Islam buyukleri bu dunya hayatini gaye degi vasita bilir. Bu bildiginin geregine gore de hayatlarini tanzim ederler. Biz buna ''ILMIYLE AMEL ETME'' diyoruz. Iste bu hal ile hallenen, yani ilmi ile amel eden Islam buyuklerinden biri de Herem bin Hayyan'dir. Hayati hakkinda fazla birsey bilmedigimiz bu zat, gunluk nafakasini hayatinin gayesi degil, belki vasitasi bildiginden, bunun vasatini elde edince meselesi biter, gayesine teveccuh eder, edebi hayatini alakadar eden mevzular ile mesgul olurdu.
Herkesin uykuya daldigi gecelerde O, tenha yerlere cekilir, derin tefekkurunu husu icindeki ibadetiyle tenvir ve tezyin ederken soyle soylenirdi ;''Hayret ederim cennete talip olanlara, cehennemden korku duyanlara. Bunlar hem Cennete talip, hem de Cehennemden korkarlar, ama yinede uyumaya devam ederler ,bu kat'i gercegin heyecaniyla bir miktar olsun uykularini terk etme fedakarliginda bulunmazlar''...Herem bin Hayyan, ihlasli dostlardan bir an olsun ayrilmak istemez, tefekkur alemini zayiflatacak dunya ehli kimselere yaklasmayi faydali bulmazdi .Nitekim onun bu ihlasli dostlarinda biri de ashabdan Hamime idi. Bir gun Hamime'nin evine misafir gelen Herem, yatsi namazindan sonra Hamime'nin yatmayip gozyaslari icinde namaza devam ettigini anladi. Sabah olunca sordu; ''Bugece seni cok aglar gordum, sebebi nedir acaba?'' diye sordu.
Soyle cevap verdi aziz sahabi; ''Insanlarin yataklarindan kalkar gibi mezarlarindan kalkarak hesap yerine toplanacaklari ani hatirladim. O anda suclularin , gunahkarlarin ,ibadetsizlerin dehsetli hallerini hayal ettim. Kendimin bunlarin hangileri arasinda yer alacagimi dusundum, gozlerime bir turlu uyku girmedi ,aglamaktan kendimi alamadim.''
Herem bin Hayyan'in sozlerinden biriyle hatirasini bitirmis olalim. Der ki; ''Butun maneviyat buyukleri, benim cehennemlik oldugumu soyleseler ben yine ibadetimden ,hayir ve hasenatimdan gerilemem. Dini vazifelerimi butunuyle yerine getirme gayretimi devam ettiririm. Zira ben Cennet ve Cehennem emri altinda olan Zati Uluhiyyet'in emri oldugu icin yapiyor, O'nun rizasini kazanmak icin ifa ediyorum. O dilerse Cennetine, dilerse Cehennemine koyar. Benim vazifem, O'nun emirlerini yerine getirmek ,rizasini kazanmaktir. Kaldi ki O razi oldugu kulunu da Cehennemine atmaz...''
