Gönderen Konu: Tezhip sanatında kullanılan altın varak nasıl yapılır?  (Okunma sayısı 17096 defa)

0 Üye ve 2 Ziyaretçi konuyu incelemekte.

Çevrimdışı Ay Işığı

  • aktif yazar
  • *****
  • İleti: 1166




Tezhip yapma tekniği, minyatürden ve resimden farklı bir tekniktir. Tezhip yaparken kullanılacak olan altın yadızın hazırlanışı zor ve uzun emek isteyen bir iştir. Tezhibin nasıl yapıldığına geçmeden önce, tezhip tekniğinin en önemli unsurlarından birisi olan altın varak'ın hazırlanışına bir göz atmakta fayda vardır.

Çekiçle döğülerek sigara kağıdından daha ince bir yaprak haline getirilmiş altına "Altın Varak" denir. Altın varağın yapılışına gelince:

Önce külçe altın alınarak haddeden geçirilir, bir milimetre kalınlığında ince bir şerit haline getirilerek üç dört samimetre uzunluğunda parçalara bölünür. Ayrıca on santimetre uzunluğunda ince güderi parçalar hazırlanır. Kesilmiş altın parçalarından herbirisinin arasına bu güderilerden konarak, her güderinin üstüne elenmiş, ince toz kireç serpilir.

50 ve 60 kat yapıldıktan sonra daha büyük bir deri parçasına sarılarak dib taşı denilen bir mermer tomruk üzerine konarak, özel bir tokmakla bir kaç gün dövüldükten sonra istenen özelliklere sahip altın varak elde edilir. Çok ince altın varak elde etmek için en az onbin kez dövmek lazımdır. Bu altın varaklar deste kağıdı adı verilen ince kağıtlar arasına konarak onar onar destelenir( 1 ).

Bazı müzehhipler altın varaklarını kendileri yaptıkları gibi, sadece bu işi yapan ve varakçı denilen ustalardan da satın alabilirlerdi.

Altın ezmek için kullanılan arap zamkının önce yıkanıp temiz bir havanda dövüldükten sonra bir şişeye konarak üstü su ile doldurulurdu. Güneşte veya herhangi bir yerde iki üç gün karıştırılarak bekletildikten sonra mermerşahi içine konarak süzüıür, başka bir şişeye aktarılırdı.

Altın yaldız yapmak için parmak ucu ile bir varak alınarak mertebani denilen çukurca, beyaz. ateşe dayanıklı bir tabağa konur(2). Zamkı arabi ve süzme balla hazırlanmış olan sıvıdan bir damla tabağın içine alılarak parmakla karıştırılır. Gerektiği kadar varak bu şekilde tabağa alındıktan sonra ezme işlemine başlanır.

Önce donuk çamur renginde olan bu karışım iyice ezilme sonucunda açılarak altın rengine dönüşür. Daha sonra tabağın içine temizlenmiş su doldurularak altına bulaşmış parmaklar da bu su ile yıkanarak karıştırılır ve iki üç saat bekletilir. Bekleme süresi içinde altının zamkı suya geçer, altın tozları da tabağın dibine çöker.

Tabaktaki su yavaşça boşaltılarak altın tozu elde edilmiş olur. Müzehhipler bunu jelatinli su ile karıştırarak fırça ile alıp gerekli yerlerde kullanırlar. Süzülen suda kalan yaldızlar da zerefşan kağıt yapmak için kullanılır.

Müzehhiplerin "kalem fırça" dedikleri tek tüylü ince fırçaları en önemli aletlerinden birisi olup, en ince çizgileri bu fırça ile çizerlerdi. Ayrıca zermühre denilen ucunda yuvarlak ve cilalı bir akik olan aletle de altın zemin üzerine sürtülerek altının parlamasını sağlarlardı.

Böyle parlak yaldızlı işlere "Pesend" denirdi. Tezhipte kullanılan boyalar. renkli topraktan, madeni oksit ve bazı renkli taşların tozlarının tutkallı su ile karıştırılmasından elde edilirdi. Günümüzde bu boyaların nasıl yapıldığı unutulduğundan onların yerine suluboya kullanılmaktadır( 3 )


Doç. Dr Ayla Ersoy
www.sadakat.net

----
 
(1)Celal Esat Arseven, Sanat Ansiklopedisi, Cilt 5, S.2185
(2)Süheyl Ünver, Süleymaniye kütüphanesi bağış dosyası, No:96
(3)İsmet Binark, Türk kitapçılık tarihinde tezhip sanatı, C. XIII. Sayı:3-4 S.20
« Son Düzenleme: 23 Aralık 2009, 22:44:26 Gönderen: mystic »

Çevrimdışı Tuğra

  • popüler yazar
  • ******
  • İleti: 6599
Ynt: Tezhip sanatında kullanılan altın varak nasıl yapılır?
« Yanıtla #1 : 07 Ocak 2011, 21:58:00 »
Teşekkürler.
〰〰〰〰🐠

Çevrimdışı Hamzaonay

  • Yeni üye
  • *
  • İleti: 1
Ynt: Tezhip sanatında kullanılan altın varak nasıl yapılır?
« Yanıtla #2 : 11 Ocak 2012, 01:45:55 »
Ve Aleykumselam Kardeşlerim...  Selamlar Sevgiler ...

Çevrimdışı resthit

  • Yeni üye
  • *
  • İleti: 1
  • Sadakat Forum "Seviyeli İslami Forumunuz.."
Ynt: Tezhip sanatında kullanılan altın varak nasıl yapılır?
« Yanıtla #3 : 03 Nisan 2015, 01:26:30 »
Yerli Tomruk Çeşitleri ve Özellikleri
Örneğin; ıhlamur tomruk yaz ve kış ıhlamuru, Kafkasya ıhlamuru ve gümüş olan ıhlamur şeklinde ayrılırlar. Yaygın olan cinsleri de bunlardır. Olgun odunlu denilen ağaç gruplarındandır. Gözenekleri dağınıktır. Yetiştikleri yere göre renkleri değişir. Yumuşak bir ağaçtır. Görünüşü ve dokusu düzgün olup ince ve sıkı yapılıdır. Dişi budak bu cins de olgun odunlu gruptandır. Gözenekleri çember şeklindedir, sık ve iri gözeneklidir. Sıkı yapılıdır, kolay işlenir fakat zor yarılır. Kuru ortamlara dayanıklıdır. Ceviz tomruk, neredeyse ülkemizin her bölgesinde yetişir. Ormanlarda değil, bahçe ya da tarlalarda bulunur. Göbek odunlu ağaç grubundadır, dağınık gözeneklidir. Ağır ağaçlar arasındadır. Fiziki etkilere dayanıklıdır ancak kolay yarılır. Kestane göbek odunlu ağaçlardandır. Çember gözeneklidir. Sıkı ve sert yapılıdır. Ancak esnekliği sayesinde kolay kırılır. Köknar, ladin ve sedir ithal tomruk çeşitleri aşağı yukarı aynı özelliktedirler.