Pozlama sistemleri

[Ber-ceste]

Fotoğrafın temel öğelerinden biri ışıktır. Işığın varlığını (ya da yokluğunu) kullanarak fotoğraftaki nesneler üzerinde istediğimiz etkiyi oluştururuz. Her cismin üzerine düşün ışığın bir kısmını tutarken bir kısmını da yansıtır. Gözümüzün ve aynı zamanda fotoğraf makinemizin gördüğü renkleri yansıyan ışık oluşturur.
Fotoğrafı çekilecek olan nesneden yansıyan ışık fotoğraf makinemizin objektifinden geçerek gerekli ölçümlerin ardından uygun bir şekilde sensör (ya da klasik fotoğraf makinelerinde film) üzerine düşer. Burada uygun şekilden kastettiğimiz uygun zaman dilimidir. Belli bir süre (genelde bir saniyenin çok çok altında) sensöre düşen ışık, fotoğrafın oluşmasını sağlar.

POZLAMA SİSTEMLERİ

Bu belli süreyi belirleyen sistemlere ‘Pozlama’ adı verilir. İngilizcesi Metering olan bu sistemler ucuzundan pahalısına, basitinden karmaşığına her tür fotoğraf makinesinde bulunur. Pozlama sistemleri gelişen teknoloji ile beraber oldukça karmaşık ve teknik parçalar haline gelmişlerdir. Günümüzde fotoğraf makinesi dışındaki ışığı da ölçebilen pozlama sistemleri vardır.



Temel olarak ortamdaki ışığın objektife düşen miktarını ölçen ve kadrajda görünen alan için doğru pozlamayı ölçmeye yarayan sistemler diyafram ve enstantane ile birlikte çalışarak sonuca giderler. Zaten doğru pozlama demek, bulunan ortam için doğru enstantane ve diyafram değerini kullanmak demektir.

DİYAFRAM VE ENSTANTANE

Diyafram, insan gözündeki iris mekanizmasına benzer şekilde çalışarak ışığın kontrol edildiği bir mekanizmadır ve bütün fotoğraf makinelerinde (dijital ya da analog) bulunur ve f simgesinin arkasına gelen bir değerle belirtilir.  Enstantane ise sensörün ya da filmin önünde bulunan perdenin hızına verilen addır. Saniye olarak ölçülen bu perdenin hızı 1/x şeklinde (örneğin 1/30) hesaplanır. Örneğin 1/30 saniyenin otuzda biri demektir. Pozlama ise örnek vermek gerekirse f3.5, 1/30 değeri olarak ölçümlendirilir. Artık birçok dijital fotoğraf makinesinde yarım deklanşör yapıldığında LCD ekranda diyafram ve enstantane değeri gösterilmektedir.

Modern pozlama sistemleri, TTL (Through the Lens – Objektif İçinden Geçerek) olarak adlandırılan yöntemle çalışırlar. Yani objektifin içinden geçerek gelen ışığın değeri ölçülerek uygun enstantane ve diyafram değeri verilir. Fotoğraf makinesinin sistemi bunu otomatik yapabildiği gibi bazı makinelerde kullanıcı da diyafram ve enstantane verebilir. Tabi yanlış değer verildiğinde sistem sizi uyarır (aşırı ya da az pozlama).

POZLAMA YÖNTEMLERİ

Temel olarak 3 farklı pozlama yöntemi bulunmaktadır. Multi, Spot ve Merkez Ağırlıklı.



En çok ve standart olarak (fabrika ayarı) kullanılan yöntem Multi’dir. Matrix ölçüm adı da verilen bu yöntemde fotoğraf makinesi objektifin gördüğü alanı bölgelere ayırır. Marka ve modele göre değişen bölge sayısı genelde 16’nın katlarıdır (32, 64 ya da 256 gibi). Her bölgeden ayrı ayrı ölçülen ışık değerinin ortalaması alınarak uygun diyafram ve enstantane değeri verilir. Bu yöntem genel olarak başarılı olsa da renk yoğunluğunun asimetrik olarak dağıldığı (kontrast renklerin bulunduğu) durumlarda pek işe yaramaz.

Bu gibi durumlar için diğer pozlama yöntemleri kullanılabilir.
Merkez ağırlıklı ölçüm ise sahnedeki nesne dağılımının dengesiz olduğu durumlarda tercih edilir. Bu yöntemde merkezde belli bir çapta dairenin (genelde toplam alanın %25’ini geçmeyen) içindeki alandan ölçüm yapılır. Konunun merkezde olduğu ve etrafının tek renk (mesela beyaz) olduğu ortamlarda doğru ölçüm yapmak için tercih edilir.

Spot ölçümde ise merkezdeki küçük bir dairenin (toplam alanın %5-6’sı kadar) içindeki bölgeden ölçüm yapılır. Konunun tam ortada olduğu ve etrafı ile aşırı dengesiz bir durum oluşturduğu yerlerde tercih edilmelidir. Çünkü bu tip bir durumda multi ya da merkez ağırlıklı ölçüm işe yaramayabilir.

HATALI POZLAMA

Doğru diyafram ve enstantane değeri kullanılmadığı durumlarda hatalı pozlama adı verilen durum ortaya çıkar. Bu durumda fotoğraf fazla aydınlık ya da çok karanlık çıkar ki çok özel durumları saymazsak çok istenen bir sonuç değildir. Modern fotoğraf makinelerinin hemen hemen hepsinde yanlış pozlama yapıldığında cihaz size uyarı verir. Ayrıca hassas poz telafisi yöntemleri de kullanıcıya fazlasıyla yardımcı olur.



Pozlama ile ilgili dikkat edilmesi gereken bir nokta vardır: Tek bir pozlama kombinasyonu yoktur. Diyafram ve enstantane ikilisinin tasarım ve yapıları gereği farklı kombinasyonlar aynı sonucu (pozlama anlamında) verir. Örneğin f3.5 – 1/60 değeri ile f2.8 - 1/125 arasında pozlama anlamında çok büyük bir fark olmaz. Çünkü ikinci kombinasyonda ilk değerdeki diyaframa göre daha açık bir seçim yapılmışken enstantane değeri de bir üst seviye olan 1/125 değerine getirilmiştir. Yani sensöre ulaşan ışık miktarı değişmemiştir.
Özellikle siyah beyaz fotoğrafçılıkta zaman zaman bilerek az ya da çok pozlama yapılabilir. Bu fotoğrafa farklı bir hava katacağından kullanıcı tarafından istenen bir durumdur. Bu gibi durumlarda fotoğraf makinesinin verdiği değerlerin üstü veya altı kullanılarak istenen etki elde edilir.

POZLAMA YÖNTEMLERİNİN EKSİKLİKLERİ

Günümüz fotoğraf makinelerinde gelişmiş pozlama sistemleri ve yöntemleri kullanılsa da bunlar her durum ve her ortam için tam olarak doğru sonuç vermeyebilir. Örneğin beyaz bir zemin önünde duran birini etrafı görünecek şekilde geniş bir kadrajla fotoğraflamak istediğinizde cihaz size yanlış pozlama değeri verebilir. Çünkü beyaz alan daha baskın olacağından ölçümü multi olarak yaptığınızda sistem sizi yanıltır. Böyle bir bir sahne için spot ölçüm daha uygun olur. Benzer şekilde arkadan ışık alan konularda da spot ölçüm kullanıp, doğru noktadan ölçüm yapmayı öğrenmek gerekir. Doğru noktadan ölçüm yapmak ise zamanla ve tecrübe ile elde edinilebilecek bir yetenek olduğundan bol bol fotoğraf çekip hatalarınızı görmeniz gerekebilir.


Fazla pozlanmış bir fotoğraf

Benzer şekilde farklı ışık kaynaklarının bulunduğu ve doğrudan objektife yöneldiği sahnelerde de pozlama sistemleri yanlış ölçüm yapabilir. Bunun için doğru noktadan ölçüm yapmak ve gerekirse flaş kullanıp hataları düzeltmek gerekir.

Genel olarak ışığı ölçmek için kullandığımız Pozlama, ister amatör ister profesyonel herkesin bilerek ya da bilmeyerek kullandığı bir ölçüm yöntemidir. Pozlama, günümüz teknolojisinden fazlasıyla nasibini alsa da hala kullanıcının yönlendirmesi ve kontrolü altında kullandığı bir özellik olarak karşımıza çıkıyor.


uruninceleme.com