Gönderen Konu: Osmanlıca Yazı Kaideleri  (Okunma sayısı 35049 defa)

0 Üye ve 1 Ziyaretçi konuyu incelemekte.

Çevrimdışı Ay Işığı

  • aktif yazar
  • *****
  • İleti: 1166
Osmanlıca Yazı Kaideleri
« : 24 Ağustos 2009, 13:40:23 »

 :onlysadakat

Osmanlıca Yazı Kaideleri Giriş:

Osmanlıcaya aid kelimeleri-sözleri, lafızları - yazarken riayet edilmesi gereken kaidelerdir.

Bir dili; söylenildiği gibi yazmak, veya yazıldığı gibi söylemek-bilhassa büyük ve köklü diller için - imkansızdır.

Dünyanın hemen hemen bütün dillerinde, söylenildiğinden farklı şekilde yazılan, veya yazıldığından farklı şekilde okunan nice kelime ve tabirler mevcüddür.    

İşte İMLA KAAİDELERİ: Yazının söze, hangi hallerde uyduğunu, ve hangi hallerde uyulmadığını gösteren kaaldelerdir.

Bilindiği gibi:
Sözler-kelimelerden, Kelimeler - hecelerden,
Heceler de - harflerden ... meydana gelir.

Hazırlık bölümünde de belirtdiğimiz gibi Osmanlıda harfler 35 dir, ve şunlardır:

ا ب پ ت ث ج چ ح خ د ذ ر ز ژ س ش ص ض ط ظ ع غ ف ق ك گ ك گ ل م ن و ه لا ي  

Elif, be, pe, te, se, cim, çim, ha, hı, dal, zel, rı, ze, je, sin,ş in, sad, dad, tı, zı, ayın, gayın, fe, kaf, kef, gef, nef, lam, mim, nun, vav, he, lamelif, ye

Osmanlıca bütün bu harfler aslında SESSİZ'dirler.

SESSİZ HARFLER: Kendi kendilerine okunamayan, ve ancak sesliler vasıtasiyle okunabilen harflerdir.

Osmanlıca Alfabesindeki harflerden: (Elif = ا ), (Vav =و  ), (he = ه  ) (ye =ى ) nin ayni zamanda sesli harf olarak da vazife gördüklerini biliyorsunuz.

Bunlardan  (Elif = ا ) seslisi: Sessizleri, AHENK KAİDESİ'ne göre, (e, a) sesiyle okutur.

(Vav =و ) seslisi : Sessizleri, (u,ü,o,ö) dört ayrı sesle okutur :

(he = ه   harfi : Sesli olduğu zaman: (Topak he = ه ) şeklinde yazılır, ve AHENK KAİDESİ'ne göre sessizleri (e, a) sesiyle okutur.

(ye =ى )seslisi de :Sessizleri - duruma ve beldeye göre - (i, i, ü, u) sesleriyle okutur.

Osmanlıca da, ayrıca, ÜSTÜN, ESRE, ÖTRE olmak üzere HAREKE SESLİLERİ'nin olduğımuda biliyorsunuz. (l)


***

OSMANLICA: Yazı yönünden dört TEMEL ESAS'a dayanır:

1 - Sür'at
2 - Kolaylık
3 - Kısalık
4 - Güzellik.

Sessizleri, seslileri, harekeleri - işaretleri - remizleri ve motifleriyle Osmanlıcanın bütün okuma ve okutma malzemeleri; Sözlerin - iradelerin tesbitinde/yazılışında bu dört temel esası temin içindir.    

Emekleyenlere yürümeyi, yüzme bilmeyenlere yüzmeyi öğretmek için nasıl bazı aletler - simitler kullanılırsa :
 
Mübtediler - yeni başlayanlar - için de; Osmanlıcanın yardımcı malzemeleri (Harekeleri, remizleri, işaretleri); kolaylık olsun diye, başlangıcda kullanılır. Fakat sonraları hemen hemen bunlara hiç lüzum kalmaz; Osmanlıca metinler, ibareler büyük bir sür'at, ahenk ve kolaylık içinde kendiliğinden akar giiler :


Osmanlıca bir eseri okurken, insan yorulmaz! ...
Yorulmak ne demek ... Zevkine doyulmaz ...



Osmanlıca İmla Rehberi
DR. Ali Kemal Berviranlı


Devam edecek
« Son Düzenleme: 25 Ağustos 2009, 15:12:16 Gönderen: Ay Işığı »

Çevrimdışı Ay Işığı

  • aktif yazar
  • *****
  • İleti: 1166
Osmanlıca Gramer'e Ait Bazı Tarifler ve Tabirler
« Yanıtla #1 : 24 Ağustos 2009, 14:16:10 »
Osmanlıca Gramer'e Ait Bazı Tarifler ve Tabirler

KELiME - CEVHER - EK

Taş, kedi, yol, dar, ben, sen, göz.... Bütün bunlar birer kelimedir.
 
Taşı, kediye, yolda, darca, benim, senin, gözün ... Bunlar da birer kelimedir.  
Ve bunlar' ilk misaldeki kelimelere bazı (edatların - eklerin) ilavesiyle meydana gelmişdir.
 
Eksiz Yani (edlatsız - ilavesiz) kelimelere: (CEVHER KELiME) adı verilir. Eki - edatı olan kelimelere de (EKLİ - EDATLI) kelime denir.


Eksiz- Edatsız kelimeler:

göz: گوز
sen: سن
ben: بن
dar: دار
yol: يول
kedi: كدى
taş: طاش


Ekli- Edatlı kelimeler:

gözün: گوزڭ
senin: سنڭ
benim: بنم
yolda: يولده
kediye: كديه
taşı: طاشى


Masdar- Madde-i Asliyye- Kökb]

durmak: دورمق
vermek: ويرمك
söyletmek: سويلتمك
süslenmek: سوسلنمك

Kelimeleri birer MASDAR'dır.

Türkçede Masdar'lar : (mek) yahud (mak) ekiyle biterler.
İşbu kelimelerden (mek), yahud (mak)  ekleri kaldırılınca geriye:
ver. dur. söylet. süslen. kelimeleri kalır ki bunlar, adı geçen masdarların kökleri yani cevherleridir.

Türkçede bütün fiiller masdar köklerinden yani masdar cevherlerinden yapıldığı için bu masdar köklerine MADDE-İ ASLİYYE = ASIL BöLÜM adı da verilir.
« Son Düzenleme: 24 Ağustos 2009, 14:32:28 Gönderen: Nefer »

Çevrimdışı Ay Işığı

  • aktif yazar
  • *****
  • İleti: 1166
Masdar ve Rabıt Sıygası
« Yanıtla #2 : 25 Ağustos 2009, 14:59:02 »
          Masdar                           Masdar Kökü
                                         Madde-i Asliye


( gitmek  =  گيتمك   )         :        ( git  =   گيت   )
( vermek =  ويرمك  )         :        ( ver =  وير   )
( kalmak  = قالمق   )           :        ( kal = قال  )
( durmak = دورمق  )          :       ( dur = دور   )
(söyletmek = سويلتمك )     :       (söylet = سويله ت  )
(süslenmek = سوسلنمك )   :       (süslen = سوسله ن   )


(Olmak) masdarının (masdar kökü = madde-i asliyesi) (ol) dur. Bundan yapılan fiilleri şöylece sıralayalım.

                                         Masdar Kökü    
   Masdar                       Madde-i Asliye                 Yapılan Fiil ve Adı


(olmak  =  اولمق   )          (ol = اول  )        (oldum    =   اولدم   )    :  Şühudi mazi [1]
                                                            (olmuşum   =  اولمشم )     :  Nakli mazi
                                                            (olurum       =  اولورم  )    :  Muzari
                                                            (oluyorum  = اولويورم )   :  Hal
                                                            (olacağım   = اوﻻجغم  )    :  İstikbal
                                                            (olmalıyım  = اولمالي يم )  :  Vücubi
                                                             (ol             = اول  )          :  Emri hazır
                                                             (olsun     = اولسون  )     :  Emri gaib
 (olabilmek = اوﻻبيلمك ) (olabil = اوﻻبيل )    (olabildim  = اوﻻبيلدم  )     :  İktidari

(olmak  =  اولمق  )            (ol = اول  )       (olduydum = اولديدم  )      :  Hikaye
                                                           (olmuşmuşum = اولمشمشم )  :  Rivayet

                                                            (olsaydım   = اولسه يدم   )  :  Şart
                                                            ( olduğum  = اولديغم   )     :  Sıla
                                                            (olan - olmuş = اوﻻن--اولمش ):  Fer'i fiil
                                                             (oluverdi     = اولو ويردي  )   :  Ta'cîlî [2]



Şu misallerde Rabıt Sıygaya aittir:  [3]  

(olub                      =             اولوب  )
(olarak                    =              اوﻻرق )
(olalıberi                  =         اوﻻلىبرى )
(olalıdanberi             =       اوﻻليدنبري  )
(oluncaya kadar        =  اولونجه يه قدر   )
(oluncaya değin        = اولونجه يه دگين )
(olunca                    =     اولونجه      )
(oldukca                  =     اولدقجه     )
(olmadan                 =   اولمادن     )
(olduktan sonra         =   اولدقدن سوڭره )


----

[1] Şühudi mazi : Gözle görünen veya görmüş gibi bilinen bir şeyi anlatan fiil
[2] Fi'l-i ta'cîlî : Kavramda çabukluğu, kolaylığı, yardımı gösteren iki kökten kurulmuş birleşik fiil: Söyleyivermek, yapıvermek gibi
[3] Rabıt Sıygası : Bağlaç Kipi
« Son Düzenleme: 25 Ağustos 2009, 15:09:46 Gönderen: Ay Işığı »

Çevrimdışı Ay Işığı

  • aktif yazar
  • *****
  • İleti: 1166
Ek - Edat
« Yanıtla #3 : 27 Ağustos 2009, 19:06:08 »
Ek - Edat

Kendi başlarına bir mana ifade etmeyen, ve fakat başka kelimelere ilave edilince bir takım vazifeler gören lafızlara -sözcüklere- ek veya edat adı verilir.

(Cevher) kelimelere ve (Madde-i asliyye)lere yani masdar köklerine ilave olunan bir çok eklere edatlar vardır.

Bunlardan bazıları şunlardır :

1 - İZAFET EDATLARI
2 - FİİL EDATLARI:  (Tasrif veya çekim edatları)
3 - Kelimeden kelime yapma edatları (İŞTİKAK EDATLARI).

***

1 - İZAFET EDATLARI:
 
Bunlar şu parantez içinde gösterilen eda.tlardır :
   
Ben (im) ev (im)    = بنم اوم : (im)    =     م
Sen (in) ev (in)    =   سنڭ اوڭ : (in)    =   ڭ
O (nun) ev (i)    = انڭ اوى : (nun). (i)    =   ڭ
Biz (im) ev (imiz)    = بزم اويمز : (im).(imiz) =  م - مز
Siz (in) ev (iniz)    =  سزڭ اويڭز : (in). (iniz) = ڭ - ڭز
Onlar (ın) ev (leri)  = اونلرڭ اولرى : (ın), (leri) = ڭ - لرى
Oda (nın) kapı (sı)  = اودانڭ قاپيسى : (nın), (sı) = نڭ - سى

***

2 - FİİL EDATLARl (TASRİF - ÇEKİM EDATLARI) :

Bunlar da parantez içinde gösterilmişdir :
   
O (nu) gördüm    =  اونى گوردم : (nu)     = نى
Oda (yı) gezdim    = اودايى گزدم : (yı)       = يى
Ev (e) girdim    = أوه گيردم : (e)            = ه
Oda (ya) oturdum    = اودايه اوتوردم : (ya)   = يه
Ev (de) oturdum    = أوده اوتوردم : (de)     = ده
Oda (da) yatdın     = اوداده ياتدم : (da)        = ده
Ev (den) çıkdın      =  أودن چيقدم : (den)    = دن
Oda (dan) çıkdın    =  اودادن چيقدم : (dan)    = دن
Tren (le) geldim     = ترنله گلدم : (le-ile)    = له - ايله
Yapur (la) gitdim    = واپورله گيتدم   : (la)      = له
Onun (için) aldın    =  اونڭ ايچون آلدم : (için-içün) = ايچون

Not: Fillerle beraber bulunan bu edatlara: MEF'UL adı verilir

***

3- Kelimeden kelime yapma edatlan (İŞTİKAK EDATLARI) :    

Bunlar da aşağıda ve parantez içinde gösterilmişdir :
      
(1) : İsimlerden sıfat yapan edatlar :         
            Ankara - Ankara (lı) = آنقره لى  : (lı) = لى

(2) : İsimlerden masdar yapan edatlar :          
   Tuz - Tuz (la) mak =  طوزﻻمق : (la) =

(3): Sıfatlardan isim yapan edatlar :
   Beyaz - Beyaz (lık) = بياضلق  (lık) = لق   

(4): Sıfatlardan masdar yapan edatlar :          
   Fena - Fena (laş) mak = فناﻻشمق : (laş) = ﻻش

(5): Masdarlardan isim yapan edatlar :.          
   Sarmak- Sar (gı) = صارغى : (gı) = غى

(6): Masdarlardan sıfat yapan edatlar :    
   Süzmek- Süz (gün) = سوزگون : (gün) = گون
                  
« Son Düzenleme: 28 Ağustos 2009, 00:08:12 Gönderen: mystic »