TARİH DÜŞÜRME SANATI

Ebced hesabında, her harfin bir sayıya karşılık olması keyfiyetinden hareketle, herhangi bir hâdisenin meydana geldiği yılı verecek şekilde bir kelime, bir cümle veya bir mısra söyleme sanatına “tarih düşürme sanatı” denir. Divan edebiyatı boyunca çokça kullanılmış olup, tarihî eserlerin kitâbelerinde yer almıştır. Tarih düşürmeye ayrıca, “tarih koymak”, “tarih çekmek” ve “tarihlemek” gibi isimler de verilmiştir. Tarih düşüren kişiye “müverrih” veya “tarihçi” denir.

Tarihlerin hesaplanması şöyledir: Tarih ibâresinin harflerinin her birinin ebced harflerindeki sayı değerleri bulunup toplanır ve böylece tarih ortaya çıkar.

Meselâ Sultanahmet Câmii’nin ibâdete açılışına müverrihler, “Le ni’me dâru’l-müttekıyn: Müttekîlerin yurdu ne hoş, ne güzeldir.” (Sûre-i Nahl, 30) âyet-i kerîmesi ile tarih düşürmüşlerdir. Bu âyet-i celîlede geçen kelimelerin her bir harfinin sayı değerleri ve toplamı şöyledir:
(Lam: 30) + (nun: 50) + (ayn: 70) + (mim: 40) + (dal: 4) + (elif: 1) + (ra: 200) + (elif: 1) + (lam: 30) + (mim: 40) + (te: 400) + (kaf: 100) + (ye: 10) + (nun: 50) = 1026 Hicrî, 1617 Miladî.
İşte bu 1026 rakamı, Sultanahmet Câmii’nin ibâdete açılış tarihidir.