا-     انما انت سيرا nefiy manasından sonra gelene misaldir.// زيد سيرا سيرا اى يسير سيرا سيرا tekrar edilene misaldir.

2. Evvel geçen cümlenin manasının gayesini açıklamak için vaki olan mef’ulu mutlak .( فشدوا الوثاق فِاما َمنا بعدُ وامافداءً   gibi ibarenin aslı    ِاما تمنون منا بعدَ الشدِّ واما يفدون فِداءً  şeklindedir.

3. Azalarla yapılan bir iş olduğu halde kendisine bir şey benzetilsin diye mef’ulu mutlağın manasında olan bir isme ve o ismin sahibine şamil olan bir cümleden sonra vaki olan mefulü mutlak. (مررت بزيد فاذا له صوتٌ صوتَ حمارٍ ibarenin takdiri يصوت صوتَ حمارٍ şeklindedir.

4. Başkasına ihtimali olmayan bir cümlenin manası olarak vaki olan mefulü mutlak. له عليَّ الف درهمٍ اعترافاً  takdiri اعتَرفتُ اعترافا şeklindedir.

5. Başkasına ihtimali olan bir cümlenin manası olarak vaki olan mefulü mutlak.  زيد قاءم حقا takdiri حقَّّ حقا şeklindedir.

5.   Tesniye olarak vaki olan mefulü mutlak. لبَّيك – سعديك  gibi. Takdirleri. ُاِلبُّ لك البابين   ve اُسْعِدُك اِسْعادا بعدَ اسعادٍ şeklindedir.






MEFULÜ BİH’İN TARİFİ VE FİİLİNİN HAZFİ

Bazen Cevazen hazfedilir. Bu durum karine mevcut olduğu zamandır.
(من اضربُ sualine  زيدا diye cevap vermek gibi. Takdiri اِضربْ زيدا  şeklindedir.
Bazende Vucuben hazfedilir. Bu durum dört yerdedir.
1-   Semaen: اِمْرأ ونفسه   gibi takdiri اُترُكِ امْرأ ونفسه şeklindedir.
2-   Münadadır: يا زيدُ اى ادعو زيدا gibi.
3-   Tefsir şartı üzerine amili hazfedilen M.bih: زيدا ضربته gibi. Takdiri ضربت زيدا ضربته şeklindedir.
4-   Tahzirdir: Tahzir sakındırmak kaçındırmak demektir. اياك والاسد اى بعِّدْ نفسك من الاسد – الطريق الطريق اى اتَّقِ  gibi.

MÜNADANIN TARİFİ VE  İ’RABI

1.   Müfret maarife olan münada raf olduğu şey üzere mebnidir.
 يا زيدُ  -  يازيدان – يا زيدون   gibi.
2.   Kendisine Lam-ı İstiğase bitişen münada mecrurdur. يا لزيدٍ  gibi. Yardım talep etmek manasındadır.
3.   Kendisine Elif-i İstiğase bitişen münada fetha üzere mebnidir. يا زيداه  gibi ‘he’ harfi vakıf için eklenmiştir.
4.   Bunların dışında ise mensuptur. (mebni değil)! يا عبدَالله – يا رجلاً – يا طالعا جبلا  gibi.

ترخيم المنادى    MÜNADA’DA TERHİM

•   Münada’da terhim caiz olup gayrisinde ise zaruret halinde caiz olur. Terhim tahfif için yapılır. Üç şartı vardır.
1.   Münada; Muzaf, Müsteğase, Mendüp ve Cümle olmayacak.
2.   Üç harf üzerine zaid olan Alem olacak.
3.   Ta-i Te’nis li olacak. Misaller.  يا حارِ اى حارثُ – يا ثمو اى ثمودُ  gibi.

MEFULÜ FİH KAÇ ÇEŞİTTİR?

Mefulü Fih dört çeşittir. (Nasb olmasının şartı في  nin takdiridir.)
1.   Zarfı zamanı müphem صمت دهرا  gibi.
2.   Zarfı zamanı mahdut  افطرت اليومَ gibi.
3.   Zarfı mekanı müphem جلست خلفك   gibi.
(فوق- تحت- يمين- شمال- خلف- اَمام- وراء- يسار- لدى- دون  )
4.   Zarfı mekanı mahdut. Bu, في nin takdirini kabul etmez.
جلست فى المسجد  gibi.




MEFULÜ LEH DEN LAM’IN HAZFİ

(Nasb olabilmesinin şartı Lam’ın hazfidir.)
1.   Mefulü leh illetli fiil’in faili için iş olacak. Yani mefulü leh ile illetli fiilin faili aynı olacak.
2.   Mefulü leh illetli fiile vücutta yakın olacak. ضربتُ زيدا تأديبا – قعدت عن الحرب خُبْنًا  gibi.

MEFULÜ MEA’YA MİSAL

استوى الماء والخشبةَ- ما لك وزيدا gibi.


HAL’İN tarifi ve AMİLİ

1.   Fiil ضربت زيدا قاءماً
2.   Şibhi fiil زيد فى الدار قاءماً
3.   mana fiildir.هذا زيد قائماً gibi.

TEMYİZİN KISIMLARI (Temyizin tarifi ve amili nedir?)

1.   Ya lafızda mezkur olan zattan ibhamiyeti kaldırır. Bu Müfret miktar, Adet, Vezin veya Keyl dir.
 Bu durumda temyizin amili; ismi mübhem-i tâm'dır

•   Müfret miktara misal: عشرون درهما
•   Vezn’e misal: رطلٌ زيتاً
•   Keyl’e misal: قفزان برا gibi

2.   Yada lafızda mukadder zattan ibhamiyeti kaldırır. Bu ya cümle veya şibhi cümle veya izafet olur.
Bu durumda temyizin amili; fiil, şibhi fiil veya mana fiildir.

•   Cümleden ibhamiyetin kaldırıldığına misal: طاب زيد نفسا
•   Şibhi cümleye misal: زيد طيِّبٌ اباً
•   İzafete misal: عجبنى طيبه علما gibi.










MÜSTESNANIN İ’RABI (tarifi nedir?)

MÜSTESNANIN MENSUB OLDUĞU YERLER.

1.   Tam Muceb kelamda sıfatın gayrı olan الا  dan sonra vaki olursa.
      جاءنى القوم الا زيداً
2.   Müstesna, müstesna minh üzerine takaddüm ettiği zaman.
جاءنى الا زيداً القوم    
3.   Müstesna İstisna-i munkatı olduğu zaman. ما فى الدار احد الا حمارا
4.   Müstesna خلا- عدا- ما عدا- ما خلا- ليس- لا يكون den sonra vaki olursa.
 Bu dört maddede nasb vaciptir.

NASBIN CAİZ OLUP BEDELİN TERCİH EDİLDİĞİ YER.

•   Gayrı muceb kelamda, müstesna minh mezkur olduğu halde الا dan sonra vaki olan müstesnada nasb caiz ancak müstesna minh’den bedel muhtardır. ما فعلوه الا قليلٌ او قليلاًً gibi.

MÜSTESNANIN, AMİLİN HASEBİ ÜZERE İ’RABLANMASI.

    Gayrı muceb kelamda müstesna minh gayrı mezkur olduğu zaman.
 الا زيدٌ       ما ضربنى

TENBİH: Her ne zaman ki müstesna minh’in lafzından bedel caiz olmasa mahallinden bedel yapılır. ما جائنى من احدٍ الا زيدٌ  gibi.

SIFAT KAÇ ÇEŞİTTİR? MEVSUFA TABİ OLDUĞU HUSUSLAR

•   Sıfat ya Mevsufun haliyle hallenir ki bu on yerdedir. Raf, Nasb, Cer, Maarife, Nekre, Müfret, Tensiye, Cemi, Müzekker, Müenneslikte.

•   Yada Mevsufun Müteallıkı nın haliyle hallenir ki bu da beş yerdedir. Raf, Nasb, Cer, Maarife, Nekrelikte.

SIFATIN FAİDELERİ

•   Nekrede Hususilik
•   Marifede İzah
•   Mücerret Sena veya Zem için kullanılır.
•   Tekit için kullanılır.






TEKİD’İN KISIMLARI    İki kısımdır.

1.   Tekidi Lâfzî / Lafzın tekrarıyla olur. جائنى زيد زيد gibi.
2.   Tekidi Manevî / Sayılı ve belli lafızlarla olur. نفسه- عينه- اجمع- اكتع- ابصع- كله- كلاهما gibi. Misal: فسجد الملائكة كلهم اجمعون gibi.

BEDEL (tarifi nedir?)

Bedel dört çeşittir.
1.   Bedeli Kül Minel Kül / جائني زيد اخوك  gibi.
2.   Bedeli Baaz Minel Kül / ضربت زيدا رأسه  gibi.
3.   Bedeli İştimal / سُلِبَ زيد ثوبه  gibi.
4.   Bedeli Galat / رأيت زيدا حمارا  gibi.
5.   
MECRURÂT
Mamül-ü Mecruru sayınız.
Cer alâmetleri nelerdir, ve nerelerde bulunurlar?


المبنى  MEBNİ BAHSİ (tarifi nedir?)

 (Lakapları: Zamme – Fetha – Kesre’dir.)
MEBNİ ASILLAR

1- Harf   2- Fiili Mazi   3- Emir bi gayrı Lam   4- Cümle

MEBNİ ARIZI LÂZIMLAR

Muzmerat:   ضربتُ الى ضربنَ   // انا الى هنَّ  // ضربنى الى ضربهنَّ // اياىَ الى اياهنَّ // لى الى لهُنَّ //
Esma-i İşaret:  ذاك - ذاكما - تاك – تاكما- اولاءك
Mevsulât:  الذى – اللذان - التى - اللتان – ما – من – اىُّ

Esma-i Ef’al:  Bazıları Emir manasındadır. رُويْدَ زيدا اى امهله     gibi.
Bazıları Mazi manasındadır.  هيهات زيد اى بعد  gibi.

Esvat: كل لفظ حكي به صوتٌ او صُوِّتَ به للبهاءم فالاول كغاقٍ والثانى كنَخِّ

Mürekkebat: كل اسم من كلمتين ليس بينهما نسبت كخمسةَ عشرَ و بعلبكَّ

Bazı Zuruf: 1- İzafetten kesilen zarflar. قبلُ وبعدُ   gibi. 2- Mekan için olan حيث ve hem zaman hem mekan için olan اذا   gibi. 3- Mazi için olan  اذ gibi.
 4متى -  -       مذ- منذ-   اين - أنىَ  gibi .



ZAMİRLER KAÇ ÇEŞİTTİR?

Beş çeşittir.
1.   Zamiri Merfu Muttasıl.  ضربتُ الى ضربن
2.   Zamiri Merfu Munfasıl.  انا الى هنّ
3.   Zamiri Mensubu Muttasıl.  ضربنى الى ضربهن
4.   Zamiri Mensubu Munfasıl.  اياى الى اياهن
5.   Zamiri Mecruru Muttasıl.  لى الى لهن

ZAMİRİ MUTTASILIN ÖZÜRLENDİĞİ VE MUNFASILIN GETİRİLDİĞİYERLERİ MİSALLERİYLE VE SEBEBLERİYLE BERABER SAYINIZ SAYINIZ
- Altı yerde zamiri muttasıl getirilemez.  Bu sebeble munfasıl getirilir.
   1- Zamir amili üzerine takaddüm ederse munfasıl getirilir. Çünkü ittisal ahire olur. Misal: اياك ضربتُ gibi.
   2- Bir gaye sebebiyle fasıl yapıldığı zaman munfasıl getirilir. Çünkü infisal, ittisale zıttır. Misal: ما ضربك الا انا gibi.
   3- Zamirin amili hazfedildiği zaman, zamir munfasıl getirilir. Çünkü ittisal için bir şey kalmamıştır. Misal: اياك والشرَّ gibi.
   4- Amil manevî olursa zamir munfasıl getirilir. Çünkü lafzın manaya ittisali mümtenidir. Misal: انا زيدٌ gibi.
   5- Amil harf olduğu halde zamir merfu olursa munfasıl getirilir. Çünkü merfu zamir harflere bitişmez. Misal: ما انتَ قائما gibi.
   6- Başkasına ait olan sıfat, zamire isnat edilirse munfasıl getirilir. Çünkü munfasıl getirilmezse bazı durumlarda iltibas olur.
 Misal: هند زيد ضاربته هى gibi.

ZAMİRİ FASIL NEDİR?

Zamiri fasıl, haberin sıfatla karıştırılmaması için, Mübteda ile Haber arasına giren Merfu Munfasıl Sığadır. Yani هو .
Zamiri faslın şartları:      1- Haberin Maarife olması.زيد هو العالم                                     2- من  ile kullanılan ismi tafdil olması.زيد هو افضل من عمروٍ   gibi.

NUNU VİKAYE NEDİR, HANGİ FİİLLERE GETİRİLİR?

ZAMİRİ ŞAN VE ZAMİRİ KISSA NEDİR?

Cümleden önce gelen ve kendisinden sonraki cümle ile tefsir olunan gaip zamirdir. Müzekker ise ‘Şan’ denilir.قل هو الله احد  gibi. Müennes ise ‘Kıssa’ denilir. فانها لاََتَعْمَى الابصارُ gibi.

   İSMİ İŞARET VE İSMİ MEVSÜLLERİ SAYINIZ. TARİFLERİNİ
OKUYUNUZ.

   ELİF-LAM'IN SILASI NEDİR?

الذى  İLE HABER VERMEYİ ANLATINIZ VE MİSAL VERİNİZ.

MARİFELER
1.   Muzmerat  2- Alem  3- Mübhemat  4- Muarraf Bil-Lam
5- Bunlardan birine muzaf olan  6- Muarraf bin-Nida.

ESMA-İ ADEDİN MÜMEYYİZLERİ
•   3  ten  10’a kadar Mecmuu Mecrur. جائنى ثلاثة ُ رجالٍ
•   11 den 99’a kadar Müfredi Mensub.جائنى خمسةَََََََََ عشرَ رجلاً
•   الف ve tesniyesi olan ( الفان ) ve cemisi olan (الوفٌ – اَلآفٌ ), مأةٌ ve tesniyesinin  temyizi Müfredi Mecrurdur. جائنى الفان رجلٍ gibi.

İSMİ FAİLİN AMEL ETME ŞARTLARI
•   Hal ve İstikbal manasında olacak.
•   Sahibine(yani, müptedaya veya mevsufuna veya zil hale) veya hemze-i istifham'a veya harfi nefî'ye itimat edecek.
زيد ضارب ابوه – جاء الضارب ابوه – جاء رجل ضارب ابوه gibi.

الفعل   FİİL BAHSİ
الفعل ما دل على معنى فى نفسه مقترن باحد الازمنة الثلاثة

FİİLE HAS OLAN ŞEYLER
قد       س- سوف- nin  ve cezmedicilerin, sakin olduğu halde ta-i tenis’in katılması, فعلتَِ ُ nin ta’sı yani harekeli bariz zamiri merfu muttasılların katılması fiilin özelliklerindendir.
MUZARİYİ NASB EDENLER
ان – لن- كى- اذن  den sonra fiili muzari nasb olur.

أنْ  ’ “En”  İN GİZLENDİĞİ YERLER:
   حتى  dan sonra. سرت حتى ادخلها gibi. Fakat önüne حتى kelimesi gelen fiili muzari ile tahkiki olarak veya hikaye yoluyla hal zamanı murat edilecek olursa o takdirde حتى ibtita için olur ki muzari Raf okunur, حتى  nın makablinin mabadına sebeb olması vacip olur. مرض فلان حتى لايرجونه  gibi.
   لام كى  den sonra. اسلمتُ لادخلَ الجنة gibi.
   لام جحود  dan sonra. Bu Lam menfi olan كان nin haberine nefyi tekit için gelen Lamdır. وما كان الله ليعذبَهم  gibi.
   ف   den sonra. Bunun iki şartı vardır. 1- ف  nın makablinin mabadına sebeb olmasıdır. 2- ف  den önce Emir, Nehiy, İstifham, Nefi, Temenni veya Arz’dan biri bulunmalıdır. زرنى فاكرمَك gibi.
   و   dan sonra. Bununda iki şartı vardır. 1- و   dan öncekinin  و   dan sorası ile zaman itibarıyla beraber olmasıdır. 2- ف  için söylenen ikinci şarttır. زرنى واكرمَك gibi.
او   den sonra.  Bu الى ان veya الا ان  manasında olmak şartıyla muzariyi nasb eder. لألْزِمَنَّكَ  او تعطيَنى حقى  اى الى ان




MUZARİYİ CEZMEDENLER

Fiili Muzari لم – لما – لام الامر – لا فى النهى  ve Mücazât Kelimeleri denilen  ان – مهما – اذما – حيثما – اين – متى – ما – من – اىٌ – أنَّى kelimeleri ile meczum olur. لم يلدْ و لم يولدْ  gibi.

Mucâzât kelimeleri iki fiile dahil olurlar. Bu fiiller Şart ve Ceza diye isimlendirilirler. Her zaman şart cezadan önce gelir.  ان تزرْنى ازرْك gibi.

إنْ ‘İN MUKADDER OLUP MUZARİYİ CEZM ETTİĞİ YERLER

Emir’den sonra  زرنى اكرمْك                    takdiri: ان تزرْنى اكرمْك
Nehiy’den sonraلاتفعلِ الشرّ يكن خيرا لك     takdiri: ان لم تفعلْه يكن خيرا لك
İstifham’dan sonra   هل عندكم ماءٌ اشربْه   takdiri:ان يكن عندكم ماءٌ اشربْه
Temenni’den sonraليت لى مالا اُنفِقْه          takdiri:ان يكن لى مالٌ أُنفقْه
Arz’dan sonraالا تنزلُ تصبْ خيرا                takdiri:ان تنزلْ تصبْ خيرا

Buralarda ان in mukadder olması zikredilen şeylerden sonra gelen muzariye makablinin sebeb olması kast edildiği zamandır.

MÜTEADDİ FİİL KAÇ ÇEŞİTTİR?
Üç çeşittir
•   Bir mefule müteaddi olanlar  ضرب
•   İki mefule müteaddi olanlar  اعطى - علم
•   Üç mefule müteaddi olanlar    - ارى – انبأ – نبأ – خبّر – اخبر – حدّث -  اعلم

افعال القلوب    EF’ÂLİ KULUB (tarifi nedir?)

ظننت – حسبت -  خلت – زعمت – علمت – رايت – وخدت
Bu fiillerin Efali Kulub diye isimlendirilmelerinin sebebi, sâdır olmalarında zahiri olan azalara ihtiyaç duyulmayıp akıl kuvveti ile sâdır olmalarıdır.
•   Bunlar Cümle-i İsmiyye üzerine dahil olurlar.
•   Verilen haberin zan mı yoksa kesin mi olduğunu beyan için gelirler.
•   İsim Cümlesinin her iki cüzünü meful almakla nasb ederler.
•   Mefullerinden biri zikredilince diğerinin de zikri vacib olur.
•   Mefullerini tevassut ederlerse veya muahhar olurlarsa İlğa caiz olur.
زيدٌ ظننت عالمٌ   -   زيدٌ عالمٌ ظننت  gibi.
•   İstifhamdan, Nefiden, ve ibtida lam’ından sonra vaki olurlarsa Tâlik edilirler.علمت أزيدٌ عندك ام عمروٌ    gibi.

TENBİH:    الالغاء   İlğa; Hem lafzen hem de manen amelin iptali demektir.
التعليق                      Tâlik; Sadece lafzen amelin iptalidir.






افعال الناقصة    EF’ÂLİ NÂKISA (tarifi nedir?)

Nakıs Fiiller, failin bir sıfatı taşıdığını sabitleştirmek için vaz edilmişlerdir.
Bunlar : كان – صار-  أصبح – أمسى – أضحى – بات – آض – عاد – غدا – راح – مازال – مانْفك – مافتئ – مابرح – مادام – ليس  fiilleridir.
•   Nakıs fiiller, Mübteda Haber üzerine dahil olurlar.
•   Kendi manalarının hükmünü habere taşırlar.
•   Raf ettiklerini isim, nasb ettiklerini haber alırlar.
•   Haberlerinin isimleri üzerine takdimleri caizdir.
كان اللهُ عليما حكيما -    كان زيدٌ قائما

افعال المقاربة    EF’ÂLİ MUKÂREBE (tarifi nedir?)

عسى – كاد – كرِب – جعل – أخذ – طفِق - اوشك

Hakikatte bunlarda Nakıs fiillerdendir. Bunları كان ve kardeşlerinden ayıran en mühim husus, bu nakıs fiillerin haberlerini meydana getiren kısım daima Muzari bir fiil cümlesi olmasıdır. Halbuki gerek إن ve kardeşlerinin gerekse كان ve kardeşlerinin haberleri Muzari bir fiil cümlesi olabileceği gibi müfret, Şibhi cümle, isim cümlesi veya maziyle başlayan fiil cümlesi olabilir.

Bunlar cümledeki manaları itibariyle üç sınıftırlar.
1.   Ef’âli Mukârebe: Yaklaşma manasında olan nakıs fiiller  كاد\يكاو – اوشك\يوشِك – كرب  gibi.
2.   Ef’âli Recâ: Umut –Ümit manasında olan nakıs fiiller عسى – حرى – اخلولق
3.   Ef’âli Şurû’ Başlama manasında olan nakıs fiiller اخذ – بدأ – شرع – جعل – أنشأ – طفِق – علِق – هبَّ  gibi.

فعلا التعجب      TAACCÜB FİİLLERİ

•   Taaccübün inşası için vaz edilmişlerdir.
•   İki sigası vardır. 1- ماافعله      2-  افعل به
•   Gayrı mutasarrıftırlar.
•   Ancak ismi tafdilin bina edildiği fiillerden bina edilirler, çünkü tekit ve mübalağa hususunda ismi tafdil gibidirler.











افعال المدح والذمِّ     MEDİH VE ZEM FİLLERİ

Bunların meşhurlarıبِءْسَ    ve  نِعْمَ  kelimeleridir. Ayrıca  ساء – حبَّذا -   kelimeleri de bu kısımdandır
Medih ve Zemm’in inşası için vaz olunmuşlardır.
بِءْسَ    ve  نِعْمَ  nin amel etme şartı, Failin Lam ile Marife olmasıdır.
 نعم الرجل زيد
Veya Fail Lam ile Marife olan bir kelimeye muzaf olmalıdır. نعم صاحب الرجل زيد
Veya fail mensub bir nekre ile temyiz edilmiş zamir olmalıdır.  نعم رجلا اى نعم هو رجلا
Veya fail olan zamir ما lâfzı ile temyiz edilir. فنِعِمَّا هى  gibi. Bu  نعم شيأ هى  demektir.
Failden sonra gelen mahsusun Bil Medih veya Zemm’dir.  نعم الرجل زيد  gibi.
Bazen Mahsus öne geçer  نعم الرجل   زيد gibi.
Mahsus Mübtedadır, kendisinden önce gelen ise haberdir.
Fail ile Mahsus birbirlerine mutabakat ederler.
حبذا  fiilinin faili ذا lafzıdır.  ذا  lafzında değişiklik olmaz.   حبذا  dan sonra Mahsus vardır. حبذا الزيدان – الزيدون – هند    gibi.



الحروف   HARFLER:

ما دل على معنى فى غيره

الحروف الجارة  HARFİ CERLER

Fiil veya fiil manasında olan şeyi kendilerinden sonra gelen isme ulaştırmak için vaz edilen harflerdir.

Bunlar meşhur kavle göre yirmi tanedir.

ب – من – الى – عن – على – لام – فى – ك – حتى – ربّ – واو القسم – تاء القسم – حاش – مذ –منذ – خلا – عدا -  لولا – كيمه – لعل  harfleridir.
•   ب  İlsak içindir. Ya hakikidir. بزيد داءٌ  yada mecazidir. مررت بزيد  gibi.
•   من İbtida içindir. Ya mekanda olur (Bil İttifak) سرت من البصرة gibi, veya zamanda olur صمت من يوم الجمعة (Kûfelilere göredir) gibi.
•   الى İntiha-İ Gaye içindir. Mekanda olur خرجت الى السوق gibi. Zamanda olur اتمّوا لصيام الى الليل gibi.
•   عن Bu’ud ve Mucavezet içindir. رميت السهم عن القوس  ve اخذتُ عنه العلم gibi.
•   على İstilâ’ içindir. وعلى الفلك  ve او اجد على النار هدىً gibi.
•   لام Ta’lil için olur. ضربت للتأديب  ve  خرجت لمخافتك gibi.
•   فى Zarfiyet içindir.  الماء فى الكوز  و الناخات فى الصدق gibi.
•   ك  Teşbih içindir. زيد كالاسد gibi.
•   حتى İntiha-İ Gaye içindir.  الىile حتى arasıdaki farklar : 1. حتى nın Mecruru ancak ismi zahir olur. الى nın Mecruru zamirde olabilir. 2. حتى nın mabadinin makabline dahil olması şarttır.  الى da bu şart değildir. اكلت السمكة حتى رأسها gibi.
•   رب  Asıl itibarıyla taklil (azlık) için vaz olunmuş ise de daha sonra teksir (çokluk) manasında isti’mâli çok ulunca hakikata takarrub etmiştir. Hatta mana-yı taklil’de isti’mali o kadar kalil’dir ki karineye muhtaç mecaz gibi olmuştur.
•   واو القسم  İsmi zahir’e mahsustur. İsti’mali çok olduğundan fiili daima mahzuftur.
•   تاء القسم  Lafza Celâle mahsustur.
•   حاش  İstisna içindir. İki vecih üzere isti’mal olunur. 1- harfi cer olarak.  2- fiil olarak.
•   مذ ve منذ    Zamanı Mazi’de من manasındadırlar. İki vecih üzere isti’mal olunurlar. 1- harfi cer olarak.  2- isim olarak.
•   خلا  ve  عدا Bunlar da istisna içindir. İki vecih üzere isti’mal olunurlar. 1- Harfi cer olarak 2- Fiil olarak Nasb ameli yaparlar.
•   لولا  Bu her zaman değil bilakis kendisine zamir muttasıl olursa Harfi cer’dir.
•   كى   Ta’lil manasınadır ve ancak kendisine Ma-i İstifhamiye dahil olursa cer eder. كيمه gibi.

Tenbih: Ma-i İstifhamiye üzerine harfi cer dahil olursa Ma’nın Elif’i hazfolunur. Sebebi: Ma-i Mevsul’e ve Ma-i Mevsuf’e karışmasın diyedir.

•   لعل  Bu Terecci (Ümit) manasındadır. Ancak Harfi Cer olması Müttefekun Aleyh olmayıp ŞAZ’dır. Cer etmesi sadece Ukayl lugatındadır.


الحروف المشبهة بالفعل    FİİLE BENZEYEN HARFLER

إن – أن – كأن – لكن – ليت – لعل   Kelimeleridir.

•   أن  Hariç, bu kelimeler için sadrı kelam vardır.
•   Bu harflere ما ‘i Kaffe dahil olur, bu sebeble amelden kesilirler. إنما زيدٌ قائمٌ gibi. Böylelikle bu harfler fiil üzerine de dahil olurlar. إنما ضرب زيدٌ  gibi.


ان  MADDESİNİN MEKSUR OKUNDUĞU YERLER

1.   İbtida-i Kelamda إِن زيدا قائمٌ
2.   Kasemin cevabındaواللهِ إِن زيدا قائمٌ
3.   Sıla makamında واَتَيْناَه من الكُنُوزِ ما إن مفاتحه
4.   İsmi Ayn’dan haber makamındaزيدٌ إنه قائمٌ
5.   Haberine Lam-ı İbtida dahil olan cümle makamında علمتُ إن زيدا لقائم
6.   Zan manasında olmayan ‘kavil’maddesinden sonraقُلْ إن اللهَ تعالي واحدٌ
7.   Hatta’yı İbtidaiyye’den sonraأتَقولُ ذالك حتي إنّ زيدا يقوله
8.   Tasdik harflerinden sonraنَعَمْ إن زيدا قائمٌ
9.   İftitah harflerinden sonra ألآ إن زيدا قائمٌ
10.   Vav-ı Haliye’den sonraوإن فريقا من المؤمنون لكارهون    gibi.

ان  MADDESİNİN MEFTUH OKUNDUĞU YERLER

1.   Fail makamında  بَلَغَنِى أنك قاءمٌ
2.   Meful makamındaعلمتُ أن زيدا قاءمٌ  
3.   Mübteda makamındaعِنْدِى أنك قاءم  
4.   Muzafun İleyh makamındaإجْلِسْ حيثُ أن زيدا جالسٌ  
5.   لو den sonraلو أنك قاءم لكان كذا  
6.   لولا dan sonraلولا أنك ذاهب لكان كذا  
7.   Ma-i Mastariyye-i Tevkıtiyye’den sonraاِجْلسْ ما أن زيداقاءمٌ  
8.   Harfi cerlerden sonra  عَجِبْتُ مِن أنك قاءم  
9.   Hatta- i Atıfa’dan sonraعَرَفْتُ اُمُورَكَ حتى أنك صالحٌ  
10.   مذ  ve منذ  den sonraما رأيته مذ أنك قاءمٌ    gibi.

ان  MADDESİNİN MEKSUR ve MEFTUH OKUNMASININ CAİZ OLDUĞU YERLER
1.   Fa-i Cezaiyye’den sonra vaki olduğunda مَن يكرمْنِى  فاَِنِى اُكْرِمُهُ
2.   İza-i Müfacae’den sonra vaki olduğundaمَنْ يُكْرِمْنِى اٍذاً اَِنِى اُكْرِمُهُ   gibi.


الحروف العاطفة ATIF HARFLERİ

Atıf lugatte meylettirmek demektir. Bu harfler matufu matufun aleyh’e meylettirdiğinden Atıf harfleri denilmiştir.
   Bunlar
   و – ف – ثم – حتى – او – إما – ام – لا – بل – لكنْ  harfleridir.

حروف التنبيه     TENBİH (UYARMA) HARFLERİ

الآ – أما – ها  Harfleridir.
الآ زيدٌ قاءمٌ – أمَا زيدٌ قاءمٌ – ها زيدٌ قاءمٌ  gibi.

NİDA HARFLERİ
يا – ايا – هيا – اى – أ    harfleridir.
يا  Hem uzak hem yakın için kullanılır.
ايا ve هيا Uzak için kullanılırlar.
اى Yakın içindir.
أ Daha da yakın içindir.

حروف الإيجاب  İCAB HARFLERİ
نعم – بلى – إِىْ – أجَلْ – جَيْرِ – إن  kelimeleridir.    
نعم = Kelimesi kendisinden önce geçen şeyi doğrular.
بلى = Kelimesi nefyi müsbet yapmak içindir.
إِىْ = Kelimesi istifhamdan sonra isbat içindir. Ve kendisine kasem lazımdır.
أجَلْ – جَيْرِ – إن  Kelimeleri haber vereni tasdik etmek içindir.



حروف الزيادة  ZAİD HARFLER

   إنْ – أنْ – ما – لا – مِنْ – ب – ل  Harfleridir.

إنْ   - Harfi Ma-i Nafiye ile beraber nefyi tekit için ziyade edilir. ما إنْ رأيْتُ زيداً
 أنْ  - Harfi لما  ile beraber ziyade edilir.فلما أنْ جاء البشيرُ  gibi. Ve لو  ile kasem arasında ziyade edilir. واللهِ أنْ لوقام زيدٌ قمتُ  gibi.
 ما  - Harfi إذا ile beraber ziyade edilir. إذاما تَخرجْ أخْرُجْ  . ve متى ile ziyade edilir. متى ما تذْهبْ أذْهبْ  .
 لا   -  Kelimesi nefiden sonra olan atıf vav-ı ile beraber ziyade edilir. ما جاءنى زيدٌ ولا عمروٌ .                       غير المغضوب عليهم ولا الضالين  gibi. Ve En-i Mastariye’den sonra ziyade edilir. ما منعك أن لا تسجد  gibi.


حرفا التفسير  TEFSİR HARFLERİ

1.   أىْ  جاءنى زيد اى ابوك = gibi.
2.   أنْ =  Kavil manası olan fiilden sonra gelir. وناديناه أنْ يا إبراهيم  gibi.


حروف المصدر  MASTAR HARFLERİ
ما – أنْ – أنّ  Harfleridir.
ما  ve أنْ Harfleri fiile mahsusturlar. اعجبنى أنْ خرجتَ   gibi. Yani خروجك  demektir.
أنّ  İsim cümlesine mahsustur. اعجبنى أنكَ قاءم  gibi. Yani اعجبنى قيامك

حروف التحضيض  TEŞVİK HARFLERİ
هلا – ألا – لولا – لوما  Kelimeleridir. Bu kelimeler için sadrı kelam vardır.

حرف التوقع TEVAKKU (BEKLENTİ) VE TAKRİB (YAKLAŞTIRMA) HARFİ

قد  Harfidir. Muzari fiilde tahkik manasıyla beraber taklil manasını ifade etmek için gelir. إن الكذوب قد يصدق gibi.
Mazide takrib manası verir. قد قامت الصلاة  gibi.

حرفا الإستفهام  İSTİFHAM HARFLERİ

İstifham için iki harf vardır. Hemze ve هل     harfi.
Bunlar için sadrı kelam vardır.

حروف الشرط  ŞART HARFLERİ

إنْ – لو – اَما  Harfleridir. Bunlar için sadrı kelam vardır.



حرف الردع  MEN VE ZECR HARFİ

كلا  Lafzıdır. Mesala bir şahsa فلانٌ يُبْغِضُكَ  dediğin zaman, o kişi de sana ret olarak  كلا  der. Yani senin dediğin gibi değil demek ister.
Bazen de حقاً  manasında gelir. كلا إن الإنسان ليطغى  gibi.


تاء التأنيس   TE’NİS TA’SI

Sakin olan te’nis ta’sı müsnedin ileyhin müennesliğini ifade için mazi fiiline katılır.
   Şayet müsnedin ileyh müennesi gayri hakiki olan ismi zahir olursa Ta-i Te’nis’i getirme hususunda muhayyersin.



TENVİN
Beş kısımdır.
1.   Tenvini Temekkün: Bir ismin mureblikte kökleştiğini ifade eder.
2.   Tenvini Tenkir: Nekre ile Marifenin arasını ayırır.
3.   Tenvini Ivaz: Muzafun İleyh’ten ıvaz olarak gelir.
4.   Tenvini Mukabele: Cemi Müzekker Salimin Nununa mukabil getirilir.
5.   Tenvini Terennüm: Şiirleri güzelleştirmek içindir.






تَمّتْ بعون الله تعالى


KAYNAK: SADAKAT FORUM


Ezeli sırları ne sen bilirsin ne de ben
Bu muammayı ne sen okuyabilirsin ne de ben
Perde ardında sen ben dedikodusu var amma.
Perde kalktı mı ne sen kalırsın ne de ben..
<< Lüzumsuz Konular Atlası >>

Çevrimdışı tercüman

  • araştırmacı
  • ***
  • İleti: 489
Ynt: Muhtasar kafiye
« Yanıtla #1 : 29 Haziran 2009, 20:12:24 »
Hocam Allah razı olsun.
All I know is that I know nothing.
Tüm bildiğim hiçbir şey bilmediğim.
-Sokrates-

Çevrimdışı murib

  • Yeni üye
  • *
  • İleti: 1
Ynt: Muhtasar kafiye
« Yanıtla #2 : 15 Mart 2011, 12:12:38 »
KELİMENİN KISIMLARI

İSİM, FİİL, HARF

İsmin Tarifi ve Hususiyetleri
Lam, Harfi Cer ve Tenvin’in dahil olması, İsmin Müsnedin ileyh ve
Muzaf olması

MUREBİN NEVİLERİ
    Müfret Munsarıf, Cemi Mükesseri Munsarıf
•   Haleti Raf’ı Zamme   
•   Nasbı Fetha
•   Cerri Kesre iledir. زيد – رجال  gibi.
    Gayrı Munsarıf.
•   Haleti Raf’ı Zamme
•   Nasbı ve Cerri Fetha iledir.
    Cem’i Müennes Salim
•   Haleti Raf’ı Zamme
•   Nasbı ve Cerri Kesre iledir.
    Esma-i Sitte-i Mu’telle.
•   Haleti Raf’ı ‘و’
•   Nasbı ‘ا’
•   Cerri ‘ي’iledir.
    Cemi Müzekker
•   Raf’ı    و-
•   Nasbı   ve   Cerri   ‘ي’   iledir.

GAYRI MUNSARIF İLLETLERİ (tarifi nedir?)
Adil, Vasıf, Te’nis, Maarife, Ucme, Cemi, Terkip, Elif Nun Zaide, Vezni Fiil.

GAYRI MUNSARIFIN MUNSARIF OLMA SEBEBLERİ
•   Şiir zarureti (İnzihaf, İnkisar, Kafiyeye riayet) Misalleri?
•   Tenasüb (سلاسلا واغلالا) gibi.








                                                              MERFUÂT
•   Raf alâmetleri nelerdir, ve nerelerde bulunurlar?
Mamül-ü Merfu'yu sayınız.

FAİLİN TARİFİ VE MEF’UL ÜZERİNE TAKADDÜM ETTİĞİ YERLER

1.   Fail ve Mefulde lafzen i’rab ve karine olmadığı zaman. (  نصرموسى عيسى) gibi.
2.   Fail Fiile muttasıl zamir olursa.  (نصرت زيدا – زيد نصر) gibi.
3.   Failin mef’ulu الا  dan sonra vaki olursa. ( ما ضرب زيد الا عمروا) gibi.
4.   Failin Mef’ulu الا manasından sonra vaki olursa. ( انما ضرب زيد عمروا) gibi

MEF’ULUN FAİL ÜZERİNE TAKADDÜM ETİĞİ YERLER

1.   Faile Meful zamiri bitiştiği zaman. (     ضرب زيدا غلامه   ) gibi.
2.   Fail الا  dan sonra vaki olursa.( ما ضرب عمروا الا زيد) gibi.
3.   Fail الا manasından sonra vaki olursa. (انما ضرب عمروا زيد ) gibi.
4.   Fail gayrı muttasıl olup, meful fiile muttasıl zamir olursa. (ضربك زيد ) gibi.

TENAZU NE DEMEKTİR, KAÇ YERDEDİR?

İki fiilin kendilerinden sonra gelen ismi zahirde amel etme hususundaki ihtilaflarıdır. Üç yerde olur.
1.   Failde ( ضرني واكرمنى زيد ) gibi.
2.   Mefulde (ضربتواكرمت زيدا ) gibi.
3.   Hem Failde hem de Mefulde olur. ( اكرمنى وضربت زيدا ) gibi.

MÜBTEDANIN TARİFİ NEDİR? HABER ÜZERİNE TAKADDÜM ETTİĞİ YERLER

1.   Mübteda sadrı kelam vaki olan şeye şamil olursa. ( من ابوك ) gibi
2.   Mübteda ve Haber Maarife olurlarsa.( زيد المنطلق ) gibi.
3.   Mübteda ve Haber Umumîlikte ve Hususîlikte müsavi olurlarsa.
 (افضل منك افضل منِّي ) gibi.
4.   Haber Mübteda için fiil olursa. ( زيد قام ) gibi.

HABERİN MÜBTEDA ÜZERİNE TAKADDÜM ETTİĞİ YERLER

1.   Müfret Haber sadrı kelam vaki olan şeye şamil olursa.( اين زيد ) gibi.
2.   Haber Mübteda’nın Mübteda lığını sahihleyici olursa. ( فى الدار رجل ) gibi.
3.   Mübteda’da Haberin Müteallıkı için zamir olursa.
 ( على التمرة مثلها زبدا ) gibi.
4.   Eğer Haberّ أن den haber olursa. ( عندىانك قاءم ) gibi.





HABERE  ف  NIN DUHULUNÜN CAİZ OLDUĞU YERLER

Kendisinde şart manası bulunan Mübtedalar. Bunlar kendisine fiil cümlesi veya zarf cümlesiyle sıla getirilmiş isimlerdir. Veya fiil ve zarf cümleleriyle sıfatlanmış nekrelerdir.
1.   Mübteda fille sılalanmış isim olursa.( الذى يأتينى فله درهم ) gibi.
2.   Mübteda zarf ile sılalanmış isim olursa. (الذى فى الدار فله درهم ) gibi.
3.   Mübteda fiil ile vasıflanmış nekre olursa. ( كل رجل يأتينى فله درهم ) gibi.
4.   Mübteda zarf ile vasıflanmış nekre olursa. (كل رجل يأتينى فله درهم ) gibi.

Tenbih: ليت  ve لعل  bil ittifak ف  nin duhulüne mani olurlar. Niçin?

MÜBTEDANIN TARİFİ VE HAZFİ

1.   Cevazen olur. (الهلال والله اى هذا الهلال والله ) gibi.
2.   Vucuben olur. Bu medih veya zem kasdıyla sıfat raf kılınarak  mevsufundan kesildiği zamandır. (الحمدلله اهلُ الحمد  اى هو-) gibi. Ve mahsus mahzuf bir mübtedanın haberidir diyenlere göre نعم الجل زيد / اى هو زيد  gibi.

HABERİN TARİFİ VE HAZFİ

    Cevazen olur. Bu durum mahzuf olan haberin makamına başka bir kelime kaim olmadığı zamandır. (خرجت فاذا السبع \ اى واقف ) gibi.

     Vucuben olur. Bu durum mahzuf olan haberin makamına başka bir kelime kaim olduğu zamandır. Bu da dört yerdedir.

•   لولا     dan sonra gelen Mübteda nın haberi, umumi fiillerden olursa vucuben hazf edilir, çünkü لولا nın cevabı haber makamına kaimdir. ( لولا زيد لكان كذا ) gibi. Mahzuf haber موجود lafzıdır.

•   Kendisinden sonra hal gelen ve faile veya mefule veya her ikisine birden nispet edilen, sureten mastar olan veya mastar tevilinde olan her Mübteda dır.
                    ( ضربى زيدا قائما\ اى حاصل قائما ) gibi.

•   Haberi mukarenet manası taşıyan ve üzerine مع manasındaki و’ile bir şey atfedilen her Mübteda dır.
    ( كل رجل وضيعته\ اى مقرون مع ضيعته ) gibi.

•   Haberi kasem kendisi Muksemun bih olan her Mübteda dır.
                    (لعمرك لافعلن كذا\ اى لعمرك قسمى ) gibi.



MENSUBÂT
•   Nasb alâmetleri nelerdir, ve nerelerde bulunurlar?
Mamül-ü Mensub'u sayınız.
MEF’ULU MUTLAK  tarifi nedir,kaç kısımdır?

1.   Tekit için olur. ( جلست جلوسا )gibi.
2.   Nev’i için olur. (جلست جِلسة  ) gibi.
3.   Adet için olur. (جلست جَلسة ) gibi.

MEF’ULU MUTLAK’IN FİİLİNİN HAZFİ

1.   Karine kaim olduğu zaman Cevazen hazfedilir.
(خير مقدم \ اى قدمت قدوما خير مقدم ) gibi. Bu misali izah ediniz.

2.   Vucuben olarak hazfedilir. Bu semaen ve kıyasen olmak üzere ikiye ayrılır
•   Semaen (سقيا اى سقاك الله سقيا = رعيا اى رعاك الله رعيا = خيبة اى خاب الرجل خيبة = جدعا اى جُدِع جدعا = حمدا اى حمدت حمدا = شكرا اى شكرت شكرا = عجبا اى عجبت عجبا
•   Kıyasen olur. Bu altı yerdedir. (Nurlu Minhalar)

1. Mef’ulu Mutlağın kendisinden haber olmayan isim üzerine dâhil olan nefi den veya nefi manasından sonra müsbet veya mükerrer olarak vaki olduğu yerde. ( ما انت الا سيرا اى تسيرسيرا  nefiyden sonra gelene misaldir.//    اىتسير سيرا-     انما انت سيرا nefiy manasından sonra gelene misaldir.// زيد سيرا سيرا اى يسير سيرا سيرا tekrar edilene misaldir.

2. Evvel geçen cümlenin manasının gayesini açıklamak için vaki olan mef’ulu mutlak .( فشدوا الوثاق فِاما َمنا بعدُ وامافداءً   gibi ibarenin aslı    ِاما تمنون منا بعدَ الشدِّ واما يفدون فِداءً  şeklindedir.

3. Azalarla yapılan bir iş olduğu halde kendisine bir şey benzetilsin diye mef’ulu mutlağın manasında olan bir isme ve o ismin sahibine şamil olan bir cümleden sonra vaki olan mefulü mutlak. (مررت بزيد فاذا له صوتٌ صوتَ حمارٍ ibarenin takdiri يصوت صوتَ حمارٍ şeklindedir.

4. Başkasına ihtimali olmayan bir cümlenin manası olarak vaki olan mefulü mutlak. له عليَّ الف درهمٍ اعترافاً  takdiri اعتَرفتُ اعترافا şeklindedir.

5. Başkasına ihtimali olan bir cümlenin manası olarak vaki olan mefulü mutlak.  زيد قاءم حقا takdiri حقَّّ حقا şeklindedir.

5.   Tesniye olarak vaki olan mefulü mutlak. لبَّيك – سعديك  gibi. Takdirleri. ُاِلبُّ لك البابين   ve اُسْعِدُك اِسْعادا بعدَ اسعادٍ şeklindedir.






MEFULÜ BİH’İN TARİFİ VE FİİLİNİN HAZFİ

Bazen Cevazen hazfedilir. Bu durum karine mevcut olduğu zamandır.
(من اضربُ sualine  زيدا diye cevap vermek gibi. Takdiri اِضربْ زيدا  şeklindedir.
Bazende Vucuben hazfedilir. Bu durum dört yerdedir.
1-   Semaen: اِمْرأ ونفسه   gibi takdiri اُترُكِ امْرأ ونفسه şeklindedir.
2-   Münadadır: يا زيدُ اى ادعو زيدا gibi.
3-   Tefsir şartı üzerine amili hazfedilen M.bih: زيدا ضربته gibi. Takdiri ضربت زيدا ضربته şeklindedir.
4-   Tahzirdir: Tahzir sakındırmak kaçındırmak demektir. اياك والاسد اى بعِّدْ نفسك من الاسد – الطريق الطريق اى اتَّقِ  gibi.

MÜNADANIN TARİFİ VE  İ’RABI

1.   Müfret maarife olan münada raf olduğu şey üzere mebnidir.
 يا زيدُ  -  يازيدان – يا زيدون   gibi.
2.   Kendisine Lam-ı İstiğase bitişen münada mecrurdur. يا لزيدٍ  gibi. Yardım talep etmek manasındadır.
3.   Kendisine Elif-i İstiğase bitişen münada fetha üzere mebnidir. يا زيداه  gibi ‘he’ harfi vakıf için eklenmiştir.
4.   Bunların dışında ise mensuptur. (mebni değil)! يا عبدَالله – يا رجلاً – يا طالعا جبلا  gibi.

ترخيم المنادى    MÜNADA’DA TERHİM

•   Münada’da terhim caiz olup gayrisinde ise zaruret halinde caiz olur. Terhim tahfif için yapılır. Üç şartı vardır.
1.   Münada; Muzaf, Müsteğase, Mendüp ve Cümle olmayacak.
2.   Üç harf üzerine zaid olan Alem olacak.
3.   Ta-i Te’nis li olacak. Misaller.  يا حارِ اى حارثُ – يا ثمو اى ثمودُ  gibi.

MEFULÜ FİH KAÇ ÇEŞİTTİR?

Mefulü Fih dört çeşittir. (Nasb olmasının şartı في  nin takdiridir.)
1.   Zarfı zamanı müphem صمت دهرا  gibi.
2.   Zarfı zamanı mahdut  افطرت اليومَ gibi.
3.   Zarfı mekanı müphem جلست خلفك   gibi.
(فوق- تحت- يمين- شمال- خلف- اَمام- وراء- يسار- لدى- دون  )
4.   Zarfı mekanı mahdut. Bu, في nin takdirini kabul etmez.
جلست فى المسجد  gibi.




MEFULÜ LEH DEN LAM’IN HAZFİ

(Nasb olabilmesinin şartı Lam’ın hazfidir.)
1.   Mefulü leh illetli fiil’in faili için iş olacak. Yani mefulü leh ile illetli fiilin faili aynı olacak.
2.   Mefulü leh illetli fiile vücutta yakın olacak. ضربتُ زيدا تأديبا – قعدت عن الحرب خُبْنًا  gibi.

MEFULÜ MEA’YA MİSAL

استوى الماء والخشبةَ- ما لك وزيدا gibi.


HAL’İN tarifi ve AMİLİ

1.   Fiil ضربت زيدا قاءماً
2.   Şibhi fiil زيد فى الدار قاءماً
3.   mana fiildir.هذا زيد قائماً gibi.

TEMYİZİN KISIMLARI (Temyizin tarifi ve amili nedir?)

1.   Ya lafızda mezkur olan zattan ibhamiyeti kaldırır. Bu Müfret miktar, Adet, Vezin veya Keyl dir.
 Bu durumda temyizin amili; ismi mübhem-i tâm'dır

•   Müfret miktara misal: عشرون درهما
•   Vezn’e misal: رطلٌ زيتاً
•   Keyl’e misal: قفزان برا gibi

2.   Yada lafızda mukadder zattan ibhamiyeti kaldırır. Bu ya cümle veya şibhi cümle veya izafet olur.
Bu durumda temyizin amili; fiil, şibhi fiil veya mana fiildir.

•   Cümleden ibhamiyetin kaldırıldığına misal: طاب زيد نفسا
•   Şibhi cümleye misal: زيد طيِّبٌ اباً
•   İzafete misal: عجبنى طيبه علما gibi.










MÜSTESNANIN İ’RABI (tarifi nedir?)

MÜSTESNANIN MENSUB OLDUĞU YERLER.

1.   Tam Muceb kelamda sıfatın gayrı olan الا  dan sonra vaki olursa.
      جاءنى القوم الا زيداً
2.   Müstesna, müstesna minh üzerine takaddüm ettiği zaman.
جاءنى الا زيداً القوم     
3.   Müstesna İstisna-i munkatı olduğu zaman. ما فى الدار احد الا حمارا
4.   Müstesna خلا- عدا- ما عدا- ما خلا- ليس- لا يكون den sonra vaki olursa.
 Bu dört maddede nasb vaciptir.

NASBIN CAİZ OLUP BEDELİN TERCİH EDİLDİĞİ YER.

•   Gayrı muceb kelamda, müstesna minh mezkur olduğu halde الا dan sonra vaki olan müstesnada nasb caiz ancak müstesna minh’den bedel muhtardır. ما فعلوه الا قليلٌ او قليلاًً gibi.

MÜSTESNANIN, AMİLİN HASEBİ ÜZERE İ’RABLANMASI.

    Gayrı muceb kelamda müstesna minh gayrı mezkur olduğu zaman.
 الا زيدٌ       ما ضربنى

TENBİH: Her ne zaman ki müstesna minh’in lafzından bedel caiz olmasa mahallinden bedel yapılır. ما جائنى من احدٍ الا زيدٌ  gibi.

SIFAT KAÇ ÇEŞİTTİR? MEVSUFA TABİ OLDUĞU HUSUSLAR

•   Sıfat ya Mevsufun haliyle hallenir ki bu on yerdedir. Raf, Nasb, Cer, Maarife, Nekre, Müfret, Tensiye, Cemi, Müzekker, Müenneslikte.

•   Yada Mevsufun Müteallıkı nın haliyle hallenir ki bu da beş yerdedir. Raf, Nasb, Cer, Maarife, Nekrelikte.

SIFATIN FAİDELERİ

•   Nekrede Hususilik
•   Marifede İzah
•   Mücerret Sena veya Zem için kullanılır.
•   Tekit için kullanılır.






TEKİD’İN KISIMLARI    İki kısımdır.

1.   Tekidi Lâfzî / Lafzın tekrarıyla olur. جائنى زيد زيد gibi.
2.   Tekidi Manevî / Sayılı ve belli lafızlarla olur. نفسه- عينه- اجمع- اكتع- ابصع- كله- كلاهما gibi. Misal: فسجد الملائكة كلهم اجمعون gibi.

BEDEL (tarifi nedir?)

Bedel dört çeşittir.
1.   Bedeli Kül Minel Kül / جائني زيد اخوك  gibi.
2.   Bedeli Baaz Minel Kül / ضربت زيدا رأسه  gibi.
3.   Bedeli İştimal / سُلِبَ زيد ثوبه  gibi.
4.   Bedeli Galat / رأيت زيدا حمارا  gibi.
5.   
MECRURÂT
Mamül-ü Mecruru sayınız.
Cer alâmetleri nelerdir, ve nerelerde bulunurlar?


المبنى  MEBNİ BAHSİ (tarifi nedir?)

 (Lakapları: Zamme – Fetha – Kesre’dir.)
MEBNİ ASILLAR

1- Harf   2- Fiili Mazi   3- Emir bi gayrı Lam   4- Cümle

MEBNİ ARIZI LÂZIMLAR

Muzmerat:   ضربتُ الى ضربنَ   // انا الى هنَّ  // ضربنى الى ضربهنَّ // اياىَ الى اياهنَّ // لى الى لهُنَّ //
Esma-i İşaret:  ذاك - ذاكما - تاك – تاكما- اولاءك
Mevsulât:  الذى – اللذان - التى - اللتان – ما – من – اىُّ

Esma-i Ef’al:  Bazıları Emir manasındadır. رُويْدَ زيدا اى امهله     gibi.
Bazıları Mazi manasındadır.  هيهات زيد اى بعد  gibi.

Esvat: كل لفظ حكي به صوتٌ او صُوِّتَ به للبهاءم فالاول كغاقٍ والثانى كنَخِّ

Mürekkebat: كل اسم من كلمتين ليس بينهما نسبت كخمسةَ عشرَ و بعلبكَّ

Bazı Zuruf: 1- İzafetten kesilen zarflar. قبلُ وبعدُ   gibi. 2- Mekan için olan حيث ve hem zaman hem mekan için olan اذا   gibi. 3- Mazi için olan  اذ gibi.
 4متى -  -       مذ- منذ-   اين - أنىَ  gibi .



ZAMİRLER KAÇ ÇEŞİTTİR?

Beş çeşittir.
1.   Zamiri Merfu Muttasıl.  ضربتُ الى ضربن
2.   Zamiri Merfu Munfasıl.  انا الى هنّ
3.   Zamiri Mensubu Muttasıl.  ضربنى الى ضربهن
4.   Zamiri Mensubu Munfasıl.  اياى الى اياهن
5.   Zamiri Mecruru Muttasıl.  لى الى لهن

ZAMİRİ MUTTASILIN ÖZÜRLENDİĞİ VE MUNFASILIN GETİRİLDİĞİYERLERİ MİSALLERİYLE VE SEBEBLERİYLE BERABER SAYINIZ SAYINIZ
- Altı yerde zamiri muttasıl getirilemez.  Bu sebeble munfasıl getirilir.
   1- Zamir amili üzerine takaddüm ederse munfasıl getirilir. Çünkü ittisal ahire olur. Misal: اياك ضربتُ gibi.
   2- Bir gaye sebebiyle fasıl yapıldığı zaman munfasıl getirilir. Çünkü infisal, ittisale zıttır. Misal: ما ضربك الا انا gibi.
   3- Zamirin amili hazfedildiği zaman, zamir munfasıl getirilir. Çünkü ittisal için bir şey kalmamıştır. Misal: اياك والشرَّ gibi.
   4- Amil manevî olursa zamir munfasıl getirilir. Çünkü lafzın manaya ittisali mümtenidir. Misal: انا زيدٌ gibi.
   5- Amil harf olduğu halde zamir merfu olursa munfasıl getirilir. Çünkü merfu zamir harflere bitişmez. Misal: ما انتَ قائما gibi.
   6- Başkasına ait olan sıfat, zamire isnat edilirse munfasıl getirilir. Çünkü munfasıl getirilmezse bazı durumlarda iltibas olur.
 Misal: هند زيد ضاربته هى gibi.

ZAMİRİ FASIL NEDİR?

Zamiri fasıl, haberin sıfatla karıştırılmaması için, Mübteda ile Haber arasına giren Merfu Munfasıl Sığadır. Yani هو .
Zamiri faslın şartları:      1- Haberin Maarife olması.زيد هو العالم                                     2- من  ile kullanılan ismi tafdil olması.زيد هو افضل من عمروٍ   gibi.

NUNU VİKAYE NEDİR, HANGİ FİİLLERE GETİRİLİR?

ZAMİRİ ŞAN VE ZAMİRİ KISSA NEDİR?

Cümleden önce gelen ve kendisinden sonraki cümle ile tefsir olunan gaip zamirdir. Müzekker ise ‘Şan’ denilir.قل هو الله احد  gibi. Müennes ise ‘Kıssa’ denilir. فانها لاََتَعْمَى الابصارُ gibi.

   İSMİ İŞARET VE İSMİ MEVSÜLLERİ SAYINIZ. TARİFLERİNİ
OKUYUNUZ.

   ELİF-LAM'IN SILASI NEDİR?

الذى  İLE HABER VERMEYİ ANLATINIZ VE MİSAL VERİNİZ.

MARİFELER
1.   Muzmerat  2- Alem  3- Mübhemat  4- Muarraf Bil-Lam
5- Bunlardan birine muzaf olan  6- Muarraf bin-Nida.

ESMA-İ ADEDİN MÜMEYYİZLERİ
•   3  ten  10’a kadar Mecmuu Mecrur. جائنى ثلاثة ُ رجالٍ
•   11 den 99’a kadar Müfredi Mensub.جائنى خمسةَََََََََ عشرَ رجلاً
•   الف ve tesniyesi olan ( الفان ) ve cemisi olan (الوفٌ – اَلآفٌ ), مأةٌ ve tesniyesinin  temyizi Müfredi Mecrurdur. جائنى الفان رجلٍ gibi.

İSMİ FAİLİN AMEL ETME ŞARTLARI
•   Hal ve İstikbal manasında olacak.
•   Sahibine(yani, müptedaya veya mevsufuna veya zil hale) veya hemze-i istifham'a veya harfi nefî'ye itimat edecek.
زيد ضارب ابوه – جاء الضارب ابوه – جاء رجل ضارب ابوه gibi.

الفعل   FİİL BAHSİ
الفعل ما دل على معنى فى نفسه مقترن باحد الازمنة الثلاثة

FİİLE HAS OLAN ŞEYLER
قد       س- سوف- nin  ve cezmedicilerin, sakin olduğu halde ta-i tenis’in katılması, فعلتَِ ُ nin ta’sı yani harekeli bariz zamiri merfu muttasılların katılması fiilin özelliklerindendir.
MUZARİYİ NASB EDENLER
ان – لن- كى- اذن  den sonra fiili muzari nasb olur.

أنْ  ’ “En”  İN GİZLENDİĞİ YERLER:
   حتى  dan sonra. سرت حتى ادخلها gibi. Fakat önüne حتى kelimesi gelen fiili muzari ile tahkiki olarak veya hikaye yoluyla hal zamanı murat edilecek olursa o takdirde حتى ibtita için olur ki muzari Raf okunur, حتى  nın makablinin mabadına sebeb olması vacip olur. مرض فلان حتى لايرجونه  gibi.
   لام كى  den sonra. اسلمتُ لادخلَ الجنة gibi.
   لام جحود  dan sonra. Bu Lam menfi olan كان nin haberine nefyi tekit için gelen Lamdır. وما كان الله ليعذبَهم  gibi.
   ف   den sonra. Bunun iki şartı vardır. 1- ف  nın makablinin mabadına sebeb olmasıdır. 2- ف  den önce Emir, Nehiy, İstifham, Nefi, Temenni veya Arz’dan biri bulunmalıdır. زرنى فاكرمَك gibi.
   و   dan sonra. Bununda iki şartı vardır. 1- و   dan öncekinin  و   dan sorası ile zaman itibarıyla beraber olmasıdır. 2- ف  için söylenen ikinci şarttır. زرنى واكرمَك gibi.
او   den sonra.  Bu الى ان veya الا ان  manasında olmak şartıyla muzariyi nasb eder. لألْزِمَنَّكَ  او تعطيَنى حقى  اى الى ان




MUZARİYİ CEZMEDENLER

Fiili Muzari لم – لما – لام الامر – لا فى النهى  ve Mücazât Kelimeleri denilen  ان – مهما – اذما – حيثما – اين – متى – ما – من – اىٌ – أنَّى kelimeleri ile meczum olur. لم يلدْ و لم يولدْ  gibi.

Mucâzât kelimeleri iki fiile dahil olurlar. Bu fiiller Şart ve Ceza diye isimlendirilirler. Her zaman şart cezadan önce gelir.  ان تزرْنى ازرْك gibi.

إنْ ‘İN MUKADDER OLUP MUZARİYİ CEZM ETTİĞİ YERLER

Emir’den sonra  زرنى اكرمْك                    takdiri: ان تزرْنى اكرمْك
Nehiy’den sonraلاتفعلِ الشرّ يكن خيرا لك     takdiri: ان لم تفعلْه يكن خيرا لك
İstifham’dan sonra   هل عندكم ماءٌ اشربْه   takdiri:ان يكن عندكم ماءٌ اشربْه
Temenni’den sonraليت لى مالا اُنفِقْه          takdiri:ان يكن لى مالٌ أُنفقْه
Arz’dan sonraالا تنزلُ تصبْ خيرا                takdiri:ان تنزلْ تصبْ خيرا

Buralarda ان in mukadder olması zikredilen şeylerden sonra gelen muzariye makablinin sebeb olması kast edildiği zamandır.

MÜTEADDİ FİİL KAÇ ÇEŞİTTİR?
Üç çeşittir
•   Bir mefule müteaddi olanlar  ضرب
•   İki mefule müteaddi olanlar  اعطى - علم
•   Üç mefule müteaddi olanlar    - ارى – انبأ – نبأ – خبّر – اخبر – حدّث -  اعلم

افعال القلوب    EF’ÂLİ KULUB (tarifi nedir?)

ظننت – حسبت -  خلت – زعمت – علمت – رايت – وخدت
Bu fiillerin Efali Kulub diye isimlendirilmelerinin sebebi, sâdır olmalarında zahiri olan azalara ihtiyaç duyulmayıp akıl kuvveti ile sâdır olmalarıdır.
•   Bunlar Cümle-i İsmiyye üzerine dahil olurlar.
•   Verilen haberin zan mı yoksa kesin mi olduğunu beyan için gelirler.
•   İsim Cümlesinin her iki cüzünü meful almakla nasb ederler.
•   Mefullerinden biri zikredilince diğerinin de zikri vacib olur.
•   Mefullerini tevassut ederlerse veya muahhar olurlarsa İlğa caiz olur.
زيدٌ ظننت عالمٌ   -   زيدٌ عالمٌ ظننت  gibi.
•   İstifhamdan, Nefiden, ve ibtida lam’ından sonra vaki olurlarsa Tâlik edilirler.علمت أزيدٌ عندك ام عمروٌ    gibi.

TENBİH:    الالغاء   İlğa; Hem lafzen hem de manen amelin iptali demektir.
التعليق                      Tâlik; Sadece lafzen amelin iptalidir.






افعال الناقصة    EF’ÂLİ NÂKISA (tarifi nedir?)

Nakıs Fiiller, failin bir sıfatı taşıdığını sabitleştirmek için vaz edilmişlerdir.
Bunlar : كان – صار-  أصبح – أمسى – أضحى – بات – آض – عاد – غدا – راح – مازال – مانْفك – مافتئ – مابرح – مادام – ليس  fiilleridir.
•   Nakıs fiiller, Mübteda Haber üzerine dahil olurlar.
•   Kendi manalarının hükmünü habere taşırlar.
•   Raf ettiklerini isim, nasb ettiklerini haber alırlar.
•   Haberlerinin isimleri üzerine takdimleri caizdir.
كان اللهُ عليما حكيما -    كان زيدٌ قائما

افعال المقاربة    EF’ÂLİ MUKÂREBE (tarifi nedir?)

عسى – كاد – كرِب – جعل – أخذ – طفِق - اوشك

Hakikatte bunlarda Nakıs fiillerdendir. Bunları كان ve kardeşlerinden ayıran en mühim husus, bu nakıs fiillerin haberlerini meydana getiren kısım daima Muzari bir fiil cümlesi olmasıdır. Halbuki gerek إن ve kardeşlerinin gerekse كان ve kardeşlerinin haberleri Muzari bir fiil cümlesi olabileceği gibi müfret, Şibhi cümle, isim cümlesi veya maziyle başlayan fiil cümlesi olabilir.

Bunlar cümledeki manaları itibariyle üç sınıftırlar.
1.   Ef’âli Mukârebe: Yaklaşma manasında olan nakıs fiiller  كاد\يكاو – اوشك\يوشِك – كرب  gibi.
2.   Ef’âli Recâ: Umut –Ümit manasında olan nakıs fiiller عسى – حرى – اخلولق
3.   Ef’âli Şurû’ Başlama manasında olan nakıs fiiller اخذ – بدأ – شرع – جعل – أنشأ – طفِق – علِق – هبَّ  gibi.

فعلا التعجب      TAACCÜB FİİLLERİ

•   Taaccübün inşası için vaz edilmişlerdir.
•   İki sigası vardır. 1- ماافعله      2-  افعل به
•   Gayrı mutasarrıftırlar.
•   Ancak ismi tafdilin bina edildiği fiillerden bina edilirler, çünkü tekit ve mübalağa hususunda ismi tafdil gibidirler.











افعال المدح والذمِّ     MEDİH VE ZEM FİLLERİ

Bunların meşhurlarıبِءْسَ    ve  نِعْمَ  kelimeleridir. Ayrıca  ساء – حبَّذا -   kelimeleri de bu kısımdandır
Medih ve Zemm’in inşası için vaz olunmuşlardır.
بِءْسَ    ve  نِعْمَ  nin amel etme şartı, Failin Lam ile Marife olmasıdır.
 نعم الرجل زيد
Veya Fail Lam ile Marife olan bir kelimeye muzaf olmalıdır. نعم صاحب الرجل زيد
Veya fail mensub bir nekre ile temyiz edilmiş zamir olmalıdır.  نعم رجلا اى نعم هو رجلا
Veya fail olan zamir ما lâfzı ile temyiz edilir. فنِعِمَّا هى  gibi. Bu  نعم شيأ هى  demektir.
Failden sonra gelen mahsusun Bil Medih veya Zemm’dir.  نعم الرجل زيد  gibi.
Bazen Mahsus öne geçer  نعم الرجل   زيد gibi.
Mahsus Mübtedadır, kendisinden önce gelen ise haberdir.
Fail ile Mahsus birbirlerine mutabakat ederler.
حبذا  fiilinin faili ذا lafzıdır.  ذا  lafzında değişiklik olmaz.   حبذا  dan sonra Mahsus vardır. حبذا الزيدان – الزيدون – هند    gibi.



الحروف   HARFLER:

ما دل على معنى فى غيره

الحروف الجارة  HARFİ CERLER

Fiil veya fiil manasında olan şeyi kendilerinden sonra gelen isme ulaştırmak için vaz edilen harflerdir.

Bunlar meşhur kavle göre yirmi tanedir.

ب – من – الى – عن – على – لام – فى – ك – حتى – ربّ – واو القسم – تاء القسم – حاش – مذ –منذ – خلا – عدا -  لولا – كيمه – لعل  harfleridir.
•   ب  İlsak içindir. Ya hakikidir. بزيد داءٌ  yada mecazidir. مررت بزيد  gibi.
•   من İbtida içindir. Ya mekanda olur (Bil İttifak) سرت من البصرة gibi, veya zamanda olur صمت من يوم الجمعة (Kûfelilere göredir) gibi.
•   الى İntiha-İ Gaye içindir. Mekanda olur خرجت الى السوق gibi. Zamanda olur اتمّوا لصيام الى الليل gibi.
•   عن Bu’ud ve Mucavezet içindir. رميت السهم عن القوس  ve اخذتُ عنه العلم gibi.
•   على İstilâ’ içindir. وعلى الفلك  ve او اجد على النار هدىً gibi.
•   لام Ta’lil için olur. ضربت للتأديب  ve  خرجت لمخافتك gibi.
•   فى Zarfiyet içindir.  الماء فى الكوز  و الناخات فى الصدق gibi.
•   ك  Teşbih içindir. زيد كالاسد gibi.
•   حتى İntiha-İ Gaye içindir.  الىile حتى arasıdaki farklar : 1. حتى nın Mecruru ancak ismi zahir olur. الى nın Mecruru zamirde olabilir. 2. حتى nın mabadinin makabline dahil olması şarttır.  الى da bu şart değildir. اكلت السمكة حتى رأسها gibi.
•   رب  Asıl itibarıyla taklil (azlık) için vaz olunmuş ise de daha sonra teksir (çokluk) manasında isti’mâli çok ulunca hakikata takarrub etmiştir. Hatta mana-yı taklil’de isti’mali o kadar kalil’dir ki karineye muhtaç mecaz gibi olmuştur.
•   واو القسم  İsmi zahir’e mahsustur. İsti’mali çok olduğundan fiili daima mahzuftur.
•   تاء القسم  Lafza Celâle mahsustur.
•   حاش  İstisna içindir. İki vecih üzere isti’mal olunur. 1- harfi cer olarak.  2- fiil olarak.
•   مذ ve منذ    Zamanı Mazi’de من manasındadırlar. İki vecih üzere isti’mal olunurlar. 1- harfi cer olarak.  2- isim olarak.
•   خلا  ve  عدا Bunlar da istisna içindir. İki vecih üzere isti’mal olunurlar. 1- Harfi cer olarak 2- Fiil olarak Nasb ameli yaparlar.
•   لولا  Bu her zaman değil bilakis kendisine zamir muttasıl olursa Harfi cer’dir.
•   كى   Ta’lil manasınadır ve ancak kendisine Ma-i İstifhamiye dahil olursa cer eder. كيمه gibi.

Tenbih: Ma-i İstifhamiye üzerine harfi cer dahil olursa Ma’nın Elif’i hazfolunur. Sebebi: Ma-i Mevsul’e ve Ma-i Mevsuf’e karışmasın diyedir.

•   لعل  Bu Terecci (Ümit) manasındadır. Ancak Harfi Cer olması Müttefekun Aleyh olmayıp ŞAZ’dır. Cer etmesi sadece Ukayl lugatındadır.


الحروف المشبهة بالفعل    FİİLE BENZEYEN HARFLER

إن – أن – كأن – لكن – ليت – لعل   Kelimeleridir.

•   أن  Hariç, bu kelimeler için sadrı kelam vardır.
•   Bu harflere ما ‘i Kaffe dahil olur, bu sebeble amelden kesilirler. إنما زيدٌ قائمٌ gibi. Böylelikle bu harfler fiil üzerine de dahil olurlar. إنما ضرب زيدٌ  gibi.


ان  MADDESİNİN MEKSUR OKUNDUĞU YERLER

1.   İbtida-i Kelamda إِن زيدا قائمٌ
2.   Kasemin cevabındaواللهِ إِن زيدا قائمٌ
3.   Sıla makamında واَتَيْناَه من الكُنُوزِ ما إن مفاتحه
4.   İsmi Ayn’dan haber makamındaزيدٌ إنه قائمٌ
5.   Haberine Lam-ı İbtida dahil olan cümle makamında علمتُ إن زيدا لقائم
6.   Zan manasında olmayan ‘kavil’maddesinden sonraقُلْ إن اللهَ تعالي واحدٌ
7.   Hatta’yı İbtidaiyye’den sonraأتَقولُ ذالك حتي إنّ زيدا يقوله
8.   Tasdik harflerinden sonraنَعَمْ إن زيدا قائمٌ
9.   İftitah harflerinden sonra ألآ إن زيدا قائمٌ
10.   Vav-ı Haliye’den sonraوإن فريقا من المؤمنون لكارهون    gibi.

ان  MADDESİNİN MEFTUH OKUNDUĞU YERLER

1.   Fail makamında  بَلَغَنِى أنك قاءمٌ
2.   Meful makamındaعلمتُ أن زيدا قاءمٌ 
3.   Mübteda makamındaعِنْدِى أنك قاءم 
4.   Muzafun İleyh makamındaإجْلِسْ حيثُ أن زيدا جالسٌ 
5.   لو den sonraلو أنك قاءم لكان كذا 
6.   لولا dan sonraلولا أنك ذاهب لكان كذا 
7.   Ma-i Mastariyye-i Tevkıtiyye’den sonraاِجْلسْ ما أن زيداقاءمٌ 
8.   Harfi cerlerden sonra  عَجِبْتُ مِن أنك قاءم 
9.   Hatta- i Atıfa’dan sonraعَرَفْتُ اُمُورَكَ حتى أنك صالحٌ 
10.   مذ  ve منذ  den sonraما رأيته مذ أنك قاءمٌ    gibi.

ان  MADDESİNİN MEKSUR ve MEFTUH OKUNMASININ CAİZ OLDUĞU YERLER
1.   Fa-i Cezaiyye’den sonra vaki olduğunda مَن يكرمْنِى  فاَِنِى اُكْرِمُهُ
2.   İza-i Müfacae’den sonra vaki olduğundaمَنْ يُكْرِمْنِى اٍذاً اَِنِى اُكْرِمُهُ   gibi.


الحروف العاطفة ATIF HARFLERİ

Atıf lugatte meylettirmek demektir. Bu harfler matufu matufun aleyh’e meylettirdiğinden Atıf harfleri denilmiştir.
   Bunlar
   و – ف – ثم – حتى – او – إما – ام – لا – بل – لكنْ  harfleridir.

حروف التنبيه     TENBİH (UYARMA) HARFLERİ

الآ – أما – ها  Harfleridir.
الآ زيدٌ قاءمٌ – أمَا زيدٌ قاءمٌ – ها زيدٌ قاءمٌ  gibi.

NİDA HARFLERİ
يا – ايا – هيا – اى – أ    harfleridir.
يا  Hem uzak hem yakın için kullanılır.
ايا ve هيا Uzak için kullanılırlar.
اى Yakın içindir.
أ Daha da yakın içindir.

حروف الإيجاب  İCAB HARFLERİ
نعم – بلى – إِىْ – أجَلْ – جَيْرِ – إن  kelimeleridir.     
نعم = Kelimesi kendisinden önce geçen şeyi doğrular.
بلى = Kelimesi nefyi müsbet yapmak içindir.
إِىْ = Kelimesi istifhamdan sonra isbat içindir. Ve kendisine kasem lazımdır.
أجَلْ – جَيْرِ – إن  Kelimeleri haber vereni tasdik etmek içindir.



حروف الزيادة  ZAİD HARFLER

   إنْ – أنْ – ما – لا – مِنْ – ب – ل  Harfleridir.

إنْ   - Harfi Ma-i Nafiye ile beraber nefyi tekit için ziyade edilir. ما إنْ رأيْتُ زيداً
 أنْ  - Harfi لما  ile beraber ziyade edilir.فلما أنْ جاء البشيرُ  gibi. Ve لو  ile kasem arasında ziyade edilir. واللهِ أنْ لوقام زيدٌ قمتُ  gibi.
 ما  - Harfi إذا ile beraber ziyade edilir. إذاما تَخرجْ أخْرُجْ  . ve متى ile ziyade edilir. متى ما تذْهبْ أذْهبْ  .
 لا   -  Kelimesi nefiden sonra olan atıf vav-ı ile beraber ziyade edilir. ما جاءنى زيدٌ ولا عمروٌ .                       غير المغضوب عليهم ولا الضالين  gibi. Ve En-i Mastariye’den sonra ziyade edilir. ما منعك أن لا تسجد  gibi.


حرفا التفسير  TEFSİR HARFLERİ

1.   أىْ  جاءنى زيد اى ابوك = gibi.
2.   أنْ =  Kavil manası olan fiilden sonra gelir. وناديناه أنْ يا إبراهيم  gibi.


حروف المصدر  MASTAR HARFLERİ
ما – أنْ – أنّ  Harfleridir.
ما  ve أنْ Harfleri fiile mahsusturlar. اعجبنى أنْ خرجتَ   gibi. Yani خروجك  demektir.
أنّ  İsim cümlesine mahsustur. اعجبنى أنكَ قاءم  gibi. Yani اعجبنى قيامك

حروف التحضيض  TEŞVİK HARFLERİ
هلا – ألا – لولا – لوما  Kelimeleridir. Bu kelimeler için sadrı kelam vardır.

حرف التوقع TEVAKKU (BEKLENTİ) VE TAKRİB (YAKLAŞTIRMA) HARFİ

قد  Harfidir. Muzari fiilde tahkik manasıyla beraber taklil manasını ifade etmek için gelir. إن الكذوب قد يصدق gibi.
Mazide takrib manası verir. قد قامت الصلاة  gibi.

حرفا الإستفهام  İSTİFHAM HARFLERİ

İstifham için iki harf vardır. Hemze ve هل     harfi.
Bunlar için sadrı kelam vardır.

حروف الشرط  ŞART HARFLERİ

إنْ – لو – اَما  Harfleridir. Bunlar için sadrı kelam vardır.



حرف الردع  MEN VE ZECR HARFİ

كلا  Lafzıdır. Mesala bir şahsa فلانٌ يُبْغِضُكَ  dediğin zaman, o kişi de sana ret olarak  كلا  der. Yani senin dediğin gibi değil demek ister.
Bazen de حقاً  manasında gelir. كلا إن الإنسان ليطغى  gibi.


تاء التأنيس   TE’NİS TA’SI

Sakin olan te’nis ta’sı müsnedin ileyhin müennesliğini ifade için mazi fiiline katılır.
   Şayet müsnedin ileyh müennesi gayri hakiki olan ismi zahir olursa Ta-i Te’nis’i getirme hususunda muhayyersin.



TENVİN
Beş kısımdır.
1.   Tenvini Temekkün: Bir ismin mureblikte kökleştiğini ifade eder.
2.   Tenvini Tenkir: Nekre ile Marifenin arasını ayırır.
3.   Tenvini Ivaz: Muzafun İleyh’ten ıvaz olarak gelir.
4.   Tenvini Mukabele: Cemi Müzekker Salimin Nununa mukabil getirilir.
5.   Tenvini Terennüm: Şiirleri güzelleştirmek içindir.






تَمّتْ بعون الله تعالى


KAYNAK: SADAKAT FORUM



Çevrimdışı Mücteba

  • Moderatör
  • popüler yazar
  • *****
  • İleti: 9214
  • "En büyük keramet, istikâmet üzere olmaktır..."
Ynt: Muhtasar kafiye
« Yanıtla #3 : 15 Mart 2011, 22:36:16 »
Ellerine sağlık Tesniye.
Allah razı olsun.

Çevrimdışı teksir

  • aktif okur
  • **
  • İleti: 201
  • O mâhiler ki deryâ içredir deryâyı bilmezler
Ynt: Muhtasar kafiye
« Yanıtla #4 : 16 Mart 2011, 19:12:20 »
Ellerine sağlık Tesniye.
Allah razı olsun.
atilma dur, suhan-i ehl-i hali anlamadan
cevaba etme tasaddi suali anlamadan.
                                                 naci!

Çevrimdışı gülbahçe43

  • Yeni üye
  • *
  • İleti: 12
Ynt: Muhtasar kafiye
« Yanıtla #5 : 20 Mayıs 2011, 22:28:37 »
Allah emeğinizi makbul kılsın